سیدمحمدتقی موحد ابطحی
-
علوم انسانی قرآن بنیان، جریانی است که در چند سال اخیر در ایران شکل گرفته و می کوشد با استفاده از آیات قرآن به ارزیابی نظریه های موجود در عرصه علوم انسانی پرداخته و پس از تدارک مبانی لازم به نوآوری هایی در این حوزه دست یابد. در این مقاله با پذیرش بسیاری از مبانی جریان علوم انسانی قرآن بنیان از جمله وجود خداوند و صفات او، هدایت گری باطنی (عقل) و ظاهری (رسول) او، تحریف نشدن قرآن و جامعیت و کمال قرآن، نشان داده می شود که این جریان مفهوم یا روش جدیدی نسبت به جریان علم دینی که دهه هاست در جهان اسلام و ایران فعالیت می کند ندارد و افق جدیدی را پیش روی محققان علاقمند به این موضوع قرار نمی دهد. همچنین استدلال می گردد که هیچ یک از انگیزه های احتمالی طرح این ایده در این مقطع زمانی، پیگیری این ایده را توجیه نمی کند. در نهایت به نظر می رسد جریان علوم انسانی قرآن بنیان، صرفا به استناد بیان مقام معظم رهبری در ارتباط با استخراج بنیان های علوم انسانی از قرآن پدید آمده است، نه فهم یک پارچه از دیدگاه های ایشان در زمینه تحول علوم انسانی مبتنی بر آموزه های قرآن و سنت و علوم اسلامی.
کلید واژگان: علوم انسانی, علوم انسانی اسلامی, علوم انسانی قرآن بنیان, نقد درون گفتمانی, نقد روش شناختیQur'an-based humanities and social sciences is a movement that has been formed in Iran in recent years and tries to evaluate the theories in humanities and social sciences using verses of the Qur'an. Then, by providing Islamic foundations, he will present new theories in this field. In this article, by accepting the general principles of human sciences, it is shown that:1. This flow does not have a new concept or method compared to the flow of religious science that has been active in the Islamic world and Iran for decades, and it does not present a new horizon to researchers.2. None of the motivations for this idea are justified at this time.3. The flow of Quran-based humanities emerged only based on the statement of the leader of the revolution in connection with the extraction of the foundations of humanities from the Quran, not a comprehensive understanding of his point of view in the field of humanities and Islamic Islamic sciences.
Keywords: Humanities, Social Sciences, Religious Science, Quran-Based Humanities, Discursive Critique, Methodological Critique -
ایده علم دینی در نیم قرن گذشته در فضای علمی نه تنها جهان اسلام، که حتی در دیگر ادیان مطرح بوده است. اساتید و پژوهشگران بسیاری از ابعاد مختلف به بررسی این ایده پرداخته و در باب معناداری، امکان یا امتناع؛ ضرورت، مطلوبیت و چگونگی دست یابی به علم دینی بحث کرده اند. علیرضا شجاعی زند از اساتیدی است که در آثار مختلف، به خصوص در مقاله «نقد درون گفتمانی ایده علم دینی» به نقد ایده علم دینی به معنای عام و علوم انسانی اسلامی به معنای خاص پرداخته است. در این مقاله پس از طرح ادله ایشان در نقد ایده علم دینی، ملاحظاتی چند در ارتباط با آن مطرح می گردد و نشان داده می شود که هیچ یک از این ادله نمی تواند امکان یا مطلوبیت ایده علم دینی به معنای عام را نفی کند و نقد های شجاعی زند تنها به یک تقریر خاص از ایده علم دینی وارد است. واژگان کلیدی: علم دینی، نقد درون گفتمانی، نقد درونی، نقد بیرونی، نقد پیامدی، شجاعی زند.
کلید واژگان: علم دینی, نقد درون گفتمانی, نقد درونی, نقد بیرونی, نقد پیامدیIn the last half century, the idea of religious science has been discussed in the scientific community, not only in the Islamic world, but even in other religions. Researchers have investigated it from many different dimensions and discussed the possibility or refusal of this idea. Alireza Shojaei Zand is one of the researchers who has criticized this idea in various works, especially in the article »Intra-discourse Critiques of the Idea of Religious Science«. In this article, after presenting his arguments in criticizing the idea of religious science, some considerations related to it are raised. Finally, it is shown that none of these arguments can negate the possibility or desirability of the idea of religious science in a general sense, and their criticisms are only related to a specific view of the idea of religious science
Keywords: Religious Science, criticism within the discourse, internal criticism, external criticism, consequential criticism, Shojaei Zand -
بیژن عبدالکریمی یکی از اندیشمندان مسلمان ایرانی است که نقدهای بسیاری به ایده علم دینی وارد کرده است. این نقدها را به دودسته می توان تقسیم کرد: نقدهایی که بیشتر مبتنی بر فلسفه قاره ای است، که عبدالکریمی به لحاظ فکری بیشتر به این حوزه تعلق دارد و نقدهایی که بیشتر با فلسفه تحلیلی تناسب دارد. در این مقاله یکی از نقدهای مرتبط به دسته دوم، در ارتباط با معنای ایده علم دینی بررسی می شود. عبدالکریمی معتقد است: 1. تکثر آرا درباره مفهوم علم دینی نشان می دهد این ایده نه بر پایه نظام معرفتی واضح و روشن، بلکه بر اساس ظن و گمان پدید آمده است. 2. تحلیل دقیق معانی علم و دین نشان می دهد که ایده علم دینی مفهومی پارادوکسیکال و ناشی از خلط مراتب گوناگون آگاهی است. در این مقاله ابتدا نشان داده می شود که برخی از تعاریف علم دینی ارایه شده به وسیله عبدالکریمی اصولا ناظر به جریان علم دینی مورد بحث نیست. همچنین با اشاره به تعاریف سلبی علم دینی، برخی دیگر از تعاریف گردآور ی شده به وسیله عبدالکریمی از بحث خارج می شود. در ادامه با بررسی سیر تاریخی پیدایش و تحول مفهوم علم دینی در عصر حاضر وجوه مختلف معنایی ایده علم دینی برجسته می شود. در پایان نیز تحلیل مفهومی عبدالکریمی در ارتباط دو مفهوم علم و دین و ترکیب آن ها بررسی شده و ضعف استدلال وی در ارتباط با بی معنایی ایده علم دینی نشان داده می شود.
