د اد ور لطف الله زاده
-
مقدمه و هدف
امروزه نابودی منابع طبیعی یکی از مهم ترین و جدی ترین چالش های فرا راه برنامه های توسعه است. فرسایش خاک یکی از فرآیندهایی است که منابع خاک و آب کشور ما را به صورت مستقیم و غیرمستقیم شدیدا تهدید می کند. فرسایش آبی با شکل های مختلفی روی زمین نمایان می شود که یکی از شکل های پیشرفته آن آبکندها است. فرسایش آبکندی از فرآیندهای مهم نابودی خاک است که در اقلیم های مختلف سبب ازبین رفتن قابل ملاحظه ی خاک و تولید رسوب فراوان می شود. هدف از این پژوهش بررسی ویژگی های ریخت شناسی آبکندهای استان خوزستان و نقش عامل های تاثیرگذار آن بر گسترش مناطق آبکندی است.
مواد و روش هانخست، با جمع آوری داده های موجود و انطباق آن ها با داده های تصویرهای ماهواره ای و سایر داده ها، مناطق آبکندی استان رسم شد. بازدید اولیه ی میدانی برای صحت و سقم این مناطق و تصحیح مرزهای آبکندی انجام شد. از کل مساحت استان خوزستان 6350179 هکتار در اقلیم خشک بیابانی و بیش از 33862 هکتار آن تحت تاثیر فرسایش آبکندی است. اقلیم گرم نیمه خشک نیز حدود 12/1% استان را فرا گرفته است و 16116 هکتار آن تحت تاثیر فرسایش آبکندی است. پس از تعیین مساحت آبکندها و تفکیک مساحت های بیشتر و کم تر از 500 هکتار، به دلیل اختلاف در شکل ظاهری، پستی بلندی و پوشش گیاهی، از اقلیم گرم و خشک بیابانی و گرم و نیمه خشک به ترتیب دو و یک منطقه معرف و از هر معرف دو تکرار انتخاب شد. نیم رخ های عرضی و طولی آبکندهای معرف و تکرار، رسم شد و پس از نمونه برداری خاک، کلیه ویژگی های شکل شناسی آبکندها اندازه گیری شد.
نتایج و بحثبراساس نتایج، آبکندهای استان بیشتر در دشت های با شیب کم با خاک عمیق و بافت شنی لومی، سیلت و یا سیلت لومی با زمین های مرتعی و گاهی زراعی و سطح مقطع U شکل به وجود آمده است. آبکندهای درخزینه و روستای شریف، با اندازه های 1260 و 912 سانتی متر و آبکند درخزینه با اندازه ی 420 سانتی متر بیش ترین عرض بالا و پایین را داشتند و عمق در مقطع طولی 75% بود. هم چنین آبکندهای چغازنبیل، درخزینه و چغازنبیل با اندازه های 30 سانتی متر کم ترین عمق و عرض بالا و پایین را داشتند و عمق در مقطع طولی 75% بود. نیم رخ عمومی پنجه ای و از نظر عمقی در رده ی آبکندهای با عمق متوسط و راس عمودی بودند.
نتیجه گیری و پیشنهادهامی توان نتیجه گرفت ویژگی های ذاتی خاک، سازند و جنس زمین شناسی، اقلیم، شدت بارندگی به عنوان عامل های طبیعی و نابودی پوشش گیاهی، تغییر کاربری زمین ها و نبودن مدیریت صحیح، عملیات غیراصولی جاده و پل سازی، احداث و نصب تاسیسات نفتی و حتی تیرهای برق به عنوان عامل های انسانی در روند گسترش آبکندها نقش دارند؛ اما تنوع و تغییر تعداد و اندازه ی تاثیر عامل های مختلف از نقطه ای به نقطه دیگر و متفاوت بودن سهم مشارکت آن ها در شکل گیری و گسترش خندق ها در تبعیت از شرایط زمین محیطی است. این شرایط ایجاب می کند که پژوهش های بیشتری برای شناسایی هر چه بهتر عامل های موثر در رخداد فرسایش خندقی و اندازه ی مشارکت آن ها در شکل گیری و گسترش این پدیده در نقاط مختلف و با شرایط زمین محیطی متفاوت اجرا شود.
