سید حجت هاشمی
-
تعیین انرژی شکست یکی از اهداف مهم در آزمایش ضربه سقوطی برای ارزیابی بهتر خواص ماده آزمایش شده می باشد. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی راه جدیدی برای تعیین انرژی شکست فولاد در آزمایش ضربه بصورت تجربی میباشد. به این منظور در زمینه تحقیقاتی فولادهای API برای اولین بار از تبدیل موجک برای تحلیل سیگنال (موج) شتاب استفاده شده است. سیگنال شتاب حین شکست نمونه فولادی API X65 بوسیله شتاب سنج ذخیره و با استفاده از روش تبدیل موجک بررسی شد. آزمایش ضربه سقوطی طبق استاندارد API 5L با استفاده از سه نمونه آزمایشگاهی شیاردار (از نوع شیار شورون) انجام گردید. پس از آزمایش ضربه، سیگنالشتاب مربوط به هر نمونه که دارای نوسان زیادی بود بوسیله تبدیل موجک گسسته هموار شد. در ادامه منحنی نیرو - جابجایی برای هر نمونه بهدست آمد و سطح زیر منحنی (انرژی شکست) محاسبه شد. مقادیر 6326 ژول بعنوان میانگین انرژی شکست و 219 کیلونیوتن نیروی بیشینه اندازه گیری شد. هم چنین مشخص شد 39 درصد انرژی کل شکست صرف شروع ترک و 61 درصد صرف رشد ترک شده است. مقایسه نتایج با تحقیقات مشابه گذشته قابلیت مناسب روش تبدیل موجک برای اندازه گیری دقیق انرژی شکست با استفاده از آزمایش ضربه سقوطی را نشان می دهد.
کلید واژگان: آزمایش ضربه سقوطی, شتاب سنج, تبدیل موجک گسسته, انرژی شکست, فولاد API X65Determination of fracture energy is one of the most important aims in drop weight tear testing (DWTT) for assessment of material properties. The purpose of this study is to investigate a new experimental method for measuring fracture energy of tested steel. In doing so, the wavelet transformation was applied for API steel for the first time to analyze acceleration signals from impact tests. The acceleration signal from DWTT on API X65 steel was captured and studied using wavelet transformation. The DWT tests were conducted on three specimens with chevron notch according to API 5L standard. After impact test, noisy acceleration signal from each specimen was smoothed using discrete wavelet transformation. Then, force-displacement response was derived for each specimen from which fracture energy was calculated using the area under each plot. The obtained average fracture energy was 6326 J and the peak load was 219 kN. It was found that about 39% of the total fracture energy was used in crack initiation while 61% used in crack propagation. The comparison of the obtained results with previous data from similar research showed the effectiveness of wavelet transformation for accurate measurement of fracture energy using DWTT.
Keywords: Drop Weight Tear Test, Accelerometer, Discrete Wavelet Transform, Fracture Energy, API X65 Steel -
فولادهای ترمومکانیکال به دلیل چقرمگی و مقامت بالا در برابر رشد ترک، به طور گسترده در خطوط انتقال نفت و گاز استفاده می شوند. بخش وسیعی از خطوط لوله فولادی به کار رفته در صنعت نفت و گاز جمهوری اسلامی ایران از جنس فولاد API X65 است. نوسان فشار داخلی گاز در لوله های فولادی می تواند باعث شکست خستگی و انفجار شود. به همین دلیل، بررسی آسیب و یکپارچگی سازه ای این لوله ها از اهمیت بالایی برخوردار است. در این تحقیق منحنی تنش- عمر و استحکام خستگی فلز پایه لوله فولادی API X65، با انجام آزمایش خستگی تخمین زده شده است. به این منظور، تعداد 24 و 25 نمونه آزمایشگاهی به ترتیب در راستای درز جوش (جهت طولی یا غلتک کاری) و عمود بر درز جوش (جهت عرضی کلاف اولیه) طبق استاندارد، از لوله در مقیاس صنعتی با قطر خارجی 1219 میلی متر و ضخامت 3/14 میلی متر تهیه شد. نمونه های تهیه شده تحت آزمایش خستگی خمشی- چرخشی کاملا معکوس شونده قرار گرفت و با در نظر گرفتن توزیع نرمال لگاریتمی، تحلیل آماری نتایج انجام شد. منحنی میانگین، منحنی مشخصه و بازه اطمینان نتایج آزمایش در ناحیه های عمر خستگی محدود و استحکام خستگی براساس استانداردهای ISO 12107 و ASTM-E739 به دست آمد. مقدار میانگین حد دوام فلز پایه در راستای درز جوش و عمود بر درز جوش به ترتیب برابر 291 و 305 مگاپاسکال به دست آمد. این مقادیر به خوبی در محدوده پیش بینی 4/0 تا 6/0 استحکام نهایی فولاد آزمایش شده و بالاتر از حد دوام فلز جوش (258 مگاپاسکال) این لوله قرار دارد.
کلید واژگان: حد دوام, منحنی تنش- عمر, شکست خستگی, لوله انتقال گاز, فولاد API X65Thermomechanical steels are widely used in oil and gas pipelines due to their high toughness and high resitance against crak growth. A large part of the steel pipelines used in the oil and gas industry in Iran is made of API X65 steel. The fluctuations of internal gas pressure in steel pipes can cause fatigue failure and lead to gas leakage and explosion. So, the control of damage initiation and structural integrity of gas pipelines is of great importance. In this study, the S-N curve and the fatigue strength of the base metal of the API X65 steel were estimated by performing fatigue tests. For this purpose, 24 and 25 test specimens along the seam weld in the coil transverse direction, and perpendicular to the seam weld along the coil rolling direction were prepared according to ISO 1143 standard, respectively. All test samples were cut from an spirally welded pipe with 1219mm outside diameter and 14.3mm wall thickness and were tested on a completely reverse rotating-bending fatigue machine. Statistical analysis of the results was performed by considering the normal logarithmic distribution. The mean curve, characteristic curve, and confidence interval of the results were obtained both in the finite fatigue life range and in the fatigue resistance. The mean endurance limit of the base metal perpendicular to and parallel to the seam seam were 305 and 291 MPa, respectively which were in the range of 0.4 to 0.6 of material tensile strength and above the seam weld endurance limit (258 MPa).
Keywords: Endurance Limit, S-N Curve, Fatigue Fracture, Gas Pipeline, API X65 Steel -
هدف از انجام این تحقیق، تعیین نیروهای تسلیم و بیشینه بارگذاری دینامیکی و ضرایب اصلاح برای پیش بینی شروع شکست در لوله های انتقال انرژی با چقرمگی بالا است. برای این منظور، انرژی شروع و انرژی رشد ترک در فولاد A P I X65 با استفاده از دستگاه ضربه شارپی مجهز شده به دست آمد. برای توصیف رفتار دینامیکی فولاد به ازای تغییر ضخامت نمونه شارپی، روابط توانی با دقت بالا برای تخمین انرژی شروع ترک، انرژی رشد ترک و نیروهای مذکور به دست آمد. میانگین ضریب اصلاح برای کاربرد در مدل های پیش بینی شکست لوله های فولادی انتقال انرژی از تحقیق حاضر برابر 26/1 به دست آمد که با نتایج موجود در پژوهش های صورت گرفته پیشین از مطابقت خوبی برخوردار است. با بررسی نیروهای مشخصه و ترسیم نسبت نیروی تسلیم به نیروی بیشینه، مشخص شد که افزایش ضخامت نمونه منجر به کاهش قابلیت کارسختی فولاد آزمایش شده می شود.
کلید واژگان: انرژی رشد ترک, انرژی شروع ترک, انرژی شکست, فولاد API X65, ماشین شارپی مجهز شدهThe purpose of this research, in addition to determining the characteristic forces, including the yield force and maximum force, was to calculate the correction factors to predict the onset of failure in the energy transmission pipelines with high toughness under dynamic (impact) loading. To achieve this goal, an instrumented Charpy impact machine, which plots the force-displacement diagram during the impact test, was used. Then, by dividing the area under the force-displacement diagram into two parts, both the initiation energy and crack growth energy in API X65 steel were calculated. The results showed that the total energy provided by the machine dial was in agreement with the total energy calculated from the area under the force-displacement curve. Characteristic forces were also determined from the force-displacement curve as described in the BS 14556 standard. After that, power law expressions with high accuracy were extracted to describe the behavior of the tested steel against variations of the Charpy sample thickness for crack initiation energy, crack propagation energy, and characteristic forces. Additionally, the average correction factor, which is used in prediction models of energy transmission steel pipelines, was found to be 1.26, which is in good agreement with the available results for the current steel in the literature. It was shown that by increasing the thickness, due to the transition from plain stress to plain strain condition, the correction factor changed from 1.26 to 1.3 in 8 to 10 mm thicknesses, while it did not change so much from 4 to 8 mm thicknesses. By examining the characteristic forces and plotting the ratio of the yield force to the maximum force versus thickness variation, it was also found that increasing the thickness leads to decreasing the work hardening of the steel.