کلید واژگان: بیژن عبدالکریمی, تاریخ مفهوم, علم دینی, فلسفه تحلیلی, فلسفه قاره ای, معناداری علم دینیBijan Abdul Karimi is one of the Iranian Muslim thinkers who has many criticisms of the idea of religious science. These critiques are of two types: critiques based on continental philosophy, which Abdul Karimi is philosophically affiliated with, and critiques that are more in line with analytical philosophy. In this article, his criticism about the ambiguity of the meaning of the idea of religious science is proposed and evaluated. Abdul Karimi believes that: 1. The abundance of views about the concept of religious science shows that this idea was not based on a clear knowledge system (Episteme) but based on suspicion (Doxa); 2. The analysis of the meanings of science and religion shows that the idea of religious science is a paradoxical concept resulting from the mixing of different levels of consciousness. In this article, the brief history of religious science is shown and it is revealed that 1. Some of the definitions presented by Abdul Karimi are not related to the flow of religious science, and 2. the idea of religious science is not a paradox and does not mix levels of knowledge.
Keywords: Analytical philosophy, Bijan Abdul Karimi, Continental philosophy, Concept History, Eligious Science, Meaningfulness of religious science -
در سند الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت آمده است که تا سال 1444 ایران به کشور پیشتاز در تولید علوم انسانی اسلامی تبدیل خواهد شد. در دهه های گذشته بحث های گسترده ای در ارتباط با معنا، امکان، ضرورت و چگونگی دست یابی به علوم انسانی اسلامی انجام گرفته و مراکز متعدد فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و سیاستگذاری تاسیس گردیده تا این هدف را محقق سازند. با وجود این، تا کنون تحقیقی در ارتباط با آینده این ایده به انجام نرسیده است. پرسش محوری این مقاله آن است که آیا پیشتازی ایران در تولید علوم انسانی اسلامی تا سال 1444 ممکن است؟ در این راستا پس از نقد پیش بینی های بی آینده بودن ایده علوم انسانی اسلامی به دو شیوه پیشینی و مستقل از شواهد تاریخی و پسینی و مبتنی بر شواهد تاریخی، با بهره-گیری از روش تحلیل روند، نشان داده می شود که ایده علوم انسانی اسلامی، ایده ای رو به رشد و در نتیجه آینده دار است؛ هر چند اگر این فرایند مطابق با روند دهه های گذشته پیش برود، دست یابی به افق تصریح شده در سند الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت در سال 1444 دور از انتظار است. در پایان با بهره گیری از نظر نخبگان این حوزه، برخی از عواملی که می-تواند در سرعت بخشیدن به این روند تاثیرگذار باشد، معرفی شده است.
کلید واژگان: سند الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت, علوم انسانی اسلامی, آینده پژوهی, تحلیل روندAccording to the Iranian Islamic model of progress, Iran should become a leading country in the production of Islamic social sciences in the international community by 1444/2065. In the past, there have been many discussions about the meaning, possibility, necessity and how to achieve Islamic social sciences, and many centers have been established to achieve this goal. Despite this, so far no research has been done regarding the future of this idea. But is it possible for Iran to take the lead in the production of Islamic social sciences until 1444/2065? In the article, after criticizing two predictions related to the futurelessness of Islamic social sciences, using the trend analysis method, it is shown that Islamic humanities is a growing idea; However, if this process continues according to the trend of the past four decades, it will not be possible to reach the horizon specified in the Iranian Islamic Model of Progress document in 1444/2065. At the end, by using the opinion of experts in this field, some factors that can be effective in speeding up this process have been introduced.
Keywords: Iranian Islamic model document of progress, Islamic social sciences, future study, trend analysis -
تلاش برای دستیابی به علوم انسانی اسلامی از دغدغه های نظام جمهوری اسلامی ایران است که در چهل سال گذشته برای تحقق آن، مراکز گوناگونی تاسیس و اقدامات بسیاری در این زمینه انجام شده است. از سوی دیگر در این مدت مطالعاتی درباره معرفی، دفاع یا نقد ایده علوم انسانی اسلامی و اقدامات صورت گرفته در این زمینه انجام شده است. در این میان جای یک مطالعه جریانشناسانه دقیق درباره علوم انسانی اسلامی خالی است؛ مطالعهای که بر مبنای تعریف دقیقی از جریان شناسی و بهره گیری از مطالعات تاریخی، روان شناختی، جامعه شناختی، اقتصادی درباره علوم انسانی اسلامی بتواند شناختی دقیق از جریان علوم انسانی اسلامی فراهم نماید. در این مقاله به فواید جریانشناسی علوم انسانی اسلامی اشاره میگردد تا انگیزهای قوی برای انجام چنین مطالعهای فراهم آید. فهم بهتر نظریه های مطرح شده درباره علوم انسانی اسلامی؛ درک تلازم نداشتن میان صدق و کذب و قدرتمندی دیدگاهها درباره علوم انسانی اسلامی؛ تسهیل فرایند آموزش و یادگیری نظریه های موجود در این زمینه؛ فهم پیچیدگی فضاهای علمی و سیاسی؛ انتخاب موقعیت مناسب در عرصه علوم انسانی اسلامی؛ آسیبشناسی، آینده پژوهی، سیاستگذاری و برنامهریزی در زمینه علوم انسانی اسلامی؛ زمینهسازی برای گسترش و تعمیق جریان علوم انسانی اسلامی از فواید جریانشناسی علوم انسانی اسلامی است.