کلید واژگان: چغازنبیل, ریخت شناسی اقلیمی, فرسایش خاک, کاربری زمین, نیم رخ عمومیIntroduction and ObjectiveToday, the destruction of natural resources is one of the most important and serious challenges facing development programs. Soil erosion is among the processes that directly and indirectly threaten our country's soil and water resources. Water erosion appears on the earth in different forms, one of the advanced forms of which is the gulies. Gully erosion is one of the important processes of soil destruction, which in different climates causes significant soil losses and the production of large amounts of sediment. The purpose of the present research is to investigate the morphological characteristics of the gullies of Khuzestan province and the role of its influencing factors in the expansion of the gully areas.
Materials and MethodsFirst, by collecting available data and comparing it to satellite image and other data, the province's gullies have been defined. The first field visit focused on verifying the integrity of these areas and correcting the gullies boundaries. The total area of Khuzestan province approximately is 64000 km2 in the dry desert climate, and more than 33,862 ha of it is under the influence of gully erosion. The hot semi-arid climate also covers approximately 12,1% of the province and 16,116 ha have experienced gullies erosion. After determining the area of gullies and dividing the areas above and below 500 ha, due to the difference in appearance, topography, and vegetation, 2 and 1 representative areas were selected from the hot-dry desert and hot-semi-arid climates, respectively, and 2 replicates were selected from each representative. Longitudinal and cross-sectional profiles of representative and replicated gullies were drawn and after soil sampling, all morphological features of the gullies were measured.
Results and DiscussionAccording to the results, most of the gullies of the province have been created in the plains with a low slope with deep soil and loamy sand texture, silt or silt loam with pasture, and sometimes agricultural land and U-shaped cross-section. Darkhazine and Sharif gullies, with 1260 and 912 cm, and Darkhazine gullies with 420 cm value have the maximum width of top, bottom and depth in the cross-section of 75%. Also, the gullies of Choghazanbil, Darkhazine and Choghazanbil with values of 30 cm have the lowest depth, top and bottom width in the cross-section area of 75%. The overall profile is scratched, and in terms of depth class, they are in the category of medium-deep gullies with a vertical top.
Conclusion and SuggestionsIntrinsic characteristics of soil, formation and geological type, climate, intensity of rainfall as natural factors, and destruction of vegetation, land use change and the lack of proper management, unprincipled road and bridge construction operations, construction and installation of oil facilities and electricity bars as human factors have played a role in the process of gully expansion. However, the diversity and change of the number and degree of influence of different factors from one point to another and the difference in their participation in the formation and expansion of the gully are based on the environmental conditions of the land. These conditions require that more research be carried out to identify as many factors as possible in the phenomenon of gully erosion and their participation in the formation and expansion of this phenomenon in different places and with different environmental conditions.
Keywords: ChoghaZanbil, General profile, land use, Morphoclimatic, soil erosion -