Keywords: Fracture Energy, Crack Initiation Energy, Crack Propagation Energy, Instrumented Charpy Impact Machine, API X65 -
زاویه بحرانی گشودگی نوک ترک به عنوان یک پارامتر مناسب برای ارزیابی چقرمگی خطوط لوله گاز انتقال طبیعی به منظور توقف ترک در نظر گرفته می شود. منحنی نیرو-جابجایی بازتابی جامع از هندسه، خواص مکانیکی و رفتار شکست یک نمونه بارگذاری شده است، بنابراین نتیجه گیری مستقیم زاویه بحرانی گشودگی نوک ترک از این منحنی بسیار سودمند خواهد بود. با ترسیم منحنی های نیرو-جابجایی مقدار حداکثر نیرو برای داده های آزمایشگاهی 209 کیلونیوتن و از طریق مدل سازی کامپیوتری 207 کیلونیوتن به دست آمد. در این مقاله به منظور ترکیب نیرو، جابجایی و تغییر شکل نمونه آزمایش ضربه سقوطی و سپس محاسبه زاویه بحرانی گشودگی نوک ترک، از روش تک نمونه ای ساده شده استفاده شده است. زاویه بحرانی گشودگی نوک ترک به شیب ناحیه رشد ترک پایدار و ضریب دوران پلاستیک وابسته است. در مرحله اول، بر اساس این واقعیت که با افزایش جابجایی در طول رشد ترک در حالت پایدار، نیرو به صورت خطی کاهش می یابد، شیب منحنی نیرو-جابجایی آزمایشگاهی فولاد API X65 در ناحیه رشد ترک پایدار 583/21 به دست آمد. در مرحله دوم، با مدل سازی آزمایش ضربه سقوطی در نرم افزار آباکوس و استفاده از دو روش تنش میزز و تار خنثی، ضریب دوران پلاستیک به ترتیب برابر 5688/0 و 5651/0 محاسبه شد. در نهایت با استفاده از این ضرایب مقدار زاویه بحرانی گشودگی نوک ترک 00/12 و 08/12 درجه تعیین گردید.
کلید واژگان: زاویه بحرانی گشودگی نوک ترک, فولاد API X65, آزمایش ضربه سقوطی, روش تک نمونه ای ساده شده, ضریب دوران پلاستیک, چقرمگی توقف ترکThe critical Crack Tip Opening Angle ( ) is considered as a convenient parameter to characterize the crack arrest toughness of natural gas pipeline. Load-displacement curve is a comprehensive reflection of geometry, mechanical property and fracture behavior of a loaded specimen, so it would be highly advantageous to deduce from load-displacement curve directly. From force-displacement curves, maximum force of 209kN and 207kN were obtained for experimental and numerical data, respectively. In this article, a combination of load-displacement and deformation of the drop weight tear test specimen was used to calculate the critical crack tip opening angle. For this purpose, the simplified single-specimen test method was used. The is dependent on the slope of the steady-state crack growth region and the plastic rotation factor. Firstly, based on the fact that load decreases linearly with the increment of displacement during steady-state crack growth, the slope of the experimental load-displacement curve of API X65 steel in the steady-state crack growth region was obtained as 21.583. Secondly, by modeling the drop weight tear test in Abaqus software and using two methods of mises stress and neutral axis, the plastic rotation factor was obtained as 0.5688 and 0.5651, respectively. Finally, these parameters were used and the critical crack tip opening angle was determined as 12.00 and 12.08 degrees.
Keywords: Crack tip opening angle, API X65 Steel, Drop weight tear test, Simplified single-specimen method, Plastic rotation factor, Crack arrest toughness -
شکست خستگی رایج ترین نوع شکست در سازه های تحت بارگذاری نوسانی است. آسیب خستگی در لوله های فولادی انتقال گاز به دلیل نوسانی بودن فشار داخلی آن از اهمیت بالایی برخوردار است. بخش وسیعی از خط لوله های به کار رفته در صنعت نفت و گاز ایران از جنس فولاد ترمومکانیکال با گرید API X65 بوده و اتصال لبه های آن به وسیله جوشکاری زیر پودری انجام می شود. در این تحقیق منحنی تنش- عمر و حد دوام درز جوش مارپیچ این فولاد با انجام آزمایش اندازه گیری شده است. به این منظور، تعداد 20 نمونه آزمایشگاهی (12 نمونه جهت به دست آوردن منحنی در ناحیه عمر خستگی محدود و 8 نمونه جهت برآورد استحکام خستگی) طبق استاندارد ISO 1143 از درز جوش مارپیچ لوله در مقیاس صنعتی با قطر خارجی 1219 میلی متر و ضخامت 3/14 میلی متر تهیه شد و تحت آزمایش خستگی خمشی- چرخشی کاملا معکوس شونده قرار گرفت. تحلیل آماری نتایج با در نظر گرفتن توزیع نرمال لگاریتمی، انجام شد. منحنی میانگین، بازه اطمینان و منحنی مشخصه نتایج آزمایشگاهی در ناحیه های عمر خستگی محدود با استفاده از مدل خستگی باسکویین و براساس استانداردهای ISO 12107 و ASTM E-739 و در ناحیه استحکام خستگی براساس استاندارد ISO 12107 به دست آمد. مقدار حد دوام میانگین درز جوش فولاد آزمایش شده برابر 5/258 مگاپاسکال به دست آمد که در محدوده مرسوم 4/0 تا 6/0 استحکام نهایی این فولاد قرار دارد.
کلید واژگان: منحنی تنش- عمر, حد دوام, درز جوش مارپیچ, فولاد API X65, لوله فولادی انتقال گازFatigue failure is the most common type of failure in structures under oscillatory loading. Fatigue damage in steel gas pipelines is very important due to internal pressure fluctuation. A large part of pipelines in oil and gas industry of Iran are made of thermomechanical steel of grade API X65, made by spiral submerged arc welding. In this study, the stress-life curve and fatigue limit of the spiral weld seam of this steel are determined by fatigue tests. For this purpose, 20 test specimens (12 specimens used in the limited fatigue life zone and 8 specimens used to estimate fatigue strength) according to ISO 1143 standard. All test samples were cut from an actual spirally welded pipe with 1219mm outside diameter and 14.3 mm wall thickness and were tested on a completely reverse rotating-bending fatigue machine. Statistical analysis of the results was performed by considering the normal logarithmic distribution. Mean curve, confidence interval, and characteristic curve of the results were obtained in the finite fatigue life range using Basquin fatigue model according to ISO 12107 and ASTM E-739 standards. In the fatigue resistance range ISO 12107 standard was used. The mean endurance limit of the seam weld of the tested steel was 258.5 MPa which is located in the conventional range of 0.4 to 0.6 of the ultimate tensile strength of this steel.
Keywords: S-N curve, endurance limit, spiral seam weld, API X65 steel, gas transportation pipeline -
در این مقاله رفتار دینامیکی فولاد API X65 تحت بارگذاری ضربه ای با استفاده از دستگاه ضربه شارپی مجهزشده به مدار نیروسنج با ظرفیت 450 ژول بررسی گردید. از این دستگاه به دو طریق می توان انرژی شکست را به دست آورد. در روش اول اختلاف انرژی پتانسیل قبل و بعد از برخورد چکش به نمونه توسط صفحه دیجیتالی دستگاه گزارش می شود. در روش دوم از خروجی کرنش سنج های نصب شده روی چکش، نمودار نیرو-جابجایی به دست می آید و مساحت زیر آن به عنوان انرژی شکست فولاد آزمایش شده گزارش می شود. با استفاده از دستگاه مجهز شده، انرژی شروع ترک، انرژی رشد ترک و انرژی کلی شکست برای هشت گروه نمونه از فولاد آزمایش شده برحسب عمق متفاوت شیار اولیه به صورت نمایی محاسبه و گزارش شد. همچنین نیروهای ویژه مورد نیاز برای طراحی سازه های تحت بارگذاری دینامیکی استخراج و ارایه گردید. نوآوری مهم تحقیق حاضر حصول هشت ضریب تحصیح جدید به ازای عمق شیار های متفاوت نمونه است. ضرایب تصحیح محاسبه شده جدید و میانگین آنها با ضریب تصحیح گزارش شده در تحقیقات قبلی برای مدل های مرسوم پیش بینی شکست لوله های انتقال انرژی فولادی مقایسه شده است که تطابق بسیار خوبی را نشان می دهد.کلید واژگان: انرژی شکست, انرژی شروع ترک, انرژی رشد ترک, دستگاه ضربه مجهز شده شارپی, فولاد API X65In this paper, dynamic behavior of API X65 steel under impact loading was studied using an instrumented Charpy machine of 450J capacity. The fracture energy can be measured using this testing machine in two different ways. In the first method, the difference in potential energy before and after impact test is reported via machine dial. In the second method, the output voltage from load-cell (mounted on the machine tup) gives load-displacement data from which energy is calculated via curve integration. Using instrumented data, the initiation energy, propagation energy and total fracture energy for eight series of specimens made from tested steel were measured and found to have exponential behavior versus initial notch depth. Furthermore, the characteristic forces used for the design of dynamically loaded structures (namely general yielding, Fgy, and maximum force, Fm) were determined from the force-displacement diagram. The important innovation of this research is presentation of eight new correction factors for different notch depth of specimens. These new correction factors and their mean value were compared with a similar data from a previous research work for conventional fracture models of energy transportation steel pipelines which showed good agreement.Keywords: Fracture Energy, Crack initiation energy, Crack propagation energy, Instrumented Charpy impact machine, API X65 steel
-
مهمترین هدف در آزمایش ضربه سقوطی که در صنایع نظامی، فولاد و لوله سازی استفاده می شود، بدست آوردن مقدار انرژی شکست است. با نصب تجهیزات مناسب می توان نیروی ضربه دینامیکی را بر حسب تغییر مکان چکش دستگاه ضربه سقوطی اندازه گیری کرد و به کمک آن پارامترهای زیادی نظیر انرژی شروع و رشد ترک و انرژی کل شکست را محاسبه نمود. بدین منظور با استفاده تحلیل عددی بوسیله نرم افزار آباکوس، محل مناسب نصب کرنش سنج ها روی چکش تعیین شد. سپس مدار نیروسنج نصب و به کمک روش های تحلیلی و تجربی، رفع عیب و کالیبره شد. جهت بدست آوردن انرژی، باید ولتاژ را به مقادیر نیرو در هر لحظه تبدیل کرد. برای بدست آوردن ضریب مورد نظر از دو روش تحلیلی و تجربی استفاده شد. دو عدد حاصل از دو روش مذکور اختلاف قابل قبولی داشتند. همچنین، جهت افزایش دقت تکرارپذیری تجهیزاتی مانند میکروسوییچ و شابلون استفاده شدند. آزمایش های انجام شده با دستگاه نشان از تکرارپذیری نتایج داشت.