کلید واژگان: جریان شناسی, فواید جریان شناسی, علم دینی, علوم انسانی اسلامیThe efforts to achieve Islamic humanities have been a serious and growing concern of the Islamic Republic of Iran, in which various centers have been established, and many measures have been taken in this field in the past forty years. In this period, studies and measures have been carried out on introducing, defending, or criticizing the idea of Islamic humanities. Meanwhile, there was no place for a detailed mainstream study of Islamic humanities; a study that can provide us with accurate knowledge of the mainstream trends by using historical, psychological, sociological, and economic studies on Islamic humanities. In this article, the benefits of the mainstream studies of Islamic humanities are mentioned to provide a strong motivation to conduct such a study. Among the benefits of the mainstream studies of Islamic humanities, the following are worth mentioning: a better understanding of the proposed theories about Islamic humanities, an understanding of the inconsistency between truth and falsehood and the power of views about Islamic humanities, facilitating the process of teaching and learning theories in this field, distinguishing the complexity of scientific and political spaces, choosing the right position in the field of Islamic humanities, pathology, futures studies, policy-making and planning in the field of Islamic humanities; laying the groundwork for the expansion and deepening of the mainstream Islamic humanities.
Keywords: Mainstream studies, Advantages of mainstream studies, Religion-based knowledge, Islamic humanities -
تحول علوم انسانی و دست یابی به علوم انسانی اسلامی، یکی از دغدغه های اصلی نظام جمهوی اسلامی بوده و هست. در چهل سال ابتدایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برای دست یابی به این هدف، مراکز آموزشی، پژوهشی، فرهنگی، برنامه ریزی و سیاستگذاری متعددی شکل گرفت، مراکزی که در ادبیات فلسفه فناوری از آنها با عنوان فناوری های نرم و انسانی یاد می شود. در این مقاله تلاش گردیده با توجه به بیانیه آیت الله خامنه ای در ارتباط با گام دوم انقلاب اسلامی ایران، و با بهره گیری از رویکرد عقلانیت نقاد در ارتباط با رشد و توسعه فناوری ها، پس از بررسی آسیب شناسانه یکی از اقدامات انجام شده در گام اول (تاسیس مراکز فرهنگی، آموزشی، پژوهشی، برنامه ریزی و سیاست گذاری) راهکارهایی برای کارآمدی هر چه بیشتر این فناوری های نرم و انسانی مرتبط با تحول علوم انسانی و علوم انسانی اسلامی ارایه گردد تا دست یابی به فهم بهتر واقعیت های جامعه ایران اسلامی و رفع مشکلات آن تسریع و تسهیل گردد.
کلید واژگان: تحول علوم انسانی, علم دینی, عقلانیت نقاد, تحلیل نهادیIrainian Journal of The Knowledge Studies in The Islamic University, Volume:26 Issue: 92, 2023, PP 533 -556The evolution of humanities and the production of Islamic humanities has been one of the main concerns of the Islamic Republic of Iran .In the first four decades of the Islamic Revolution of Iran several educational centers, research institutes, planning and policy-making organizations were established to achieve this goal. These centers and institutions are referred to as soft and human technologies in the technology philosophy literature.In this article, according to The Leader’s statement of the second phase of the Islamic Revolution of Iran, and using the view of critical rationality about the development of technologies, first, a pathology of the work done in the first phase is introduced. Then, solutions for greater efficiency of these technologies in the second step are proposed. These suggestions can accelerate the process of evolution of humanities and production of Islamic humanities to understand the Iranian and Islamic society and solve its problems.
Keywords: Evolution of Humanities, Islamic humanities, Critical Rationality, Institutional Analysis -
در سالهای اخیر اصطلاحاتی از قبیل «پارادایم اجتهادی دانش دینی» یا «پارادایم اسلامی علوم انسانی» کاربرد فراوانی داشته است. این امر نشان میدهد عدهای از فعالان عرصه علم دینی و بهویژه علوم انسانی اسلامی تلاش میکنند تا در چارچوب علمشناسی پارادایمی کوهن، یا نسخههای جدیدتر آن، ایده علوم انسانی اسلامی را پیش ببرند. در این مقاله پس از اشاره به تاریخچه استفاده از اصطلاح پارادایم، معنای پارادایم در علمشناسی کوهن و اندیشمندان پس از وی و همچنین استفاده از این اصطلاح در عرصه علوم انسانی و علوم انسانی اسلامی به پرسشهایی از ان دست پاسخ داده شده است: کسانی که اصطلاح پارادایم را در حوزه علوم انسانی به کار گرفتند، چه تغییراتی در معنای مدنظر کوهن از اصطلاح پارادایم اعمال کردند و کاربست علمشناسی پارادایمی در علوم انسانی با چه نقدهایی روبهروست. همچنین تلقی آنها از این اصطلاح چیست و چه نقدهایی به کاریست این اصطلاح در عرصه علوم انسانی اسلامی وارد است. از سوی دیگر لوازم و دلالتهای کاربست اصطلاح پارادایم در بحث علوم انسانی اسلامی و این مقوله که آیا فعالان عرصه علوم انسانی اسلامی به این لوازم و دلالتها توجه و التزام دارند نیز بررسی و تحلیل شده است. درمجموع به نظر می رسد استفاده از اصطلاح پارادایم در بحث علوم انسانی اسلامی، رکن اصلی معنای کوهنی از پارادایم که ناظر به وجه اجتماعی و ساختاری آن است را نادیده گرفته است و همین امر موجب گردیده به نقش عوامل اجتماعی در دست یابی به علوم انسانی اسلامی کم توجهی شود.