این تحقیق به منظور بررسی مقدار تغییرات فرسایش و ذخیره رطوبتی خاک در دو نوع کشت گندم و جو انجام پذیرفت. منطقه مورد مطالعه در 45 کیلومتری شمال خرم آباد در روستای پرسک اولیا از توابع شهرستان الشتر در حوضه هنام می باشد. غالب کشت منطقه گندم و در شیب های بالای 18 درصد انجام می گیرد. به منظور ترویج اصول صحیح کشت محصول و اثرات سوء تغییرات کاربری در پسرفت خاک و هدر رفت آب و اصول صحیح خاکورزی، دو سایت با شرایط کاملا یکسان در منطقه انتخاب شد. در سایت شاهد کشت متداول منطقه یعنی گندم و در سایت تیمار، جو چاودار دایمی کوهی، کشت گردید. علت انتخاب جوچاودار، فراوانی این گونه به طور طبیعی در مراتع منطقه، مقاومت آن در شرایط بد اکولوژیکی و اقلیمی، دایمی بودن آن و استفاده فراوان از این گونه در صنایع غذایی و صنعتی بود. برای تعیین مقدار فرسایش خاک، پارچه های مخصوص ژئوتکستایل در انتهای هر دو سایت نصب گردید و برای صحت اطمینان از مقدار فرسایش خاک از میخ های فرسایشی در سطح هر دو سایت نیز استفاده گردید و همچنین برای تعیین میزان رطوبت خاک از نمونه خاک های برداشته شده از عمق 0-25 سانتی متری خاک در فواصل زمانی 20 روزه از طریق توزین و خشک کردن استفاده گردید. نتایج سه ساله حاصل از اجرای این طرح نشان دهنده زیاد شدن مقدار محصول جو چاودار در واحد سطح در سال سوم نسبت به مقدار محصول گندم به میزان 71/19 درصد بوده است. کاهش مقدار فرسایش خاک سایت تیمار نسبت به سایت شاهد (گندم) به میزان 53 درصد برآورد شد. افزایش ذخیره رطوبتی خاک سایت چاودار در سال سوم، 3/91 درصد وزنی برآورد شد. هزینه نهاده های کشاورزی در سایت تیمار تقربیا به یک پنجم سایت شاهد تقلیل یافت. علاوه بر نتایج تحقیقی و علمی این طرح، از نتایج ترویجی آن میتوان به میزان مشارکت و استقبال بالای کشاورزان از این طرح اشاره کرد. مشاهده عینی نتایج طرح توسط استفاده کنندگان، اجرای این طرح در سطح بزرگ و مزرعه کشاورزی و نهایتا راغب شدن زارعین به تغییر الگوی کشت از گندم به چاودار در منطقه مورد مطالعه از دیگر مزایای این طرح می باشد.کلید واژگان: میخ های فرسایشی, ذخیره رطوبتی خاک, ژئوتکستایل, فرسایش خاک, گندم, چاودارThe current research was carried out to study the amount of soil erosion and soil moisture storage in cultivation of two species from the Gramineae family . The study area was located 45 km north of Khorramabad in the village of PereskOlia, in the province of Alashatar in the Honam basin. Most of the cultivation in the area is wheat, cultivated on land with a slope of up to 18%, and in rangelands that have been converted to dry farmland. In order to promote the correct principles of crop cultivation and soil tillage, and in order to highlight the effects of land use change on soil condition and water loss, two sites were selected with identical conditions. On the control site wheat, the regions most common crop, was cultivated and in the treatment site rye (Secalemontanum) was grown. The reason for selection of rye is the natural abundance of this species in the rangelands of the region, its resistance to harsh ecological and climatic conditions, its permanence and the extensive use of this species in the food industry and its several other industrial applications. To determine the amount of soil erosion, special geotextile fabrics were installed at the end of each site. To ensure the accuracy of soil erosion measurements, erosion pins were used in the both sites. Also, soil moisture content from the soil samples with depths of 0-25 centimeters was determined by weighing and drying samples in 20-day intervals during growth period. The three-year results after the implementation of this plan indicated that the amount of rye barley per unit area in the third year was 19.91% higher than the wheat yield in the control site. Soil erosion of the treatment site compared to the control site (wheat) decreased by about 53%, and soil