علی اکبر موسی وند

زمین لغزش و سیل از جمله بلایای طبیعی هستند که هر یک به نوبه خود باعث بروز خسارت و تلفات جانی و مالی فراوان می شوند. رخداد همزمان این دو پدیده می تواند منجر به جریان های واریزه ای شود. با توجه به تکرار وقوع سیلاب های واریزه ای در مناطق مختلف بویژه نواحی شمال کشور(نکا 1378، گلستان 1380، 1381، 1384) و قدرت تخریبی فوق العاده و خسارات جانی و مالی فراوان، بررسی علل رخداد و عوامل مؤثر در تشکیل جریان واریزه ای برای کاهش خسارات آن، ضروری و مفید به نظر می رسد. در این مقاله شرایط تشکیل جریان واریزه ای مورد بحث قرار گرفته است. به دنبال یک رگبار شدید و به نسبت کوتاه، در شهر ماسوله سیلاب عظیمی جاری و به همراه خود مقادیر بسیار زیادی گل و لای و قطعات بزرگ سنگ موجود در مسیر را حمل و با انسداد پل ابتدای شهر، سیلاب به سوی خیابان اصلی منحرف و خسارات قابل توجهی به تاسیسات شهر و خودروهای موجود در مسیر وارد نمود. به طور کلی مناطق ناپایدار موجود در حوضه، حدود 40 درصد کل زیرحوضه را تشکیل می دهند. حرکات توده ای به صورت ریزش، لغزش و جریان نمودار می شوند. لغزش های سنگی در بخش خروجی حوضه (جنوب حوضه) به تنهایی حدود 7/25 درصد از کل مساحت حوزه را در بر می گیرند. به منظور تعیین دبی به لحاظ حمل مصالح از روش های مختلف استفاده شد. پس از تجزیه و تحلیل روش ها و انطباق آن با شرایط منطقه و اندازه گیری های صحرایی، بهترین روش برای محاسبه مقدار دبی جریان واریزه ای انتخاب شد. نتایج بررسی های صحرایی نشان می دهد که مقاطع رودخانه در بالادست، برای عبور قطعات بزرگ سنگ مناسب نبوده و قطعه سنگ بزرگی که دهانه پل ابتدای شهر را مسدود و باعث انحراف جریان سیلاب به داخل شهر شد، از مصالح زمین لغزش بزرگ پایین دست تامین شده است.