کلید واژگان: دستگاه ضربه سقوطی, مدار نیروسنج, شیبه سازی عددی, انرژی شکستThe most important objective in the drop weight tear test (DWTT) is obtaining the fracture energy. DWTT use in the military, steel and pipeline industries. By installing the proper equipment, the dynamic impact load can be measured in terms of the hammer displacement of the DWTT machine and it can calculate many parameters such as initiation energy, propagation and total fracture energy. For this purpose, numerical analysis by ABAQUS software was used to determine the proper location of the strain gauge on the hammer. Then, the strain gauge circuit (load-cell) was installed and calibrated using analytical and experimental methods. In order to use the circuit, the voltage must be converted to the load values. The analytical and experimental methods were used to obtain the desired coefficient. The two coefficient had an acceptable difference. In addition, in order to increase the accuracy and repeatability, other equipment such as guide and micro-swich were used in the DWTT machine. Experiments with the DWTT machine showed the repeatability of the results.
Keywords: DWTT, Load-cell Circuit, Numerical Simulation, Fracture Energy -
آزمایش ضربه شارپی یک روش تجربی برای بررسی رفتار شکست دینامیکی مواد و مصالح مهندسی است که در دماهای مختلف بمنظور بررسی رفتار انتقال نرم به ترد مواد انجام می شود. محاسبه درصد شکست نرم و ترد سطح شکست نمونه شارپی با استفاده از روش های چشمی و مقایسه ای (طبق استاندارد API E23) انجام می شود که مقادیر دقیق شکست نرم و ترد را گزارش نمی کند. در این تحقیق، روشی برای محاسبه میزان دقیق درصد شکست نرم با استفاده از پردازش تصویر ارایه شده است که امکان بررسی قسمت های مختلف سطح شکست را به صورت کمی با دقت بالا فراهم می کند. مراحل پردازش تصویر برای سطح شکست یازده نمونه استاندارد شارپی از فولاد API X70 آزمایش شده در دمای 20+ تا 80- درجه سلسیوس و با فاصله دمایی ده درجه شرح داده می شود. در این تحقیق برای اولین بار تبدیل تصویر کیفی سطح شکست شارپی به یک ماتریس کمی از مقدار درصد شکست ترد انجام شده است. تصاویر سطح شکست در یک قالب یکسان، شبکه بندی شده و هر تصویر با بیان یک ماتریس کمی سازی می شود. امکان پیش بینی شکل قسمت های نرم و ترد از سطح شکست در دمای متفاوت در محدوده 20+ تا 80- درجه سلسیوس از نتایج این تحقیق است. مقدار شکست نرم با استفاده از پردازش تصویر برای دماهای20+، 0 ، 20-، 40-، 60- و 80- درجه سلسیوس به ترتیب100، 100، 86، 53، 36 و 0 درصد گزارش شده است. دمای انتقال برای فولاد آزمایش شده منطبق با شکست نرم 50 درصد، 45- درجه سلسیوس بدست آمد.
کلید واژگان: آزمایش ضربه شارپی, فولاد API X70, پردازش تصویر, سطح شکست نرم و ترد, لوله انتقال گازThe Charpy impact test is an experimental method for determination of materials dynamic properties at different temperatures to investigate the ductile to brittle transition behavior of tested materials. The percentages of ductile and brittle fractures can be evaluated based on fracture area of Charpy specimen (according to API E23 standard) by visual techniques which do not provide exact percentages of these fractures. In this study, a method is proposed to calculate the exact percentage of ductile fractures using image processing, which makes it possible to quantitatively examine different parts of the fracture surface with high accuracy. All steps of image processing are described for eleven Charpy standard specimens of API X70 steel, tested at temperatures between +20 to -80 °C with a temperature increment of 10 °C. In this research, converting a qualitative image of fracture surface to a quantitative matrix is described for the first time. Prediction of the shape of ductile and brittle parts of the fracture surface at temperatures between +20 and -80 °C is one of the results of this study. The percentages of ductile fractures using image processing for temperatures of +20, 0, -20, -40, -40, -60 and -80 °C were obtained as 100, 100, 86, 53, 36 and 0, respectively. The transition temperature was -45 °C for this steel, corresponding of 50% ductile fracture.
Keywords: Charpy impact test, API X70 steel, Image processing, Ductile, Brittle fracture surface, Gas transportation pipeline -
اتصالات جوش در سازه های بزرگ علاوه بر آزمایش های غیرمخرب، باید توسط آزمایش های مخرب مکانیکی (مانند آزمایش کشش و ضربه) نیز تایید شوند. آزمایش ضربه سقوطی روشی مطمین جهت ارزیابی توانایی توقف ترک در شکست نرم است. تحقیقات گذشته با تمرکز بر اندازه گیری انرژی شکست در آزمون ضربه سقوطی به روش المان محدود و مقایسه با مقدار تجربی فولاد پایه انجام گرفته است. اما در تحقیق حاضر از درزجوش مارپیچ فولاد API X65 که در بدنه لوله واقعی خطوط انتقال گاز قرار داشت، استفاده شده است. نمونه ها با دستگاه ضربه سقوطی مجهز شده آزمایش شدند و نمودار نیرو-تغییر مکان حاصل از دو روش عددی و تجربی بر اساس ضریب اصلاح، ارزیابی و مقایسه شده اند. با در اختیار داشتن ضریب اصلاح (که در آن از مشخصه های مهم منحنی نیرو-تغییر مکان مانند انرژی کل جذب شده، انرژی رشد ترک و همچنین انرژی شروع ترک استفاده می شود)، می توان به نمودار نیرو-تغییر مکان استخراج شده از شبیه سازی که برای بدست آوردن مقادیر واقعی آن باید متحمل وقت و هزینه نسبتا زیادی شد، با دقت قابل قبولی اعتماد کرد. برای فولاد مورد استفاده در تحقیق حاضر ضریب اصلاح برای فولاد پایه و درزجوش مارپیچ، 8/1 بدست آمده است. استفاده از این مقدار برای فولادهای با گرید مشابه نیز قابل قبول خواهد بود. ضریب اصلاح برای درزجوش با استفاده از شبیه سازی که با روش اصلاح شده گرسون انجام شد، 7/1 بدست آمده است که اختلاف آن با مقدار تجربی ناچیز است.کلید واژگان: آزمایش ضربه سقوطی, درز جوش مارپیچ, فولاد API X65, ضریب اصلاح, مدل شکست لولهIn addition to non-destructive testing, the weld joints in large structures must also be confirmed by mechanical destructive testing (such as tensile and impact tests). Drop weight tear test (DWTT) is a reliable test to evaluate ductile fracture and crack arrestability of pipelines. Previous research has focused on measuring and comparing the base metal fracture energy from DWTT using finite element and experimental methods. However, in the present research, the spirally welded seam of API X65 steel specimens were machined from an actual pipe and tested using DWTT. The load-displacement curves obtained from both numerical and experimental methods have been evaluated and compared regarding correction factors. Using the obtained correction factors (from important characteristics of the load-displacement curve such as total absorbed energy, crack initiation and propagation energy are used), the load-displacement curve of simulation can be relied upon with acceptable accuracy. Real curves can be obtained with a relatively large amount of time and money. For the steel used in the present study, the correction factor for base and weld metal is 1.8. The use of this value will also be acceptable for steels of the same grade. The weld metal correction factor using the simulation (based on Gurson-Tvergaard-needleman method) was 1.7, which was slightly different from the experimental value.Keywords: Drop weight tear test, spiral seam weld, API X65 Steel, Correction factor, Pipeline failure model
-
به منظور استفاده از ظرفیت های بالاتر در سامانه های انتقال انرژی ایران، لوله های استاندارد شده API از جنس فولاد API X65 موردتوجه قرارگرفته است. جهت دست یابی به سطوح استحکام موردنیاز، استفاده از فرآیند نورد کنترل شده ترمومکانیکی اجتناب ناپذیر است. این فرآیند ذاتا خواص مواد ناهمسانگرد را در ورق لوله فولادی ایجاد می کند. علاوه بر این، تولید لوله جوشکاری شده مارپیچ شامل مراحلی است که می تواند منجر به ایجاد خواص مکانیکی متفاوتی در جهات مختلف شود. هدف تحقیق حاضر این است که وابستگی به جهت انرژی شکست شارپی، اندازه گیری شود. از این رو، اثر تغییر زاویه نمونه استخراجی نسبت به جهت نورد و همچنین اثر تغییر جهت شیار نمونه شارپی (در کل سه جهت شیار A، B و C) بر انرژی شکست فولاد API X65 به صورت تجربی بررسی شده است. بیشترین تغییرات میانگین انرژی شکست شارپی در زوایای مختلف نسبت به جهت نورد، حداکثر 13 درصد است (در جهت شیار B) ولی بیشترین تغییرات میانگین انرژی شکست شارپی بین جهت های شیار مختلف، حداکثر 2/12 درصد است (در زاویه صفر درجه). در نتیجه اثر تغییر زاویه نمونه استخراجی نسبت به جهت نورد بر روی انرژی شکست شارپی، بیشتر از اثر تغییر جهت شیار نمونه است. همچنین، در زاویه 5/67 درجه نسبت به جهت نورد (معادل با جهت قطری لوله)، بیشترین انرژی شکست برای تمامی جهات شیار حاصل شد. بنابراین می توان انتظار داشت که در جهت قطری لوله، احتمال ایجاد و رشد ترک تحت بار ضربه ای کمتر باشد. به منظور مقایسه کمی تغییرات انرژی شکست در جهات شیار متفاوت، برای نخستین بار شاخصی با عنوان شاخص ناهمسانگردی تعریف و ارایه شده است.