moisture content of the rye site was 91.3% higher than the control site (wheat) in the third year. In addition, the cost of agricultural inputs in the treatment site was reduced to one-fifth in the treatment condition. Along with the scientific and investigative results of this project, its extensional results include the level of participation and interest in this project among farmers. Observing the project accomplish its objectives lead to farmers implementation of this plan at a large scale in agricultural fields. Finally, this study increased farmers willingness to change the cultivation pattern from wheat to rye in the study area.Keywords: Erosion Pins, Geo, textile, Soil erosion, Soil moisture storage, Wheat
-
این تحقیق در حوزه آبخیز سد لتیان به منظور تعیین ارتباط بین زمین لغزش ها و افزایش بار رسوبی رودخانه جاجرود انجام شده است. میزان رسوب دهی شش زیرحوزه آبخیز بالادست سد لتیان به دو روش برآوردی و مشاهده ای محاسبه شد. به کمک تصاویر ماهواره ای ETM+ و Google Earth، موقعیت مکانی بیش از 150 لغزش به وقوع پیوسته شناسایی و به نقشه درآمد. با مقایسه داده های رسوب مشاهده ای با داده های برآورد مدل MPSIAC در دو زیرحوضه لواسانات و کند- افجه مشخص شد که حوضه لواسانات کمتر از حوضه کند– افجه توان رسوبزایی دارد، ولی با این وجود، میزان رسوب مشاهده ای حوضه لواسانات بر اساس تن در سال حدود دو برابر حوضه کند-افجه است و این در حالی است که مساحت لغزش در لواسانات 1.8 و در کند– افجه 0.7 مساحت کل حوضه است. بر اساس رسوب دهی برآوردی به کمک مدل MPSIAC، متوسط وزنی تولید رسوب ویژه دو زیر حوضه کند– افجه با درصد مساحت لغزش 0.7 درصد و گرمابدر با درصد مساحت لغزش 2.4 درصد به ترتیب برابر با 387.02 و 431.39 مترمکعب بر کیلومتر مربع در سال است که بدین مفهوم است که با افزایش درصد نسبی مساحت زمین لغزش ها از 0.7 به 2.4 درصد، حدود 11.5 درصد رسوب دهی ویژه حوضه زیادتر شده است. بر اساس تحلیل داده های ایستگاه هیدرومتری رودک در خروجی حوضه جاجرود، متوسط دبی رسوب رودخانه جاجرود در نه ماهه اول سال 1383 و قبل از رخدادهای زمین لغزشی ناحیه حاجی آباد 6.17 تن بر روز بوده که در نه ماهه بعد از زمین لغزش به متوسط 16.9 تن بر روز افزایش یافته است. این مقدار معادل 170 درصد افزایش بار رسوبی رودخانه در نه ماهه بعد از رخدادهای مذکور است. نکته جالب توجه این است که این افزایش در حالی است که در این دوره حدود 30 درصد حجم جریان کاهش داشته است و این به مفهوم آن است که افزایش بار رسوبی نه تنها ناشی از افزایش دبی جریان نبوده بلکه کاهش 30 درصدی دبی جریان می توانسته در کاهش بار رسوبی نیز تاثیرگذار بوده باشد، بنابراین با در نظر گرفتن مساحت 20.45 هکتار زمین لغزش های فوق الذکر، هر هکتار زمین لغزش، موجب افزایش بیش از هشت درصد بار رسوبی رودخانه شده است.کلید واژگان: تصاویر ماهواره ای, سد لتیان, لواسانات, منحنی سنجه دبی - رسوب, MPSIACThe study performed to determine the relationship between landslide and increasing sediment load in Latian dam watershed. Sediment yield of six sub-basins were estimated with by two methods of MPSIAC and hydrometric station . More than 150 landslides were mapped by ETM and Google Earth image processing. Comparing the observed data with MPSIAC output in Lavasanat and Kond-Afjeh sub-catchments, it became clear that Lavasanat has less sediment yield. But, despite of this subject, observed sediment yield in Lavasanat hydrometric station is about two times in KondAfjeh, while the landslides area in Lavasanat and KondAfjeh sub-basins are 1.8 and 0.7 percent of the area. Based on the estimated sediment yield of MPSIAC model, the weighted average of specific sediment yield for Kond-Afjeh and Garmabdar subbasins with landslide area of 0.7 and 2.4 percent are 387.02 and 431.39 m3km-2y-1 respectively, which means that increasing the relative percentage of landslide area from 0.7 to 2.4 percent, specific sediment