کلید واژگان: پارادایم, کوهن, علوم انسانی, علوم انسانی اسلامیIn recent years, terms such as "ijtihad paradigm of religious science" or "Islamic paradigm of humanities" have been widely used. This shows that some proponents of the idea of Islamic humanities are trying to realize the idea of Islamic humanities with a paradigmatic approach to science (presented by Thomas Samuel Kuhn) or newer versions. In this article, after referring to the history of using the term paradigm, the meaning of paradigm in the views of Kuhn and the thinkers after him, the use of this term in Islamic humanities is evaluated and the following questions are answered: What changes were made in the meaning of Kuhn’s paradigm by who used this term in humanities? And what are the criticisms to the use of the term paradigm in the humanities? What is the understanding of the paradigm for those who use this term in the Islamic humanities? And what are the criticisms to the employment of this term in the Islamic humanities? What are the implications of using the term paradigm in Islamic humanities? And do researchers in the Islamic humanities pay attention to these requirements?
Keywords: Paradigm, Thomas Samuel Kuhn, Humanities, Islamic Humanities -
در سال های اخیر موضوعاتی مانند مطالعات فلسفی، تاریخی، جامعه شناختی درباره علم، علوم انسانی و تکنولوژی و نقش آنها در فرایند توسعه و پیشرفت کشور با استقبال بسیاری همراه شده است. بحث فلسفی درباره نسبت علم و تکنولوژی و به خصوص علوم انسانی و سیاست گذاری ها، برنامه ها و نهادها، به عنوان تکنولوژی های نرم/ انسانی/اجتماعی می تواند ما را در چگونگی سیاستگذاری و برنامه ریزی بهینه علمی و فناوری در عالم انسانی و اجتماعی یاری دهد. کتاب «علوم انسانی به مثابه تکنولوژی» می کوشد به این پرسش اساسی پاسخ دهد که آیا علوم انسانی را می توان به مثابه تکنولوژی فهم کرد؟ و از این فهم در سیاستگذاری علوم انسانی و تکنولوژی های انسانی و اجتماعی بهره برد؟ و این بحث را با انجام مطالعاتی موردی در عرصه فناوری های اطلاعاتی و فقه، با بهره گیری از رویکرد عقلانیت نقاد به شکل ملموسی شرح و بسط می دهد. در این مقاله پس از معرفی کتاب، ملاحظاتی انتقادی در ارتباط با برخی از مدعیات اصلی کتاب مطرح می گردد؛ به ویژه این دیدگاه که فقه را باید به مثابه تکنولوژی فهم کرد. در پایان پیشنهاداتی برای اصلاح و تکمیل این کتاب و تبدیل آن، به یک کتاب درسی ارایه می شود.
کلید واژگان: علوم انسانی, تکنولوژی, عقلانیت نقاد, نیهیلیسم, فقهIn recent years, the topics of philosophy of humanities, philosophy of technology and the role of humanities and technology in the process of development have been widely welcomed. A philosophical discussion about the relation of science and technology, especially the relation of humanities, programs, and institutions as soft technologies, can assist in science and technology policymaking in human and social life. The book "Humanities as Technology" answers the fundamental question: “Can humanities be understood as technology and can this understanding be used in the policymaking of humanities and soft technologies?” The authors of this book elaborate on this discussion by conducting case studies in the field of information technology and jurisprudence, using the approach of critical rationality. In this article, after introducing the book, critical points are raised in relation to some of the main claims of the book; in particular, the view that jurisprudence should be understood as mere technology. In the end, suggestions for modifying and completing this book and turning it into a textbook are presented.
Keywords: Humanities, Philosophy of Humanities, Technology, philosophy of technology, Critical Rationality, nihilism, jurisprudence -
با اینکه از زمان انتشار نخسیتن چاپ کتاب «رابطه منطقی دین و علوم کاربردی» بیش از دو دهه می گذرد، اما با توجه به اینکه این کتاب یکی از منسجم ترین آثاری است که موضع این جریان فکری را نمایندگی می کند، کتاب را شایسته معرفی و نقد دانستیم.در این کتاب نویسنده کوشیده است تا با توجه به ادبیات آکادمیک در موضوعاتی همچون علم، تکنولوژی و توسعه و از سوی دیگر با عنایت به مبانی فکری فرهنگستان علوم اسلامی، به تاملات قابل اعتنایی دست یابد . در این مقاله نشان داده ایم که مولف کتاب نسبت به مناقشات عمده معاصر در حوزه علم پژوهی و دین پژوهی اشراف چندانی ندارند؛ مناقشاتی که از قضا با به چالش کشیدن هژمونی اروپا- مسیحیت محور مطالعات علم و مطالعات دینی معاصر می توانند فضایی برای طرحی متفاوت از مناسبات دین و فرهنگ تکنیکی معاصر بگشایند.از این روی پیشنهاد می گردد نویسنده با بهره گیری از آخرین دستاوردهای علم پژوهشی و دین پژوهشی معاصر نسبت به ویرایش دوم این کتاب یا نگارش کتابی جدید در این زمینه اقدام نماید.