کلید واژگان: آزمایش ضربه شارپی, ناهمسانگردی انرژی شکست, لوله انتقال گاز, انرژی شکست, فولاد ای پی آی ایکس 65To use higher capacities in Iran's energy transmission systems, API standardized pipes made of API X65 steel have been utilized (made of thermo-mechanically controlled rolling process, TMCR steels). The TMCR inherently increases the anisotropic properties of steel coils and plates used for pipe manufacturing. In addition, the production of helical welded pipe involves steps that can lead to different mechanical properties in different directions. The aim of the present study is to measure the orientation dependence of the Charpy fracture energy. Therefore, the effect of changing the angle of specimens relative to the rolling direction and also the effect of changing the notch orientation (three notch A, B and C in total) on the fracture energy in API X65 steel has been experimentally determined. The maximum change in the average Charpy fracture energy at different angles relative to the rolling direction is a maximum of 13% (in notch B), but the largest change in the average Charpy fracture energy between different notches is a maximum of 12.2% (at an angle of 0 °). As a result, the effect of changing the angle of the specimen relative to the rolling direction is greater than the effect of changing the notch orientation on the Charpy fracture energy. Also, at an angle of 67.5 degrees to the direction of rolling (equivalent to the diagonal direction (D-D)), the most fracture energy for all notches was obtained. To quantitatively compare the fracture energy changes in different notches, an index called anisotropy index has been presented.
Keywords: Charpy impact test, Anisotropy, Fracture energy, Gas Transportation pipeline, API X65 steel -
آزمایش ضربه شارپی روی نمونه های فولادی از جنس API X65 با اندازه کامل در مقیاس صنعتی با عمق شیارهای متفاوت انجام و انرژی شکست اندازه گیری شد. بدین منظور 24 نمونه در گروه های سه تایی با 8 عمق شیار متفاوت، ساخته شده و سپس توسط آزمایش ضربه شارپی، انرژی شکست به دست آمد. همچنین شبیه سازی کامپیوتری آزمایش ضربه با مدل سه بعدی بر اساس قانون آسیب اصلاح شده گرسون در نرم افزار آباکوس انجام شد. نتایج تجربی نشان میدهد که رابطه بین انرژی شکست (E برحسب ژول) و عمق شیار نمونه ها (a برحسب میلیمتر) برای فولاد آزمایش شده از نوع نمایی به صورت E = 503.44e-0.352aباشد.کلید واژگان: فولاد API X65, نمونه با عمق شیار متفاوت, آزمایش ضربه شارپی, مدل شکست گرسونIn the present study Charpy impact tests on a steel plate of API X65 (made from a pipe with adiameter of 1219 and a thickness of 14.3 mm) with full size (10 × 10 × 55 mm) with differentnotch depth (in the range of 1.25 to 3 mm) were conducted and the fracture energy wasmeasured. For this purpose, 24 specimens were made in triple series with 8 different notchdepths, and then the failure energy was obtained by Charpy impact tests. Also, computersimulation of the experiment with a three-dimensional model was performed based onGurson's modified damage law in Abaqus software. The experimental results showed that therelationship between the fracture energy (E) and the depth of the Charpy samples (a) for thetested steel is E = 499.65e-0.3501a. Using this relationship, the Charpy energy can bedetermined for this steel for any notch depth.Keywords: API X65 Steel, Sample with different depth notch, Charpy Impact Test, Gurson's Failure Model
-
بررسی اثر ضربه کم سرعت بر انرژی شکست نمونه آزمایش ضربه سقوطی با شیار ماشین کاری شده در فولاد API X65
یکی از اهداف مهم در آزمایش ضربه سقوطی بدست آوردن مقدار انرژی شکست به منظور ارزیابی بهتر خواص دینامیکی ماده آزمایش شده می باشد. هدف از تحقیق حاضر بررسی اثر ضربه کم سرعت بر انرژی شکست نمونه آزمایش ضربه سقوطی از جنس API X65 است. از آنجایی که ممکن است در مواردی در اثر ضربه ناگهانی و ایجاد تغییر شکل دایم انرژی شکست فولاد تحت تاثیر قرار گیرد، بررسی این موضوع اهمیت دارد. نمونه بررسی شده در این آزمایش فولاد API X65 از نوع شیاردار لبه ای با شیار شورن به عمق 1/5 میلی متر می-باشد که از بدنه لوله فولادی با درز جوش مارپیچ با قطر خارجی 1219 میلی متر و ضخامت دیواره 3/14 میلی متر جدا شدند. این فولاد در صنعت نفت و گاز در دنیا کاربرد وسیعی دارد. آزمایش انجام شده بر روی 21 نمونه صورت پذیرفت. در مرحله اول ارتفاع سقوط چکش طوری در نظر گرفته شد که نمونه ها دچار شکست نشده و فقط ناحیه مجاور نوک ترک وارد منطقه پلاستیک شود. در ادامه با اعمال ضربه دوم از ارتفاع استاندارد 2 متری نمونه ها تحت شکست قرار گرفتند. با تحلیل داده های آزمایشگاهی انرژی شکست برای هر نمونه محاسبه و با یکدیگر مقایسه شد. با ترسیم نمودار انرژی شکست بر حسب انرژی ضربه اولیه مشاهده شد با افزایش انرژی ضربه اولیه در نمونه، انرژی شکست آن کاهش می یابد. در انتها یک رابطه خطی با دقت قابل قبول برای این کاهش انرژی پیشنهاد شد که رابطه مستقیم بین انرژی شکست را با انرژی ضربه اولیه نشان می دهد.
کلید واژگان: آزمایش ضربه سقوطی, فولاد API X65, ضربه کم سرعت, انرژی شکست, شیار شورنThe purpose of this research is to investigate low velocity impact effect on fracture energy of DWTT specimen made of API X65 steel. As in some cases due to sudden impact (pre Loading) and permanent deformation, fracture energy of steel may be changed, the investigation of this study is important. Test specimen is API X65 steel of single edge notch type with Chevron notch with a depth of 5.1 mm which is cut from a spiral seam welded steel pipe with an outside diameter of 1219mm and wall thickness of 14.3mm. This steel is widely used in oil and gas industery in the world. The experiments were performed on 21 specimens. In the first stage, the drop height of the hammer was low so that the specimens did not fail and only the area adjacent to the crack tip entered the plastic zone. Subsequently, the samples were fractured by applying a second impact from a standard height of 2 meters. By analyzing experimental data, the fracture energy for each sample was calculated and compared with each other. By plotting the fracture energy in terms of the initial impact energy, it was observed that by increasing the initial impact energy in the sample, its fracture energy decreased. Finally, a linear relationship with acceptable accuracy for this energy drop was proposed, which showed a direct relationship between the fracture energy and the initial impact energy.