yield increases by 11.5 percent. Based on data analysis in Roodak hydrometric station in Jajrood basin, average sediment discharge of the river in the first nine months of 1383 before Hajyabad landslide was 6.17 tons per day that increased to an average of 16.9 tons per day at nine months after landslide. This amount is equivalent to 170 percent increasing of sediment load in nine months after mentioned event. The interesting point is that this increasing of sediment yield was in the period of about 30% decrease in water debit . This means that not only increasing sediment yield of the river is not related to the water debit, but also, about 30% reduction of water debit is should reduce sediment yield. So, regarding to the area of 20.45 ha of Hajabad landslide zone, each hectare of landslide area could increase more than 8% of the sediment load in the river.Keywords: Latian Dam, Lavasanat region, Sediment load, Landslide, sediment rating curve
-
استان گیلان دارای رودخانه های متعددی است که اغلب آنها آب دائمی دارند و در فصل بهار معمولا سیلابی می باشند. طغیان این رودخانه ها در فصل بهارو بارندگی باعث بروز خسارت هائی می گرددکه در اثر نزول باران بر پهنه های پوشیده از برف در ارتفات همراه با وقوع رگبار های تند و با شدت زیاد که موجب آبگرفتگی معابر، مزارع و مناطق مسکونی در بخش های میانی و فرودست حوزه های آبخیز میشود(14). البته نوع بهرهبرداری از اراضی و حواشی رودخانه ها که به صورت سنتی در سطح استان رواج دارد به ویژه در مناطق فرو دست موجب بروز مشکلات متعددی در حاشیه رودهای منطقه گردیده است(1). بطوری که جاری شدن سیل و طغیان رودخانه ها و خسارات ناشی از آن در سال های اخیر ناشی از دستیازی های صورتگرفتهمیباشد. در این رابطه بهره برداری های نامناسب از منابع رودخانهای نظیر برداشتآب، جنبه های توریستی، فعالیت های شیلاتی، برداشت مصالحرودخانهای، فعالیتکشاورزی درحریم رودخانه،آبگیری غیر اصولی ازرودخانه، نمونه هائی از مدیریت نامناسب و دستیازی های غیر اصولی است که باعث خسارت در رودخانه های استان میگردد. از سوی دیگر نیاز روزافزون به آب به منظور فعالیت های کشاورزی و افزایش جنبه های توریستی و گردشگری در سطح منطقه واستان، موجب دستیازی های متعددی به حریم و بستر رودخانه ها شدهاست. البته برداشت بیرویه شن و ماسه از بستر و حریم رودخانه ها، تخلیه زباله و نخاله های ساختمانی وتخلیه فاضلاب های شهری، روستائی و توریستی به حریم و درون رودخانه ها همراه با وارد کردن دام و چرای بیش از ظرفیت مراتع و تخریب پوشش جنگلی، موجب افزایش ظرفیت تخلیه رواناب های سطحی توسط آبراهه ها و رودخانه هاو وقوع سیلاب ها و طغیان های رودخانه می شود که یکی از پیآمد آن خسارتهای جانی و مالی و افزایش فراوانی سیلاب شدهاست. این در حالی است که خسارات زیست محیطی ناشی از سیل و جریان سیلاب ها نیز قابل ملاحظه بوده و سالانه به ده ها میلیارد ریال می رسد. براین اساس نتایج حاصل از بررسی و مطالعه انجام شده در گستره ای به مساحت 13791 کیلو متر مربع بامختصات جغرافیائی''32 و o 48 تا'' 33 و o 50 طول شرقی و ''33 و o 36 تا '' 29 و o 38 عرض شمالی در استان گیلان مشتمل بر چهار حوضه آبخیز اصلی ازحوضه های آبریز تالش؛ انزلی؛ سفید رود و آبریز شرق گیلان مبتنی است که براساس تقسیمات انجام شده توسط جاماب(1365) انجام شده است و حاکی از این واقعیت است که از سال 1350 تا سال 1380 خسارت ناشی از جاری شدن سیل در زیرآبخیز های مورد مطالعه مشتمل بر مرگ 39 نفر و وارد آمدن حدود 9/125میلیارد ریال خسارت مالی بوده است(13). به طوری که این میزان خسارت در53 رویداد سیلاب همزمان وارد شده است. افزون بر این جاری شدن سیل وتند آب ها، پیآمدهای منفی اکولوژی در محیط های شهری و روستائی و زیست اقتصادی در سطح مزارع و محصولات زراعی و زیر بنائی از جمله شبکه های ارتباطی را موجب شده است. براین اساس ضرورت دارد جهت رفع این معضل راهکار های مدیریتی در رعایت حریم و بستر رودخانه ها و کاهش دستیازی های غیر اصولی مورد توجه قرار گیرند که دراین مقاله سعی شده است در این زمینه پیشنهاداتی ارائه گردد.
