عبدالرزاق جباری

در منطقه برونی (جنوب غرب اردستان) که بخشی از نوار ماگمایی ارومیه – دختر است، دایک های بازالتی میوسن با ساخت منشوری واحد های آتشفشانی ائوسن را قطع نموده اند. این سنگ ها دارای انکلاوهای گرانیتوئیدی الیگوسن بوده و سن احتمالا میوسن را نشان می دهند. کانی های سازنده آن ها الیوین های کلریتی، کلینوپیروکسن، پلاژیوکلاز، کلریت، ایلمنیت و مگنتیت هستند. بافت های عمده این سنگ ها نیز پورفیری، میکرولیتی، میکرولیتی پورفیری، گلومروفیریک، و بافت غربالی پلاژیوکلازها است. کلینوپیروکسن ها دارای ترکیب اوژیت تا دیوپسید بوده،و پلاژیوکلازها نیز دارای طیف ترکیبی لابرادوریت تا بیتونیت هستند. کلریت ها از نوع دیابانتیت بوده و اغلب از دگرسانی الیوین ها به وجود آمده اند. برخی از کلریت ها نیز در زمینه سنگ دیده می شوند. بررسی های پتروگرافی و شیمی کانی ها نشان می دهد که ماگمای سازنده این سنگ ها دچار اختلاط ماگمایی شده، هنگام در حین صعود نیز بخش هایی از سنگ دیواره را که بیشتر دارای ترکیب گرانیتوئید هستند، با خود حمل نموده است. این سنگ ها ویژگی های مشابه با بازالت های قوس های آتشفشانی را دارند.

دایکهای گابروئی داخل بستر سرپانتینیتی افیولیت دهشیر - سورک متحمل دگرسانی از نوع رودنژیتی شدن شده اند. این دگرسانی آزاد شدن Ca2+ از فروپاشی کانی های پریدوتیت اولیه (پیروکسن، اولیوین) حین سرپانتینی شدن، آبشویی حجم زیاد پریدوتیت ضمن سرپانتینتی شدن و شرکت آن در یک سیال هیدروترمال است. رودنژیتی شدن بدنبال دو نوع سرپانتینیتی سرپانتینتی شدن دینامیک و استاتیک یک فرآیند دو مرحله ای است و در دومین مرحله شکل گیری پکتولیت نشان از وقوع متاسوماتیسم عنصر سدیم دارد. سدیم شاید از دگرسانی حجم عظیمی از سازه آلبیت در گابرو اولیه حاصل شده است.

سنگ های آتشفشانی جنوب غرب ظفرقند بیشتر دارای سن ائوسن بوده و از نظر ترکیبی در محدوده بازالت تا داسیت هستند. بخش اندکی از این سنگ های آتشفشانی را سنگ های سری شوشونیتی به خود اختصاص داده اند. مطالعه حفرات و درز و شکاف های موجود در سنگ های با ترکیب شوشونیت، بیانگر وجود کانی های تامسونیت، کلسیت، داتولیت، سلادونیت، مسکویت، مزولیت و کلینوزویسیت است. با توجه به وجود این کانی ها و در نظر گرفتن فراوانی آنها می توان پی برد سیالی که از آن کانی های پر کننده درز و شکاف ها بوجود آمده، دارای ترکیب شیمیایی پیچیده ای بوده و از نظر H2O, Ca, B, Al, K, OH, CO2, Si و Na غنی بوده است.