Keywords: Drop Weight Tear Test, API X65 steel, Low Velocity Impact, Absorbtion Energy, Chevron Notch -
آزمایش ضربه سقوطی بیش از هفت دهه در صنعت نفت و گاز بعنوان یکی از مهم ترین آزمایش ها بمنظور تعیین انرژی شکست و بررسی ویژگی های شکست نرم و ترد لوله های انتقال انرژی استفاده شده است. در این پژوهش انرژی شکست فولاد API X65 با تحلیل منحنی شتاب حاصل از آزمایش ضربه سقوطی مجهز به شتاب سنج به دست آمد. نمونه آزمایشگاهی از لوله انتقال گاز طبیعی به قطر خارجی 1219 میلی متر و ضخامت 3/14 میلی متر جدا شد. آزمایش طبق استاندارد API 5L با استفاده از دستگاه ضربه سقوطی با چکشی به وزن 700 کیلوگرم (مجهز به شتاب سنج) با ارتفاع سقوط 3 متری انجام شد. با استفاده از فرکانس طبیعی به دست آمده نمونه و فیلتر پایین گذر باترورث، نوسان های ناخواسته از داده های آزمایش حذف گردید. مقدار انرژی شکست (سطح زیر منحنی نیرو-تغییر مکان) برابر6791 ژول به دست آمد که در مقایسه با مقادیر انرژی حاصل از آزمایش ضربه سقوطی مجهز به کرنش سنج در پژوهش های گذشته حدودا 4 درصد تفاوت دارد. با توجه به این اختلاف جزیی، صحت آزمایش ضربه سقوطی مجهز به شتاب سنج تایید می شود.کلید واژگان: آزمایش ضربه سقوطی, فرکانس طبیعی, فولاد API X65, فیلتر باترورث, انرژی شکستThe drop weight tear test has been used for nore than seven decades in oil and gas industries to measure fracture energy and to study the features of ductile and brittle fracture of energy trsnportaton pipelines. In this study, the fracture energy of API X65 steel was measured using the acceleration signal of the drop weight tear test equipped with accelerometer. The test sample was cut from the natural gas transmission pipe with outside diameter of 1219 mm and wall thickness of 14.3 mm. The test was carried out in accordance with API 5L standard on drop weight tear test apparatus with a 700 kg hammer equipped with accelerometer having 3 m drop. Using the obtained natural frequency and the low-pass Batterworth filter, the unwanted oscillations were removed from the high-velocity test data. The fracture energy (area under load-displacement record) obtained as 6791 J, which was around 4 percent less than the energy value of the drop weight tear test equipped with strain gauge in previous studies. Due to this small difference, the accuracy of the drop weight tear test equipped with accelerometer was confirmed.Keywords: Drop Weight Tear Test, Natural frequency, API X65 steel, Butterworth filter, Fracture Energy
-
نشریه مهندسی مکانیک مدرس، سال بیستم شماره 12 (آذر 1399)، صص 2721 -2731
هدف این مقاله بررسی تجربی فرکانسهای طبیعی نمونه های شیاردار متجانس و نامتجانس ماشینکاری شده از لوله واقعی با جوشکاری مارپیچ از جنس فولاد API X65 با استفاده از آزمایش ضربه سقوطی کمسرعت مجهز به شتابسنج است. آزمایش طبق استاندارد API 5L انجام شد. نمونه متجانس، بدون درز جوش و فقط شامل فلز پایه است، درحالیکه نمونه نامتجانس شامل درز جوش طولی بوده و در مقطع عرضی نمونه سه ناحیه فلز پایه، ناحیه متاثر از حرارت و ناحیه جوش وجود دارد. نمونههای مورد آزمایش در پژوهش حاضر تحت ضربه کمسرعت چکش در بخش میانی آنها بدون تغییر شکل پلاستیک قرار گرفت. دادههای آزمایشگاهی (ولتاژ-زمان) با استفاده از تبدیل فوریه از حوزه زمان به حوزه فرکانس منتقل و با فیلتر پایینگذر باترورث نوسانهای اضافی از سیگنال فرکانسی حذف شد. با افزایش ارتفاع سقوط چکش، فرکانس طبیعی در نمونهها تقریبا ثابت است. فرکانس طبیعی در نمونه نامتجانس کمتر از نمونه متجانس می باشد. با داشتن اطلاعات در مورد فرکانس طبیعی می توان از پدیده مخرب تشدید در آزمایش اصلی (شکست کامل نمونه) جلوگیری کرد. همچنین با استفاده از نتایج آزمایش تجهیز شده ضربه سقوطی کمسرعت و دانستن فرکانس طبیعی، میتوان ضریب شدت تنش دینامیکی نمونه را تعیین نمود.
کلید واژگان: آزمایش ضربه سقوطی کم سرعت, فرکانس طبیع ی, فولاد ای پی آی ایکس65, فیلتر پایین گذر باترورثThe purpose of this paper is to experimentally investigate the natural frequencies of notched homogeneous and inhomogeneous specimen made from API X65 steel. The specimens cut from spiral welded pipe, tested on an equipped low blow drop weight tester with accelerometer. The tests were performed according to the API 5L standard. The homogeneous specimen was seamless and included only the base metal, while the inhomogeneous specimen included the weld seam and three zones of base metal, heat affected zone and weld. In the present study the specimens were subjected to hammer low blow in the middle without plastic deformation. The laboratory data (voltage-time) were transferred from time to frequency domain using Fourier transformation and the imposed oscillations were removed from the frequency signal by the Butterworth low pass filter. As the hammer drop height increased, the natural frequency in the specimens was almost constant. The natural frequency in the inhomogeneous specimen was less than the homogeneous specimen. Having information about the natural frequency, it is possible to prevent the destructive phenomenon of resonance in the main test (complete fracture of the specimen). Also, using the results of equipped low blow drop weight test and knowing the natural frequency, the dynamic stress intensity factor of the test specimen can be determined.
Keywords: Low Blow Drop Weight Test, Natural Frequency, API X65 Steel, Low PassButterworth Filter -
نشریه مهندسی مکانیک مدرس، سال بیستم شماره 10 (مهر 1399)، صص 2583 -2592
در این پژوهش برای اولین بار تغییرات ضخامت مقطع شکست نمونه نامتجانس (با درزجوش افقی) آزمایش ضربه سقوطی فولاد API X65 به روش تجربی بررسی شده است. مقطع شکست نمونه آزمایش شامل سه ناحیه فلز پایه، متاثر از حرارت و جوش با ریزساختار و خواص مکانیکی متفاوت است. بیشترین کاهش ضخامت در ناحیه شکست تورقی ریشه شیار است. در ناحیه فلز پایه تغییرات ضخامت ثابت بوده که بیانگر رشد پایدار ترک در این ناحیه است. در هر دو ناحیه متاثر از حرارت قبل و بعد از ناحیه جوش، ضخامت با شیب ثابت تغییر می کند. به دلیل سختی بالا و انرژی شکست پایین ناحیه جوش، کمترین درصد تغییرات ضخامت در این ناحیه است. ضخامت در ناحیه جوش با شیب ثابت افزایش می یابد که علت آن کشیدگی ناحیه جوش به سمت انتهای مسیر رشد ترک به وسیله نیروی ناشی از تغییر مود شکست از کششی به برشی است. همچنین در ناحیه شکست معکوس، به دلیل افزایش کرنش فشاری ناشی از برخورد چکش با نمونه، ضخامت با شیب قابل توجهی افزایش یافته و به مقدار بیشینه می رسد.
کلید واژگان: آزمایش ضربه سقوطی, ضخامت مقطع شکست, نمونه نامتجانس, فولاد API X65, لوله های انتقال گازIn this study for the first time, changes in the thickness of the fracture cross-section of the inhomogeneous sample (with horizontal weld seam) of the API X65 steel, using drop weight tear test specimen have been investigated experimentally. The fracture surface of the test specimen consisted of three zones of base metal, heat affected zone and weld metal with different microstructure and mechanical properties. The most thickness reduction was in the cleavage fracture area of the notch root. In the base metal zone, thickness changes were constant which indicated the stable crack growth in this area. In both heat affected zones before and after the weld zone, the thickness changed with a constant slope. Due to the high hardness and low fracture energy of the weld zone, the lowest percentage of thickness changes was in this zone. Thickness in the weld zone increased with a constant slope due to the stretching of the weld zone to the end of the crack growth path by the force caused by the change of fracture mode from tensile to shear. Also in the reverse fracture zone, due to the increased in compressive strain caused by impact of the hammer on the sample, the thickness increases with a significant slope and reached the maximum value.
Keywords: Drop Weight Tear Test, Fracture Cross Section Thickness, Inhomogeneous Specimen, API X65 Steel, Gas Transportation Pipelines -
در لوله های فولادی جوش کاری شده انتقال گاز، ناحیه جوش به دلیل نواقص ذاتی ساختاری می تواند منطقه مستعد جهت شروع و رشد ترک و نهایتا آسیب سازه باشد. به دلیل شرایط خاص منطقه جوش، بررسی انرژی شکست در درزجوش لوله های فولادی برای مهندسین و طراحان خط دارای اهمیت است. در این مقاله آزمایش خمش سه نقطه ای (مطابق هندسه نمونه استاندارد آزمایش ضربه سقوطی) به صورت شبه استاتیکی بر روی درزجوش مارپیچ و فلز پایه لوله فولادی نوع API 65 انجام و نمودار نیرو برحسب جابه جایی استخراج شده است. وجود افت های ناگهانی نیرو در نمودار نیرو- جابه جایی نمونه درزجوش نشان دهنده ساختار نامتجانس جوش است. با ترسیم نمودار نیرو- جابه جایی، نیروی تسلیم و حداکثر، مقدار رشد ترک پایدار و انرژی شکست نمونه های فلز پایه و درزجوش شامل انرژی شروع و رشد ترک بررسی و مقایسه شد. همچنین نسبت افت نیرو به نیروی نهایی در میزان جابه جایی یکسان مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان دهنده بالاتربودن نیروی تسلیم و پایین تربودن نیروی حداکثر، مقدار رشد ترک پایدار و انرژی شکست نمونه درزجوش نسبت به نمونه فلز پایه است. همچنین پایین تربودن نسبت افت نیرو به نیروی نهایی (در یک جابه جایی یکسان) در فلز پایه، مقاومت بالای فلز پایه در برابر گسترش ترک را نشان می دهد.