کلید واژگان: گیلان, حریم و بستر, رودخانه, سیلاب, بهره برداری, سیل, خسارات, زیست اجتماعی, زیست محیطیThe Gilan province has several rivers which the most of them are full of water and usually over flow in spring. Raining over the altitudes which covered snow، with high intensity showers result overflow of rivers and cause many damages like flooded passages، farms and residential areas in inferior and middle parts of catchments. Of course، the method of taking advantage of the area near river، as traditional way which is done in province، especially in inferior parts، cause various problems in the province of Gilan. So that human enforce make overflow of rivers and it''s side effects in recent years. The inappropriate taking advantage of river recourses as irrelative utilized water، Tourism aspects، fishier activities، around the river and water diversion. These are examples of inappropriate management which damages rivers of province. On the other hand the ascending needs for water in order to agricultural activities and increasing tourism aspects in The Gilan province cause numerous that human enforces make to bed of river. So that irrelative harvest of sand from bed river، to empty trash، building garbage urban، rural sewage in the river and grazing more than the capacity of pastures and forest، and damaging the forest covering result ascending the discharge capacity of surface runoff and rivers and occurrence flood of rivers. One of the following events is criminal and financial damages and increased frequency of flood. While the environmental damages caused by floods and overflow of rivers are also significant and reaches to tens of billions. Therefore the results of the review and study in the range of 13796 km2 area. Province of Gilan consisted of the following 3 main catchments of Talesh، Anzali، Sefid-Rood and watershed in east of Gilan has been carried out، show that the damages caused by floods in the current studied watershed including death of 39 persons and loss amounts to 125. 9 billion Rials in years of 1971 to 2001. So that these damages occur in 53 events flood at the sometime furthermore showers، floods، have been led to negative consequences in urban and rural environments and bio-economic level in farm and farm crops and infrastructure including communicational networks. Therefore، in order to solve this problem consideration to the management strategy in observation to substrate of river and decreasing the non principles that human enforce make، is necessity.Keywords: Gilan, Rivers, Water resources, natural resources, Flood, Criminal, finance, Environment -
د اد ور لطف الله زاد ه، کارشناس ارشد مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزد اری کشورمحمد زارع مهرجرد ی، کارشناس ارشد مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگانکورش کمالی، کارشناس ارشد خاکشناسی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزد اری کشوربهره برد اری از سیلاب های فصلی در مناطق خشک و نیمه خشک از اهمیت زیاد ی برخورد ار می باشد. رسوبات معلق موجود در سیلاب ها موجب تغییر در خصوصیات خاک مناطق تحت تاثیر می گرد ند. در این تحقیق تاثیر سیلاب های فصلی بر روی خصوصیات خاک منطقه سرچاهان واقع در شمال استان هرمزگان مورد مطالعه قرار گرفته است. در این مطالعه سه نوار اول عرصه پخش سیلاب که بیشترین میزان آبگیری را د اشتند انتخاب و هر نوار به سه شبکه مستطیل شکل تقسیم شد. برای برد اشت نمونه خاک در سه نقطه از قطرهای آن ها پروفیل حفر، و از اعماق 20 -0- 40-20 و 60-40 سانتی متری نمونه برد اری شد. در هر نوار 18 پروفیل از سه محل مختلف شامل محل های متاثر از سیل و رسوب، محل های متاثر از سیل و بد ون رسوب و مناطقی که تحت تاثیر سیل و رسوب واقع نشده است، حفر شد. نتایج بد ست آمده نشان می دهد که درصد شن در خاک مناطق متاثر از سیل و رسوب کمتر و درصد سیلت و رس در آن بیشتر از دو منطقه دیگر می باشد. همچنین میزان شوری، SAR و مقاد یر کاتیون ها و آنیون های سد یم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، کلر، سولفات و کربنات خاک مناطق متاثر از سیل و رسوب بیشتر از دو منطقه دیگر می باشد. از نظر آماری افزایش شوری، سد یم، پتاسیم، کلر و SAR در مناطق متاثر از سیل و رسوب در سطح 99 درصد معنی د اری است.