کلید واژگان: دین, علوم انسانی, علم دینی, تکنیک, فرهنگستان علوم اسلامی, علوم کاربردیAlthough more than two decades have passed since the publication of the first edition of The Logical Relationship between Religion and Applied Sciences, this book is still one of the most coherent and accurate works that shows the position of this intellectual current. The author of the book has tried to show the position of the Academy of Islamic Sciences on these issues, considering the academic literature on topics such as science, technology and development. So this book was seen for proper introduction and critique.In this article, we have shown that the author of the book does not have much control over the latest controversies in the field of science and religion studies - even in contemporary Iran. Today's controversy, which has challenged European-Christian hegemony based on the study of science and religion, could open a new space for a different view of the relationship between religion, culture, and technology. Therefore, it is expected that the author will write the second edition of the book, considering the latest achievements of contemporary scientology and theology.
Keywords: Religion, Humanities, Religious Science, technique, Academy of Islamic Sciences, Applied Sciences -
هدف
طبقه بندی هایی که درباره رویکردهای علم دینی ارایه شده، با چندین مشکل روبه روست. این مقاله می کوشد طبقه بندی جامعی از رویکردهای علم دینی ارایه دهد که فارغ از اشکالات موجود باشد.
روشدر ارایه طبقه بندی جدید، از روش تحلیلی و ایده «نمونه ایدیال» ماکس وبر استفاده شده است.
یافته ها:
در این طبقه بندی در کنار کسانی که به صراحت از ایده علم دینی حمایت می کنند، جایی هم برای آن دسته از اندیشمندانی که به عنوان مخالف علم دینی از آنها یاد می شود، در نظر گرفته شده است؛ کسانی که یا به صراحت با معنایی از علم دینی موافق اند؛ یا بر مبنای آرای مختار آنها می توان نشان داد که آنها نمی توانند به طور کامل با علم دینی مخالف باشند. در کنار رویکردهایی که جریان تحول علم و تولید علم دینی را مدیریت پذیر می دانند، به رویکردهایی که تحول علم و دستیابی به علم دینی را ممکن اما مدیریت ناپذیر می دانند، توجه کرده است. در کنار رویکردهایی که مستقیم به سراغ تحول علم و تولید علم دینی می روند، رویکردهایی هم که تحول علم و دستیابی به علم دینی را از دریچه تحول کنشگر معرفتی و ساختارهای اجتماعی و نهادهای علمی دنبال می کنند، دیده است. هم به رویکردهایی که از علم موجود آغاز می کنند و می کوشند با بهره گیری از علوم اسلامی به سوی علم دینی حرکت کنند، توجه کرده است؛ هم به رویکردهایی که از علوم و معارف اسلامی آغاز می کنند و می کوشند علم دینی تاسیس کنند.
نتیجه گیری:
این مقاله نشان داد که دیدگاه اکثر نظریه پردازان علم دینی، ترکیبی از رویکردهای ایدیال در زمینه علم دینی است.
کلید واژگان: علم دینی, طبقه بندی رویکردهای علم دینی, نمونه ایده آل, رویکردهای ترکیبیIrainian Journal of The Knowledge Studies in The Islamic University, Volume:24 Issue: 83, 2020, PP 309 -330ObjectivesThe classification of religious science approaches faces several problems. This article seeks to comprehensively classify approaches to religious science that are free from these problems.
MethodIn presenting the new classification, analytical method and Max Weber's Ideal Type have been used.
ResultsIn this classification, along with those who explicitly support the idea of religious science, there is a place for those thinkers who oppose religious science. This classification pays attention to both the approaches that make the production of religious science manageable and the approaches that consider the production of religious science as unmanageable. It also looks at the approaches that directly produce religious science and the approaches that follow the production of religious science through the evolution of scholars and social structures. Additionally, it pays attention to the approaches that start from existing science and try to move towards religious science by using Islamic knowledge; also approaches that start from Islamic knowledge and try to establish religious science.
ConclusionThis paper shows that the views of most theorists of religious science are a combination of ideal approaches to the field of religious science.
Keywords: religious science, classification of religious science approaches, ideal type, combined approaches -
فقدان نظریه یکی از چالش های اساسی در حوزه ی مطالعات علوم انسانی اسلامی است که برخی کوشیده اند با طرح مباحث فلسفی و روش شناختی تمهیداتی برای نظریه پردازی در این حوزه فراهم آورند. کتاب درس نامه نظریه پردازی علمی اقتصاد اسلامی، اثر حسن آقا نظری، که جهت استفاده دانشجویان و پژوهشگران فعال در زمینه اقتصاد اسلامی تدوین شده، کوشیده است روش بهره گیری توامان از نظریه های مطرح در حوزه ی فلسفه ی علم و فلسفه ی اسلامی و همچنین آموزه های اسلامی را برای دست یابی به نظریه ای در عرصه اقتصاد اسلامی بیان دارد. در این مقاله ایده ی اصلی کتاب که عمدتا در فصل سوم از بخش دوم، با عنوان روش نظریه پردازی علمی اقتصاد اسلامی بیان شده است، از منظر علم شناسی واقع گرایی انتقادی ارزیابی می گردد و به ظرفیت های این نظریه ی علم شناسانه جهت حمایت از ایده ی علوم انسانی اسلامی اشاره می گردد.با وجود نقدهای ساختاری، صوری و محتوایی این کتاب و همچنین جایگاه پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها، شایسته است در ویراست بعدی بازنگری اساسی در ساختار و محتوای کتاب صورت گیرد و با بهره گیری از آخرین دستاوردهای علم شناسانه و دین شناسانه و دیدگاه های مطرح در علوم انسانی اسلامی، مبنای مستحکم تری برای نظریه پردازی در اقتصاد اسلامی ارایه گردد.
