سید جلال هاشمی مجومرد
-
اقلیم خشک و بیابانی نواحی مرکزی ایران در استان یزد، حرکت شن های روان و ماسه زارهای بی پایان، منجر به ایجاد شرایطی خاص برای استقرارهای انسانی در این بخش از ایران شده است. در طول تاریخ کم آبی، خشکی زمین و هوا، آفتاب سوزان و مخصوصا حرکت شن های روان در دشت یزد - اردکان که موضوع این گفتار است، تهدیدی دایمی برای شهرها و روستاهای مسکون در این خطه بوده و هست. امروزه تا حدی با توجه به پیشرفت های صورت گرفته، خطر حرکت شن های روان کمتر شده؛ ولی حتی در گذشته های نه چندان دور، این موضوع خطری جدی و تهدیدی دایمی برای ساکنین چنین مناطقی به حساب می آمده است. حرکت شن های روان منجر به کور شدن قنوات و دفن شهرها و روستاها در این محدوده شده و ساکنین را مجبور به ترک محل و اسکان در مکان جدیدی می کرده است. اسفنجرد؛ محوطه ای با وسعت تقریبی 85 هکتار، در بخش شمالی شهر مجومرد، شهرستان اشکذر، استان یزد قرار دارد که با توجه به مواد فرهنگی جمع آوری شده از سطح محوطه و مطالعات تطبیقی تاریخی در اوایل دوره صفویه به دلیل حرکت شن های روان در زیر ماسه زارها دفن شده است. این محوطه در آبان ماه سال جاری بازدید و مورد بررسی کوتاه مدت باستان شناسی قرار گرفت و با توجه به غنای آثار شناسایی شده، پرونده ثبتی آن تنظیم و نسبت به معرفی آن اقدام شد. بر اساس شواهد سطحی و مطالعات مقایسه ای، گاهنگاری پیشنهادی برای محوطه، قرن پنج تا نهم هجری قمری (سلجوقی تا آغاز صفوی) است. محوطه در کنار مسیر اصلی شمال به جنوب و خراسان به فارس و اصفهان قرار داشته و با توجه به مستندات تاریخی مکتوب، وجود قنوات متعدد و موقعیت ویژه مکانی، منطقه ای معمور بوده است. مطالعه عکس های هوایی قدیمی و پراکندگی مواد فرهنگی و بقایای معماری سطحی و وسعت محدوده مورد بحث، بیانگر وجود آثاری بسیار غنی مخصوصا از دوره سلجوقی در این محدوده است. فضاهای مسکونی و دیوارهای باغات پیرامون، بیانگر رونق زندگی در این منطقه بوده است.
کلید واژگان: شن های روان, اسفنجرد, مجومرد, دوره سلجوقی و ایلخانیThe arid desert climate of Yazd province, with its endless flowing sand dunes, has led to the creation of special conditions for human settlements in this part of Iran. Throughout history, the lack of water, the dry land and air, the scorching sun, and especially the movement of flowing sands in the Yazd-Ardakan plain, have been constant threats for the cities and villages in this region. Esfanjerd, extending over ca. 85 hectares, is located in the northern part of the township of Majumerd, Ashkazar district, in the province of Yazd. According to the cultural materials collected from the surface and historical comparative studies the site appears to have been buried under the sands dunes during early Safavid period. Based on the surface material and comparative studies, the 5th to the 9th century AH (Seljuk to early Safavid dynasty) is the suggested chronology for the site. Esfanjerd is located next to the main route from the south to north of Iran, i.e., from Fars to Khorasan via Esfahan, and according to the historical documents, due to the existence of numerous qanats and a strategic location, it was an important region. Old aerial photographs, the scattering of cultural materials on the surface, and the remains of the mudbrick architecture at the site indicate the presence of a very rich settlement from the Seljuk dynasty, in this area. The residential spaces and the walls of the surrounding gardens demonstrate the prosperity of life in this area.
Keywords: Dune, Majumerd, Esfanjerd, Seljuk, Ilkhanid
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو می‌شود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشته‌های مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته می‌توانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که می‌خواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.
©2000-2025 magiran.com All Rights Reserved.