کلید واژگان: پخش سیلاب, خصوصیات خاک, ایستگاه سرچاهان -
محمد زارع مهرجرد ی، کارشناس ارشد مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگانجمال قد وسی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزد اریعلی اکبر نوروزی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزد ارید اد ور لطف الله زاد ه، کارشناس ارشد مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزد اریهد ف از این مطالعه مشخص کردن رابطه بین درصد پوشش گیاهی با برخی متغیرهای محیطی شامل ارتفاع از سطح د ریا، شدت شیب، جهت شیب، شوری، اسید یته و بافت خاک می باشد. بد ین منظور نقشه واحد کاری با استفاده از عکس های هوایی، تصاویر ماهواره ای، نقشه توپوگرافی با مقیاس 1:50000 و نقشه زمین شناسی منطقه تهیه گردید. هر واحد کاری به عنوان مبناء در نظر گرفته شد و کلیه برد اشت های پوشش گیاهی و خاک در این واحد ها انجام گرفت. برای برد اشت اطلاعات 104 پلات 100 مترمربع زده شد که در هر پلات فاکتورهای شیب، ارتفاع، درصد پوشش گیاهی کل اندازه گیری و میزان چراشد گی تخمین زده شد و یک نمونه خاک جهت تعیین فاکتور pH و EC برد اشت شد. در این بررسی از روش آماری آنالیز همبستگی، باکس پلات و مقایسه میانگین ها از روش Kruskal Wallis استفاده شد. بین درصد پوشش گیاهی، ارتفاع از سطح د ریا و درصد شیب همبستگی مثبتی وجود د ارد بطوریکه افزایش هر کد ام باعث افزایش درصد پوشش گیاهی می شود ولی بین EC و درصد پوشش گیاهی همبستگی منفی وجود د ارد. همچنین بین درصد پوشش گیاهی در واحد های ژئوپد لوژیک اختلاف معنی د اری مشاهده شد. د یگرخصوصیات خاک مثل pH و بافت تاثیرچند انی بر پوشش گیاهی ند اشتند.کلید واژگان: پوشش گیاهی, خاک, شکل زمین, حوزه د ق فینو, بند رعباس
-
بررسی رابطه بین پسرفت خاک با جابجائی زمانی و مکانی دام در مرتعدر مناطق نیمه خشک ایران اغلب مراتع تحت چرای مفرط توسط دام ها بوده و می باشد به طوری که در این مناطق جابجائی دام ها در مراتع به میزان در دسترس بودن علوفه و آب همراه با برخی از سنت های محلی بستگی دارد. از طرف دیگر، در اثر رشد فزاینده جمعیت و افزایش نیاز به غذا، بسیاری از مراتع واقع در محدوده روستاها به اراضی کشاورزی تبدیل شده اند که خود در روند و الگوی چرای دام ها اثر گذاشته و به همین دلیل موجب شده است تا مراتع واقع در مناطق پرشیب کوهستانی نیز در معرض چرا قرار گرفته و به شدت تخریب شوند. از این رو، به منظور دستیابی به رابطه بین وضعیت مراتع، ویژگی های خاک و حرکت و جابجائی دام ها در مراتع، تحقیق حاضر در آبخیز نمرود واقع در شهرستان فیروز کوه (در شمال شرقی تهران) اجرا شده است. به نحوی که برای مشخص کردن ویژگی های خاک از روش ژئوپدولوژی بر اساس داده های حاصل از تفسیر عکس های هوایی، تصاویر ماهواره ای لندست- TM و نقشه های توپوگرافی همراه با تشریح پروفیل های خاک در 40 نقطه و تجزیه نمونه های خاک در آزمایشگاه خاکشناسی، استفاده شده است. برای تعیین وضعیت پوشش گیاهی و وضعیت مراتع و پسرفت خاک نیز به ترتیب از شاخص پوشش گیاهی NDVI، روش چهار عاملی و نقشه پسرفت و تخریب خاک (1) GLASOD بهره گیری گردیده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشانگر این است که هر چند وضعیت مرتع در مناطق کوهستانی و تپه های کوهپایه ای در حد متوسط تا خوب است اما در برخی نقاط به ویژه در تپه های متشکل از پیدمنت ها وضعیت مراتع به شدت ضعیف (فقیر) می باشد. در بررسی رابطه بین واحدهای ژئومورفولوژی با خصوصیات پوشش گیاهی و مراتع، مشخص شده است که در واحد های کوه و تپه به رغم دور بودن آنها از محل استقرار روستاها، تخریب پوشش گیاهی و در نتیجه سیر نزولی وضعیت مراتع از خوب به ضعیف، به شدت تحت تاثیر اقدامات عامل انسانی به ویژه در رابطه با جابجایی زمانی و مکانی گله دام ها می باشد. به طوری که در این مناطق، جوامع گیاهی به طور کلی دچار دگرگونی شده و در اثر جایگزین شدن گونه های گیاهی مهاجم، خاک نیز تخریب و پسرفت کرده است. نتایج حاصل ازمشاهدات میدانی نیز مبین این بوده که اثر اقدامات عامل انسان در قالب اجرای برنامه چرای مفرط در مراتع و جمع آوری مواد سوختی از سطح مراتع (از طریق بوته کنی و قطع اشجار) به صورت معنی داری در تغییر شرایط و وضعیت فعلی مراتع تاثیر گذار بوده است. بر اساس یافته های حاصل از این تحقیق، می توان نتیجه گیری کرد که به دلیل وجود رابطه قوی بین وضعیت مراتع، واحدهای اراضی، ویژگی های خاک و پسرفت آن، با جابجایی زمانی و مکانی دام ها در مراتع، ضرورت دارد به موضوع ورود و خروج دام ها به مراتع از نظر زمانی و مکانی توجه ویژه شود. زیرا اجرای این برنامه می تواند موجب بهبود و توسعه شرایط و وضعیت مراتع از یکسو و مهار و جلوگیری از پسرفت خاک در مراتع در اثر رخداد فرسایش از سوی دیگر، شود.