کلید واژگان: اقتصاد اسلامی, نظریه پردازی, واقع گرایی انتقادی, روی بسکار, حسن آقانظریLack of theory in among the main challenges of Islamic social sciences. Some experts have attempted to theorize by suggesting philosophical and methological subjects. The book “Theorizing in Islamic Economy, Analyzing the Possibility of scientific Theorizing in Islamic Economy and its Methodology” is witten by Hassan Agha Nazari for active students and researchers in Islamic Economy. In this book, the author strives to employ both the theories of philosophy of science, Islamic science phylosophy and Islamic teachings to produce a theory in Islamic Economy. This article describes and evaluates the main idea of the book, namely the method of scientific theorization of Islamic Economy.
Keywords: Islamic Economy, theorization, critical realism, Roi Baskar, Hassan Agha Nazari -
هدف
کثرت روزافزون رویکردهای ارایه شده در زمینه علم دینی، فرایند آموزش، سیاستگذاری و برنامه ریزی در زمینه علم دینی را مشکل ساخته است. صاحب نظران علم دینی در ایران، با برجسته کردن مشابهت های مبنایی، دیدگاه های ارایه شده در زمینه علم دینی را طبقه بندی کرده اند. هدف مقاله، معرفی و نقد طبقه بندی های موجود نظریه های علم دینی بود.
روشدر مرحله توصیف رویکردهای موجود علم دینی از روش کتابخانه ای و در مرحله ارزیابی رویکردها از روش تحلیلی استفاده شد.
یافته هاطبقه بندی های موجود همه رویکردهای علم دینی را پوشش نداده اند و بیشتر به رویکردهای معرفتی در زمینه علم دینی توجه کرده اند. همچنین به تنوع دیدگاه نظریه پردازان این عرصه توجه نداشته اند.
نتیجه گیریبا معرفی و نقد طبقه بندی های موجود رویکردهای علم دینی، زمینه برای ارایه طبقه بندی دقیق تر، منسجم تر و جامع تر در زمینه علم دینی فراهم شد.
کلید واژگان: علم دینی, طبقه بندی رویکردهای علم دینی, خسرو باقری, سید محمدمهدی میرباقری, حسین سوزنچی, عبدالحسین خسروپناه, مجید کافی, حسین بستانIrainian Journal of The Knowledge Studies in The Islamic University, Volume:24 Issue: 82, 2020, PP 5 -24ObjectivesThe growing approaches offered in the field of religious science cause problems in the process of education, policy-making and planning in the field of religious science. Religious scholars in Iran, by highlighting the basic similarities, have classified the approaches presented in the field of religious science. The purpose of this article is to introduce and criticize the existing classifications of approaches of religious science.
MethodThe library method has been used in the description of the existing approaches and the analytical method has been used in the evaluation of the approaches.
ResultsExisting classifications have not covered all approaches in this field. They have paid more attention to epistemological approaches in the religious science and have not considered the diversity of theorists.
ConclusionBy introducing and criticizing the existing classifications, the opportunity has been prepared for presenting a more accurate, coherent and comprehensive classification in the field of religious science.
Keywords: religious science, classification of religious science approaches, bagheri kh, mirbagheri s.m.m, souzanchi h, khosropanah a.h, kafi m, bostan h -
در دهه های گذشته در بحث از امکان یا امتناع علم دینی، از دیدگاه های مختلف فلسفه علمی (اثبات گرایی، ابطال گرایی پوپری، برنامه پژوهش علمی لاکاتوشی، پارادایم علم کوهنی وغیره) بهره گرفته شده است، اما تاکنون درباره قابلیت های واقع گرایی انتقادی در حمایت از ایده علم دینی کار چندانی انجام نشده است و پژوهش های انجام شده نیز به ابعاد مختلف ایده علم دینی نپرداخته اند. در این مقاله پس از معرفی مختصر واقع گرایی انتقادی، به صورت متمایز «معناداری»، «امکان»، «ضرورت»، «مطلوبیت»، «چگونگی تولید» و «آینده» علم دینی از منظر واقع گرایی انتقادی بررسی می شود تا نشان داده شود این دستگاه فلسفی، که فلسفه علوم طبیعی، فلسفه علوم انسانی و فلسفه فراطبیعت را دربرمی گیرد، ظرفیت بالایی برای پشتیبانی از ایده علم دینی دارد.
کلید واژگان: علم دینی, واقع گرایی انتقادی, معناداری و امکان علم دینی, ضرورت و مطلوبیت علم دینی, چگونگی تولید علم دینی, آینده علم دینی -
Dr. Alipour and Dr. Hasani have presented a theory in the field of religious science, called Ijtehadic Paradigm of Religious Science.
According to the capabilities and limitations of the concept of paradigm in Kuhn's philosophy of science, and compared with terms such as school in the literature of Hawzah, they have redefined the paradigm and have presented their theory based on this new definition. In the "Ijtehadic Paradigm of Religious Science" they have attempted to show that the results of Ijtehadic method are valid and considered as knowledge. They also have shown how to use different resources and methods in a coherent system. In this paper, after a report from this book, different aspects of that are reviewed with a critical approach.Keywords: humanities, social sciences, paradigmic knowledge, religious science, Ijtehad Paradigm of Religious Science -
There are different approaches introduced for the achievement of Islamic religious science. After criticizing some approaches, the theorizers have defended their own approach; but an analysis of their works shows that other approaches are implicitly used in their theories. This article tries to identify the position of Ayatollah Mesbah Yazdi’s religious science theory among the classifications of the theories of religious sciences and the contribution of each approach in the process of production of Islamic humanities in his view. This is done by considering one of the classifications as the base in this article – which is modeled on Weber’s notion of acceptable sample and includes a great number of the theories of religious science – and also analyzing his works. This research shows that Ayatollah Mesbah Yazdi considers achieving Islamic humanities as a manageable process and believes the change of the individuals and the social structures is necessary in this process. He also applies the cognitive approaches of purification and completion of present sciences, deductive approach and foundationalism in his theory in different forms.