کلید واژگان: لوله انتقال گاز, فولاد API 65, آزمایش خمش سه نقطه ای, درزجوش, انرژی شکستBecause of the inherent structure of welded pipelines, the seam weld can be a potential source for initiation and propagation of crack that can eventually lead to failure of the structure. Due to the critical conditions in the welding region, the investigation of failure energy in gas transportation pipeline is very important for engineers and line designers. In this paper, the three-point bending test (according to the standard specimen of drop-weight tear test) was performed quasi-statically on the seam weld pipe and base metal of spiral seam weld pipe of API X65 steel from which force diagrams were extracted. The presence of sudden load drops in the force-displacement diagram of the specimen in the weld indicated the inhomogeneous structure of the weld. The diagrams of force-displacement, yield and ultimate force, amount of steady crack growth and fracture energy of the metal and seam weld specimens including initiation and propagation energy of crack were investigated and compared. Also, the ratio of the force drop to the ultimate force at the same displacement rate was investigated. The results showed that in seam weld compared to the base metal specimen, the yield force was higher and the ultimate force, the amount of steady crack, initiation and propagation energy of crack were lower. In addition, the lower ratio of force to ultimate force (at the same displacement) in the base metal also indicated a high resistance of the base to the crack propagation.
Keywords: Gas Transportation Pipeline, API X65 Steel, Three-Point Bending Test, Seam Weld, Fracture Energy -
در این تحقیق اثر تغییرات تکانه ضربه زننده بر انرژی شکست فولاد API X65 در آزمایش ضربه شارپی مورد بررسی عددی و تجربی قرار گرفت. در آزمایش های تجربی سرعت برخورد بین 3/50 تا m/s5/72 متغیر بود که تامین کننده انرژی برخورد بین 450 تا 1200ژول بود. نتایج تجربی نشان داد که با افزایش سرعت برخورد، میزان انرژی شکست صعودی است؛ به طوری که با 63% افزایش سرعت برخورد، انرژی شکست 15% افزایش می یابد و دلیل آن، وابستگی خواص ماده به نرخ کرنش و افزایش مقاومت شکست فولاد در نرخ بارگذاری بالاتر است. تحلیل عددی در دو بخش توسط نرم افزار آباکوس انجام شد. در بخش نخست، سرعت ضربه زننده به میزان m/s5/5 ثابت فرض شد که با تغییر جرم، انرژی ضربه از 300 تا 1200ژول تغییر کرد. در بخش دوم، جرم ضربه زننده به میزان kg50 ثابت و با تغییر سرعت، انرژی برخورد بین 625 تا 1600ژول متغیر بود. نتایج شبیه سازی نشان داد که تغییر جرم در سرعت ثابت تاثیری بر انرژی شکست ندارد و برای تمامی حالات انرژی شکست حدود 265ژول است. اما افزایش سرعت با جرم ثابت باعث کاهش ناچیزی در حدود 5% در میزان انرژی شکست شد. دلیل تفاوت بین نتایج تجربی و عددی، عدم درنظرگرفتن اثر نرخ کرنش بر خواص مکانیکی مصالح در تحلیل عددی است.
کلید واژگان: آزمایش ضربه شارپی, فولاد API X65, انرژی شکست, تغییرات تکانه, سرعت برخورد, نرخ کرنشIn this study investigated the effects of momentum variations on fracture energy in Charpy impact testing of API X65 steel by experimental and numerical methods. Experimental analysis was conducted in the various speed of impact about 3.50 to 5.72 m/s and impact energy varied about 450 to 1200 J. The experimental results showed that increase of about 63% in impact speed increased the fracture energy about 15%, because of material properties dependence on loading rate. Numeral studies were performed in two categories with ABAQUS software. First mass variation in constant velocity assumed standard quantity about 5.5 m/s in which impact energy varied about 300 to 1200 J and the second, velocity variation with constant mass assumed 50 kg that impact energy varied about 625 to 1600 J. The simulation results showed the variations in mass had not any effect in fracture energy and in all analyses, it was about 265 J. However, increasing the velocity variations with constant mass, caused a slight reduction of about 5% in the fracture energy. The reason for the difference between experimental and numerical results is the lack of consideration of the effect of strain rate on mechanical properties of tested steel in numerical analysis.
Keywords: Charpy impact test, API X65 Steel, Fracture energy, Momentum variation, Impact velocity, Strain Rate -
آزمایش ضربه سقوطی یک آزمایش رایج جهت تعیین خواص دینامیکی و محاسبه انرژی شکست نمونه های فولادی می باشد. هدف از این تحقیق ارایه روش های تجربی، عددی و تحلیلی جهت محاسبه میزان انرژی منتقل شده به نمونه حین اعمال ضربه می باشد. نمونه آزمایشگاهی از بدنه لوله فولادی از جنس API X65 با درز جوش مارپیچ با قطر خارجی 1219 میلی متر و ضخامت دیواره 3/14 میلی متر بریده و تا ابعاد استاندارد ماشین کاری شده است. سپس در وسط نمونه شیار شورن به عمق 1/5 میلی متر ایجاد و نمونه تحت بارگذاری دینامیکی با سرعت اولیه 3/6 متر بر ثانیه قرار گرفت. آزمایش بر روی سه نمونه با سقوط چکش از ارتفاع 2 متری صورت پذیرفت. با ترسیم و تحلیل نمودارهای انرژی-جابجایی و انرژی-سرعت چکش ضربه زننده یک رابطه خطی بین انرژی شکست نمونه و سرعت چکش بدست آمد. به کمک این رابطه می توان با معلوم بودن سرعت چکش ضربه زننده در هر لحظه، انرژی منتقل شده به نمونه و در نهایت انرژی شکست نمونه آزمایشگاهی را بدست آورد. همچنین، به کمک رابطه انرژی جنبشی و انرژی پتانسیل و معلوم بودن موقعیت و سرعت چکش در هر لحظه می توان مقدار انرژی جذب شده داخل نمونه را با فرض ناچیز بودن تلفات بدست آورد.
کلید واژگان: آزمایش ضربه سقوطی, فولاد API X65, انرژی شکست, انرژی جذب شده, شیار شورنDrop weight tear test (DWTT) is a common experiment to determine the dynamic properties and evaluate the fracture energy of steel specimens. The purpose of present research is presenting experimental, numerical and analytical methods for determination energy transferred to the specimen during impact. Test specimen was cut from an actual spiral seam welded steel pipe with an outside diameter of 1219mm and wall thickness of 14.3mm and then machined to standard size. Then chevron notch was placed in the middle of specimen and test sample was fractured under dynamic loading with initial impact velocity of 6.3m/s. Experiment was impelemented on three specimens by dropping the impactor from 2m height. By drawing and analyzing the energy-displacement and energy-velocity diagrams a linear relation between fracture energy and hammer velocity was. Using this relation by having the impactor velocity in each time, one could evaluate the transferred energy to the specimen and finally the fracture energy of tested specimen. Also, using kinetic energy and potential energy formula by knowing the hammer location and velocity in each time and by neglecting energy losses one could calculate the absorbed energy in the specimen
Keywords: Drop Weight Tear Test, API X65 Steel, Fracture Energy, Energy Absorbtion, Chevron Notch -
یکی از اهداف مهم در آزمایش ضربه سقوطی به دست آوردن مقدار انرژی شکست به منظور ارزیابی بهتر خواص فولاد آزمایش شده است. در تحقیق حاضر اندازه گیری تجربی و برآورد عددی انرژی شکست نمونه آزمایش ضربه سقوطی با شیار ماشین کاری شده در فولاد API X65 انجام شده است. هدف از تعیین این انرژی تخمین مقاومت ماده در برابر شکست است. نمونه آزمایشگاهی از بدنه لوله فولادی با درز جوش مارپیچ با قطر خارجی 1219میلی متر و ضخامت دیواره 14/3میلی متر بریده و تا ابعاد استاندارد ماشین کاری شده است. سپس در وسط نمونه شیار شورن به طول 1/5میلی متر ایجاد و نمونه تحت بارگذاری دینامیکی با سرعت اولیه 3/6متر بر ثانیه قرار گرفت. با ترسیم منحنی های نیرو- جابجایی و انرژی- جابجایی مقدار حداکثر نیرو برای داده های آزمایشگاهی 229کیلونیوتن و از طریق مدل سازی کامپیوتری 225کیلونیوتن به دست آمد. با محاسبه سطح زیر منحنی نیرو- جابجایی مقدار انرژی شکست نمونه آزمایشگاهی برای داده های تجربی و مدل سازی کامپیوتری به ترتیب 7085 و 6800ژول به دست آمد. بررسی منحنی های تجربی به دست آمده نشان داد که حدود 59% انرژی صرف رشد ترک شده و مابقی صرف شروع ترک و تغییر شکل پلاستیک در نواحی سندان ها و ناحیه زیر چکش شده است. در انتها با ترسیم منحنی خطی انرژی شکست نمونه برحسب سرعت چکش نشان داده شد که شیب این منحنی معیار خوبی برای بررسی اتلاف انرژی و رفتار شکست ماده است.
کلید واژگان: آزمایش ضربه سقوطی, لوله فولادی انتقال گاز, فولاد API X65, انرژی شکست, مدل المان محدودOne of the most important purposes of the drop weight tear test (DWTT) is to achieve the value of fracture energy for better evaluation of tested steel properties. In the present research, experimental and numerical measurement of fracture energy in drop weight tear test specimen with chevron notch on API X65 steel has been carried out. The purpose of the determination of this energy is to estimate the strength of material due to fracture. The test specimen was cut from an actual spiral seam welded steel pipe of API X65 grade with an outside diameter of 1219mm and wall thickness of 14.3mm and then it has been machined to standard size. Then chevron notch with a length of 5.1 was placed in the middle of the specimen and the specimen was fractured under dynamic loading with an initial impact velocity of 6.3m/s. The maximum force of 229kN and 225kN were achieved for experimental and numerical data, respectively by drawing force-displacement and energy-displacement curves. The fracture energy of the test sample for experimental and numerical data was obtained as 7085J and 6800J, respectively by evaluation of the area under the force-displacement curve. Based on the results of experimental curves, about %59 of fracture energy was used for crack propagation and the remaining was used for crack initiation and plastic deformation of test sample near anvils and striker regions. In the end, drawing a linear curve for fracture energy of specimen based on the hammer velocity showed that the slope of this curve could be a good criterion for estimating the energy loss and fracture behavior of the test specimen.