کلید واژگان: پسرفت خاک, جابجایی و حرکت دام ها, چرای مفرط, وضعیت مرتع, شاخص پوشش گیاهی, فرسایش خاک -
نقش مدیریت دام در حفاظت آب، خاک و پوشش گیاهی.به منظور بررسی رابطه بین الگوهای زمانی و مکانی حرکت گله در مرتع (movement flack) و شرایط مرتع (Range condition) جهت بدست آوردن یک الگوی مناسب برای تعداد چرا کننده در زمان مناسب، به منظور معرفی یک الگوی مناسب برای مدیریت دام در حفاظت خاک و پوشش گیاهی، طرحی در 120 کیلومتری شمال شرقی تهران در حوزه نمرود فیروز کوه انجام گرفت. نقش سه عنصر منابع طبیعی، یعنی آب، خاک و پوشش گیاهی در چرخه محیط زیست سبب به وجود آمدن شرایط مناسب برای مرتع می شود و اگر اختلالی در هر یک از این عناصر اتفاق افتد، اثرات نا مطلوب خود را درهر یک از عوامل ذکر شده نشان خواهد داد. در نتیجه حفظ، احیاء و بهره برداری از عرصه های منابع طبیعی تنها با شناخت دقیق استعداد ها ومشکلات موجود در آنها میسر خواهد بود. جهت تهیه نقشه های حرکت گله در مرتع، پوشش گیاهی، خاک، شرایط مرتع، ظرفیت مرتع، TMU، و نقشه روستاها، از فناوری GIS و RS استفاده گردید. در تهیه نقشه های فوق پس از پردازش تصویر TM مربوط به سالهای 1998 و تفسیر عکسهای هوایی منطقه، با مشاهدات صحرایی مطابقت داده شد. جهت تهیه نقشه های حرکت دام در مرتع، Land use map تعداد و نوع دام، زمان شروع و خاتمه چرای دام، اقدام به مصاحبه با مردم بومی گردید، سپس داده های بدست آمده در یک جدول گردآوری شد. به منظور تهیه نقشه خاک 17 پروفیل خاک تشریح شد و نمونه های هر لایه برای تجزیه به آزمایشگاه فرستاده شد. داده های فوق در محیط GIS پردازش گردید و پس از بدست آوردن کلیه اطلاعات برای هر یک از واحدهای TUM، اطلاعات بدست آمده در محیط SPSS مورد پردازش آماری قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان می دهد که یک رابطه معنی دار بین شرایط زمانی و مکانی حرکت دام در مرتع با شرایط مرتع وجود دارد. رابطه بین خصوصیات خاک با شرایط مرتع یک رابطه معنی داری بدست نیامد، و روایط کلی نشان می دهد که بین عوامل ذکر شده در فوق، رابطه معنی داری بین زمان شروع و خاتمه چرا با روند تخریب مرتع و در نتیجه مدیریت دام در مرتع وجود دارد.
کلید واژگان: TUM, RS, GIS, شرایط مرتع, خصوصیات خاک و حرکت گله
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو میشود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشته‌های مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته می‌توانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که می‌خواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.
©2000-2025 magiran.com All Rights Reserved.