Keywords: religious science, Ayatollah Mesbah Yazdi, individualisticapproach, structuralistic approach, the approach ofpurification, completion of present sciences, deductiveapproach, foundational approach -
مقاله حاضر به بررسی این مسئله می پردازد که مبانی معرفت شناختی نظریه فرهنگستان علوم اسلامی (با تاکید بر آراء سیدمحمدمهدی میرباقری) درباره علم دینی چه نسبتی با واقع گرایی دارد؟ نشان خواهیم داد که اراده گرایی به عنوان مبنای معرفت شناختی نظریه علم دینی فرهنگستان علوم اسلامی نه تنها به نفی واقع گرایی (کاشفیت از واقع) و در نتیجه نسبیت گرایی منتهی می شود، بلکه ادعا های واقع گرایانه این مجموعه را در حوزه های خداشناسی و انسان شناسی با تعارض روبرو می کند. این مجموعه می تواند با اتخاذ دیدگاه های معتدل در زمینه واقع گرایی (در مقابل واقع گرایی خام) ضمن دفاع از تاثیر کیفیت اراده بر کیفیت ادراک، از این نتایج نامطلوب برحذر باشد.کلید واژگان: علم دینی, فرهنگستان علوم اسلامی, اراده گرایی, واقع گرایی, نسبی گرایی, ابزارگرایی, ایمان گراییStrategy for Culture, Volume:8 Issue: 32, 2016, PP 125 -146The present article is an attempt to study the relationship between the epistemological principles of the notion of Academy of Islamic Sciences (with emphasis on the viewpoints of Seyed Mohammad Mahdi Mirbaqeri) about religious science with realism. Attempts have been made to demonstrate that voluntarism, as epistemological foundation of the notion of Academy of Islamic Sciences, not only voluntarism leads to negation of realism (unveiling of reality) and consequently to relativism, but also pushes realistic claims of this set in the field of theology and anthropology towards contradiction. By adopting moderate stances in the field of realism (vis-à-vis rudimentary realism), the Academy, while defending the impact of quality of will on the quality of perception, can avoid such undesirable consequences.Keywords: Religious Science, Academy of Islamic Sciences, Voluntarism, Realism, Relativism, Instrumentalism, Fideism
-
One of the epistemic motivations for presenting the notion of religious science is to remove the conflict between science and religion. After discussing on the meaning, possibility, necessity, desirability and morality of religious science the proponents of the notion of religious science argue on the methods of producing religious science. In his works, Ayatollah Javadi Amoli refers to three strategies for producing religious science (the science in accordance with religious teachings):1. Considering achievements of reason as being religious2. Producing science based on divine philosophy3. Producing science based on the generalities taken from religion After a brief introduction and analysis of these three strategies, this article represents that the second and third strategies are not self-sufficient for producing religious science; in some circumstances they need the first strategy. Then the article refers to some semantic and methodological ambiguities which exist in the first strategy. It seems that without obviating these ambiguities, the theory of Ayatollah Javadi-Amoli has not enough power to support the production of religious science.Keywords: Science, Religion, Religious Science, Logic Certainty, Rational Certainty, Legitimate Authority
-
ترجمه و نشر کتاب فلسفه روان شناسی ماریو بونگه توسط پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، فرصت بسیار مغتنمی است برای اساتید و دانشجویان روانشناسی که با تحلیلهای فلسفی در این حوزه آشنا شوند. بیان ساده و خلاصه مطالب و ارائه ملاحظات انتقادی در پایان هر فصل، این کتاب را از یک ترجمه صرف فراتر برده و باب گفتگو با آراء بونگه را باز میکند. این کتاب از ابعاد مختلف قابل بررسی است، اما در مقاله حاضر این کتاب تنها از جهت وجه بدیع و بسیار مهم آن، که خود را در عنوان کتاب نیز آشکار ساخته است، ارزیابی میگردد و با بررسی بخش «نقد و بررسی» که مترجمان بر کتاب افزوده اند به این پرسش پاسخ داده می شود که آیا با این شیوه بحث و بررسی می توان گفتمانی علمی- فلسفی را با نظریه پردازان غربی ایجاد کرد و توسعه داد تا در پرتو آن، زمینه برای نظریه پردازی اسلامی فراهم آید؟
کلید واژگان: فلسفه روانشناسی, ماریو بونگه, علم النفس, نظریه پردازی اسلامی -
سال های اخیر در ایران مورد بحث و گفتگو های بسیار قرار گرفته است. با وجود گرایش بسیاری که نسبت به تولید علم دینی در جامعه به وجود آمده است، این ایده با مخالفت تنی چند از اساتید ایرانی از جمله عبدالکریم سروش، علی پایا، مصطفی ملکیان روبروست. مخالفین علم دینی بر این باورند که: «تولید علم دینی ضرورتی ندارد»، «تولید علم دینی امکان ندارد»، «تولید علم دینی مطلوب نیست» و در نهایت «تولید علم دینی اخلاقی نیست». در این مقاله مدعیات چهارگانه فوق بررسی و نشان داده خواهد شد که هیچ یک از آنها نمی تواند به لحاظ نظری مانعی برای ایده علم دینی باشد، هر چند باید نظرات مخالفین علم دینی را در نظر داشت تا اقدامات آموزشی، پژوهشی، برنامه ریزی و سیاست گذاری در زمینه علم دینی به لحاظ عملی فارغ از عیوبی باشد که مخالفین به آن اشاره کرده اند.