Keywords: Drop Weight Tear Test, Gas Transportation Pipeline Steel, API X65 Steel, Fracture Energy -
عوامل متعددی در تعیین تجربی انرژی شکست شارپی دخالت دارند. به عنوان مثال زاویه شیار اولیه، عمق شیار، شعاع ریشه شیار، خروج از مرکز شیار نسبت به مرکز جرم چکش، ابعاد مقطع نمونه، شعاع و فاصله تکیه گا ه ها، هندسه و سرعت ضربه چکش، و روش ایجاد شیار اولیه مانند خان کشی یا ماشین کاری؛ مطالعه تغییرات این پارامترها و بررسی اثر کمی این تغییرات بر انرژی نهایی اندازه گیری شده اهمیت فراوانی دارد. آزمایش ضربه شارپی روی نمونه فولادی از جنس ایکس شصت و پنج با شعاع متفاوت شیار در بازه 13/0 تا 41/0 میلی متر انجام و انرژی شکست اندازه گیری می شود. سپس ارتباط انرژی شکست شارپی بعنوان تابعی از تغییرات شعاع شیار اولیه تعیین می شود. با استفاده از این رابطه می توان با معلوم بودن ابعاد هندسی شیار اولیه (با احتساب تلرانس های مجاز قید شده در استاندارد)، میزان خطا در اندازه گیری انرژی شکست شارپی فولاد آزمایش شده را تعیین نمود. علاوه بر بررسی تجربی مقادیر انرژی شکست، نمونه های آزمایش ضربه در نرم افزار آباکوس به صورت سه بعدی شبیه سازی شد. سپس با تعریف ضرایب مدل اصلاح شده آسیب گرسون در این شبیه سازی و بدست آوردن نمودار نیرو-جابجایی مقدار انرژی شکست محاسبه و با نتایج آزمایشگاهی مقایسه شده است. نتایج حاصله از شبیه سازی تطابق مناسبی با نتایج آزمایش های تجربی دارند.
کلید واژگان: فولاد API X65, آزمایش ضربه شارپی, شعاع شیار Vشکل, لوله فولادی انتقال گاز, مدل آسیب گرسونDifferent factors such as initial notch angle, notch depth, notch root radius, notch, specimen size, hammer geometry and striker velocity, and initial notch creation method (i.e. broaching and machining) influence the experimental determination of Charpy impact energy. Thus, the study of the influence of these parameters on Charpy fracture energy is important. In the present research, Charpy impact experiments are conducted on test specimens made from API X65 steel (used for gas transportation pipelines). The tests samples have standard size with different notch radius (within the range of 0.13 - 0.41 mm). By measurement of fracture energy, Charpy impact energy is determined as a function of variations of initial crack radius. Through having geometrical dimensions of the initial notch and considering the stated standard tolerance the aforementioned function allows the determination of measurement error of API X65 steel Charpy impact energy. Then, the test samples are modeled as 3D in ABAQUS using Gurson damage theory. The comparison of test and simulation results for different notch radius are presented in details and compared.
Keywords: API X65 Steel, Charpy Impact Test, 'V' notch radius, Gas transportation pipeline, GTN model -
در این پژوهش شکست نگاری نمونه نامتجانس (با درز جوش افقی) آزمایش ضربه سقوطی از جنس فولاد API X65 برای اولین بار انجام شده است. مقطع شکست نمونه آزمایش شامل سه ناحیه فلز پایه، متاثر از حرارت و جوش می باشد. آزمایش طبق استاندارد API 5L انجام شده است. ترک با شکست تورقی از ناحیه ریشه شیار شروع شده و تا 5/14 میلی متر از مسیر شکست ادامه دارد. پس از ناحیه تورقی، سطح شکست با تغییر زاویه 45 درجه نسبت به صفحه ی سطحی، به شکست نرم برشی تبدیل می شود که این زاویه تا ناحیه شکست معکوس ادامه دارد. در عکس های حاصل از میکروسکوپ الکترونی روبشی در هر سه ناحیه فلز پایه، متاثر از حرارت و جوش، علایم شکست نرم که شامل حفره های مخروطی با اندازه، جهت و شکل متفاوت می باشد، مشاهده شد. همچنین در ناحیه فلز پایه علایم شورون ناقص با تراکم بالا در ریشه شیار ترک مشاهده شد. در ادامه مسیر رشد ترک و در ناحیه برخورد چکش، شکست معکوس تورقی مشاهده شد که از هر دو طرف توسط سطوح برشی با زاویه 45 درجه محصور شده است. سطح شکست نرم محاسبه شده در محدوده ی استاندارد بوده و بیانگر چقرمگی مطلوب این فولادها جهت استفاده در خطوط انتقال گاز می باشد.
کلید واژگان: آزمایش ضربه سقوطی, سطح شکست, نمونه نامتجانس, فولاد API X65, لوله های انتقال گازIn this study, the fractograghy of the inhomogeneous specimen (including seam weld) of API X65 steel was performed, for the first time by the drop weight tear test. The fracture surface of the test specimen consisted of three zones of base metal, heat affected zone and weld metal. The test was performed according to API 5L standard. The crack initiated with a cleavage flat fracture from notch root and continued up to 14.7 mm from the fracture path. The cleavage fracture immediately changed to a ductile shear fracture with a 45 degree angle to the surface plane, which continued to the inverse fracture zone. SEM images of all three zone of the base metal, heat affected zone and weld metal showed signs of ductile fracture, including dimples of varying size, orientation and shape. Also, faint chevron marks with high density were observed in the root of crack in the base metal. Furthermore, in the hammer impact zone, an inverse cleavage fracture was observed, which was enclosed on both sides by shear surfaces with an angle of 45 degrees. The calculated ductile fracture surface was within the standard range and indicated the confirmed toughness of these steels for the use in gas transportation pipe lines.
Keywords: Drop Weight Tear Test, Fracture Surface, Inhomogeneous Specimen, API X65 Steel, Gas Transportation Pipelines -
تنش های پسماند ناشی از جوشکاری باعث کاهش تنش طراحی در خطوط لوله قطور و پر فشار انتقال گاز طبیعی می شود. لوله مورد بررسی از نوع API X70 با قطر خارجی و ضخامت 142/3 و 1/98سانتی متر است. برای اندازه گیری تنش های پسماند در این لوله از آزمایش کرنش سنجی سوراخ استفاده می شود. با توجه به ابعاد بزرگ لوله و اینکه حمل ونقل آن برای انجام آزمون کرنش سنجی سوراخ مشکل است جداسازی یک نمونه محدود از آن بسیار مناسب است. در پژوهش حاضر ابعاد این نمونه با ابعاد محدود بررسی می شود سپس شبیه سازی جوشکاری در نمونه جداشده انجام و تنش های پسماند از جمله تنش پسماند به منظور ضخامت برای اولین بار ارایه می شود. نتایج نشان می دهد که جداسازی نمونه استاندارد با ابعاد 44×32سانتی متر به منظور اندازه گیری تنش پسماند در لوله فولادی مطلوب است. موقعیت و میزان تنش پسماند کششی و فشاری بیشینه در لوله به دست آمده و تغییرات تنش های پسماند محیطی و طولی در سطوح داخلی و خارجی و در نواحی مختلف جوش بررسی می شود. همچنین صحت سنجی نتایج به دست آمده با نتایج اندازه گیری تنش پسماند در لوله از همین نوع فولاد با هندسه مشابه در مقیاس صنعتی انجام می شود. نتایج نشان داد که حداکثر تنش پسماند در سطح داخلی لوله در جهت طولی برابر 460مگاپاسکال (96% تنش تسلیم) بوده و پس از آزمون فشار مایع ایستا به 200مگاپاسکال (42% تنش تسلیم) تقلیل یافته است. به دلیل اینکه این مقدار کمتر از نصف تنش تسلیم است روش کرنش سنجی سوراخ پس از آزمون فشار مایع ایستا معتبر است.
کلید واژگان: تنش پسماند, جوشکاری مارپیچ لوله, کرنش سنجی سوراخ, لوله فولادی انتقال گاز, API X70Welding residual stresses decrease designing stress in natural gas transmission pipes with large diameter under high internal pressure. The outside diameter and wall thickness of API X70 steel in this research are 1423 and 19.8 millimeter. Hole drilling is the most common technique in order to measure residual stresses. Because of large diameter of this pipe, its transportation to conduct hole drilling test is a big problem so cutting a finite sample is desired. In this study standard dimension of this sample plate is analyzed and simulation of welding process is done from which and residual stresses in different directions are obtained. Residual stresses in the thickness direction is presented for the first time. The results showed separating a finite sample with the size of 320×440 millimeter is appropriate to do hole drilling test. The location and amount of the maximum residual stress is evaluated and compared for both simulation and experimental samples. Variation in hoop and longitudinal residual stresses on both internal and external surfaces of pipe samples are investigated. Also validation of simulation results with the experimental results of the same pipe is perfomed. Maximum residual stress (460MPa) is measured on inner surface of the pipe (96 percent of yield stress) which is reduced to 200MPa (42 percent of yield stress) after hydrostatic test. Because residual stress after hydrostatic test is lower than half of yield stress, hole drilling technique is validated after hydrostatic test.