کلید واژگان: علم دینی, ضرورت علمی دینی, امکان علم دینی, مطلوبیت علم دینی, اخلاقی بودن علم دینی, عبدالکریم سروش, مصطفی ملکیان, علی پایاToday, the idea of production of religious science is a well-known idea in the world of Islam. Extensive discussions have been carried out about this issue since the victory of the Islamic Revolution in Iran and particularly in recent years. Despite strong tendency towards production of religious science, there are hard-line oppositions to this issue, specially by some Iranian professors including Abdul Karim Soroush, Ali Paya, and Mostafa Malekian. The opponents of religious science forward the following four statements: production of religious science is not necessary; production of religious science is not possible; production of religious is not desirable; and production of religious science is not ethical. The present article is an attempt to study the above mentioned four contentions. It is argued that none of the above contentions could be a theoretical obstacle in the way of religious science idea. However, the viewpoints of the opponents should be taken into consideration so that educational, research, planning and policymaking activities in the field of religious science remain free from the shortcomings mentioned by the opponents.Keywords: Religious Science, Necessity of Religious Science, Possibility of Religious Science, Desirability of Religious Science, Ethicalness of Religious Science, Abdul Karim Soroush, Mostaf Malekian, Ali Paya
-
میرباقری و پایا درباره چیستی تکنولوژی و امکان متناسب سازی تکنولوژی با فرهنگ، دیدگاه های مشابهی دارند، اما در نحوه مواجهه با تکنولوژی غرب دو دیدگاه متفاوت را مطرح می سازند. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی ابتدا نقاط اشتراک این دو دیدگاه را بیان داشته و سپس به این پرسش پاسخ خواهیم داد که با وجود این نقاط اشتراک فراوان چرا در نحوه مواجهه با تکنولوژی غربی این دو مسیرهای متفاوتی را در پیش می گیرند. نتیجه ای که از این تحقیق بدست آمده این است که نوع تفسیر میرباقری و پایا از مقدمات به ظاهر مشترک، منشاء اختلاف آن دو در نتیجه گردیده است.
کلید واژگان: تکنولوژی دینی, تکنولوژی بومی, فطرت, هسته مشترک, نیاز مشترک, نظام نیازمندی ها, فلسفه تاریخMirbagheri and Paya have the same viewpoints about meaning of technology and the possibility of technology and culture coordination, although, they have different ideas about how we must encounter with the Western technology. At first, we express the similarities in their points of view. Then, we attempt to answer this question: "Why do the same foundations conclude different results in the viewpoints of Paya and Mirbaghri?" At the end, it is depicted that the different understandings of the same apparently obvious antecedents cause the variation of consequencesKeywords: religious technology, native technology, human nature, common needs, philosophy of history -
هدفمعرفی مختصر رویکرد تاسیسی علم دینی دکتر خسرو باقری و ارزیابی برخی از مبانی علم شناختی و دین شناختی آن و همچنین بررسی برخی نتایج این نظریه.روشبرای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و برای نقد دیدگاه، از روش فلسفی استفاده شده است.یافته ها1. مبانی علم شناسی و دین شناسی رویکرد تاسیسی علم دینی، نیازمند تدقیق بیشترند. 2. بر خلاف دیدگاه باقری و البته بر اساس مبانی مختار ایشان، می توان قرائت قابل قبولی از رویکرد تهذیبی در تولید علم دینی ارائه کرد. 3. با وجود تلاش انجام شده توسط باقری، این نظریه نتوانسته است از نسبیت گرایی معرفت شناختی نجات یابد. 4. ناکامی علم دینی در عرصه نظر و عمل، هر چند ممکن است از لحاظ منطقی تاثیری در اعتبار دین نداشته باشد، اما نمی توان تبعات روان شناختی و جامعه شناختی آن را نادیده گرفت. بر این اساس، باید مراقب تلاشهایی که در عرصه سیاستگذاری، برنامه ریزی و اجرا در زمینه علم دینی صورت می گیرد، بود.نتیجه گیرینقادی نظریه های علم دینی و آشکار ساختن ابهامات آن، زمینه را برای گسترش و تعمیق ادبیات این بحث فراهم می آورد و افق روشن تری را پیش روی فعالان این عرصه می گشاید.
کلید واژگان: علم دینی, رویکرد تاسیسی, رویکرد تهذیبی, خسرو باقریIrainian Journal of The Knowledge Studies in The Islamic University, Volume:16 Issue: 53, 2012, P 639ObjectivesThis short piece of writing intends to elucidate the established pattern of religious science of Dr. Khosro Bagheri and evaluating foundations of cognitive science and theological and their results.MethodThe method of the research is library and philosophical method in criticizing.Results1- foundations of cognitive science and theological of established pattern of religious science have to be more analyzed and studied. 2- contrary to the view of dr. bagheri and based on his own Free principals; an acceptable interpretation of humane approach is accessible. 3-in spite of all bagherie, s attempts; the theory failed to conquer the relativity of knowledge.4- the failure of religious practice and knowledge may not logically influence the credibility of religion; but we can not ignore the psychological and sociological consequences. Therefore we have to focus on policy making, planning and performing the theological programs.ConclusionThe author of the article concludes that criticizing the theological theories and detecting ambiguities will develop the literature of debate and opens a brighter horizon facing practitioners.Keywords: theology, formed approach, humane approach, khosro bagheri.
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو میشود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشتههای مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته میتوانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که میخواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.