Keywords: Residual stress, spiral welded pipe, hole drilling technique, natural gas transmission pipes, API X70 -
ناحیه جوش لوله فولادی API X70 به دلیل نواقص ذاتی، می تواند منطقه مستعد جهت شروع و رشد ترک و نهایتا آسیب سازه باشد. در تحقیق حاضر رفتار مکانیکی درز جوش مارپیچ لوله API X70 در سه ناحیه (فلز پایه، ناحیه متاثر از حرارت و فلز جوش) با استفاده از نمونه های آزمون کشش تک محوری و خمش سه نقطه ای بررسی شد. برای تعیین خواص کششی فولاد سه نمونه تخت ماشین کاری شده از هر ناحیه استفاده شد. همچنین یک نمونه خمش سه نقطه ای با شیار اولیه در هر سه ناحیه آزمایش شد. با ترسیم نمودار نیرو-جابجایی مقادیر ویژه نیرو (تسلیم، حداکثر و شکست) و انرژی متناظر با این مقادیر (انرژی شروع و گسترش ترک) بررسی و نتایج به لحاظ ارتباط با ریز ساختار هر ناحیه تحلیل شد. همچنین بوسیله یک رابطه تحلیلی بر اساس میدان خطوط لغزش، تنش تسلیم ماده با استفاده از نمونه خمش سه نقطه ای برای هر سه ناحیه تعیین و با نتایج آزمون کشش تک محوری مقایسه شد. از آزمون کشش مقادیر میانگین تنش تسلیم برای سه ناحیه فلز پایه، ناحیه متاثر از حرارت و فلز جوش به ترتیب 560، 514 و 507 مگاپاسکال و از آزمون خمش سه نقطه ای به ترتیب 604، 582 و 575 مگاپاسکال بدست آمد.
کلید واژگان: لوله فولادی انتقال گاز, فولاد API X70, آزمون خمش سه نقطه ای, درز جوش مارپیچ, انرژی شکست استاتیکیThe welded zone of API X70 steel pipe, due to the inherent defects of welding, is a potential area for initiation and propagation of cracks which can eventually lead to damage of the structure. In this research, mechanical behavior of spiral seam weld was evaluated in API X70 pipe steel in three zones (base metal, HAZ and weld metal) using uniaxial tensile and three point bend (3PB) experiments. Three tensile specimens were used in each zone for measurement of mechanical properties. For studying the mechanical behaviour of the pipe, one specimen with 3PB geometry was tested for each zone. Specific values including yield, peak and final load for 3PB specimen were determined from load-displacement plots. The associated energy for each load plus initiation and propagation energies were calculated and the results were analyzed in relation to microstructure in each zone. With an analytical equation based on slip-line field analysis, yield strength was determined with 3PB specimen in each zone and compared with the result of uniaxial tensile experiment. From uniaxial tensile experiment, yield strength levels of 560, 514 and 507 MPa were found for base metal, HAZ and weld metal respectively and from 3PB experiment 604, 582, 575 MPa respectively. Keywords: Pipe line steel; API X70; Three point bending test; Spiral seam weld; Static fracture energy.
Keywords: Pipe line steel, API X70, Three point bending test, Spiral seam weld, Static fracture energy -
نشریه مهندسی مکانیک مدرس، سال نوزدهم شماره 7 (تیر 1398)، صص 1591 -1600فولاد API X65 (با حداقل تنش تسلیم ksi65 معادل 448مگاپاسکال) یکی از پرکاربردترین فولادها در لوله های پرفشار انتقال گاز طبیعی ایران است. با مطالعه نواحی شکست نرم و ترد در سطح شکست این فولاد می توان کیفیت این نوع فولاد را نشان داد. در تحقیق حاضر، ویژگی های مرئی سطح شکست در نمونه خمش سه نقطه ای (مطابق هندسه نمونه استاندارد آزمایش ضربه سقوطی) و با عمق شیار استاندارد بررسی شده است. نمونه ها از بدنه لوله فولادی با قطر خارجی 1219میلی متر (48اینچ) و ضخامت دیواره 14/3میلی متر بریده و تا ابعاد استاندارد ماشین کاری شد. با توجه به شرایط شبه استاتیک آزمایش و سرعت پایین فک ماشین (0/1میلی متر بر ثانیه)، آزمایش به ترتیب روی نمونه هایی از جنس فلزپایه با شیار ماشین کاری شده و با عمق شیارهای 15، 10 و 5/1میلی متر با کنترل تغییر مکان انجام شد. با اعمال بارگذاری، رشد ترک از زیر شیار در هر نمونه شروع شد و در عرض بدون ترک نمونه (لیگامنت) ادامه یافت. در انتهای آزمایش، نمونه ها در نیتروژن مایع سرد شده و شکست ترد لیگامنت باقیمانده به صورت مکانیکی انجام شد. در این تحقیق پس از بررسی مود شکست و نحوه گسترش ترک در نمونه استاندارد، با مشاهده مرئی کلیه قسمت های سطح شکست توسط میکروسکوپ نوری، مواردی از قبیل میزان تغییرات ضخامت، بررسی نواحی برشی (شکست نرم)، شکست ترد اولیه، لبه های برشی، شکست معکوس و شکست ترد انتهایی مطالعه و با به دست آمدن درصد ناحیه شکست برشی بالای 85%، نرم بودن شکست نمونه استاندارد تایید شد.کلید واژگان: لوله انتقال گاز, فولاد API X65, آزمایش شبه استاتیک خمش سه نقطه ای, سطح شکست, شکست معکوسThe API X65 steel (with a minimum yield strength of 65ksi equivalent to 448MPa) is one of the most common types of pipe steels in the transportation of natural gas in Iran. By studying the ductile and brittle fracture areas at the fracture surface of this steel, we can show the quality of this type of steel. In the present study, macroscopic fracture surface characteristics in three-point bending test specimen are studied (based on the geometry and standard notch of drop-weight tear test specimen). Test specimens were machined from an actual steel pipe of API X65 grade with an external diameter of 1219 mm (48 inches) and wall thickness of 14.3 mm. Due to the quasi-static test conditions and speed of the machine's jaw (0.1 mm/s), the test was carried out on base metal specimens with machine chevron notch of 15, 10, and 5.1 mm depth, respectively, that was controlled with changing location. By applying the test load, cracking initiated from the notch root in each specimen and continued without crack specimen (ligament). At the end of the test, test specimens were cooled by liquid nitrogen and were broken in a brittle manner. In this paper, after investigation of the failure mode and the crack expansion in the standard specimen, investigation of macroscopic fracture surface characteristics was conducted by optical microscopy. By observing the fracture surface, different features such as thickness variation, shear regions (ductile fracture), cleavage fracture, shear lips, inverse fracture, and brittle fracture were studied. Having above 85% shear area, the ductile fracture of specimen was confirmed.Keywords: Gas Transportation Pipeline, API X65 Steel, Quasi-Static Three-point Bending Test, Fracture Surface, Inverse Fracture
-
دوره قاجار دوره ای سرشار از رخدادهای اجتماعی و سیاسی است. شاهان قاجار، شاعران مدیحه سرا و شعر مدحی را پروپاگاندای دربارهای خود قرار دادند. شاعران نیز برای پسند خاطر شاهان، به پیروی از شاعران سبک خراسانی، به مدیحه سرایی روی آوردند. آموزه های تعلیمی در شعر عصر قاجار را می توان به دو موضوع کلی تقسیم کرد: یکی شعر آیینی که بیشتر در ذکر مناقب پیامبر اسلام(ص) و ائمه شیعه(ع) است، و دیگری آموزه های اخلاقی تعلیمی که به شکل پند و اندرز و تحت تاثیر آموزه های ادب تعلیمی پیشینیان (سنایی، عنصری، خاقانی، انوری و ناصر خسرو) سروده شده اند. دیوان اشعار پنج نفر از شاعران این عصر، سپهر لسان الملک، سروش، قاآنی شیرازی، وصال و صبای کاشانی از نظر توجه به ادب تعلیمی قابل بررسی است. پرکاربردترین مضامین در دیوان شاعران دوره قاجار به ترتیب عبارت اند از: دعوت به توحید و خداشناسی، اهمیت فضل و دانش، دعوت به صداقت و راستی، دعوت به شادی و امیدواری، دعوت به وفاداری، بیزاری از ناکسان و دون همتان، نفی دلبستگی به دنیا، یادآوری مرگ، برتری عشق بر عقل، دعوت به انسانیت و تحمل سختی ها، تعمیر ضریح و بقعه های امامان و امامزادگان، شکایت از روزگار، گلایه از بی توجهی به فضل و دانش، و خودشناسی. یکی از شاعران و نویسندگان این عصر، محمدتقی سپهر لسان الملک (صاحب تاریخ ناسخ التواریخ) است که مضامین تعلیمی و اخلاقی دیوانش شایان توجه است. در این پژوهش، سعی شده با روش توصیفی تحلیلی، به آموزه های تعلیمی اخلاقی دیوان سپهر پرداخته شود تا مشخص گردد این آموزه ها در شعر دوره بازگشت چگونه بازتاب یافته است.کلید واژگان: ادبیات تعلیمی, شعر قاجار, دوره بازگشت, محمدتقی سپهر
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو میشود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشتههای مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته میتوانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که میخواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.