فاطمه ولی زاده کاخکی
-
آتش سوزی یک تهدید بزرگ منابع طبیعی در جهان محسوب می شود و یک عامل مهم تغییر در خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک می باشد. این پژوهش به منظور بررسی اثر آتش سوزی بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در جنگل های منطقه بدره واقع در 70 کیلومتری استان ایلام و مقایسه آن با خاک جنگل های نسوخته (شاهد) اجرا شد. نمونه برداری از خاک در دو عمق سطحی (5-0 سانتی متری) و تحتانی (20-5 سانتی متری) صورت گرفت. در جنگل های سوخته و شاهد پنج قطعه نمونه 50×50 متر طراحی شد و از هر قطعه نمونه به طور تصادفی پنج نمونه خاک از سطح و عمق خاک برداشته و برای انجام تجزیه های فیزیکی و شیمیایی به آزمایشگاه انتقال یافتند. بر اساس نتایج آتش سوزی، مقدار شن و سیلت را در مقایسه با خاک جنگل شاهد به ترتیب 56/15 و 18/15 درصد افزایش داد. اما مقدار رس تحت تاثیر آتش سوزی کاهش یافت. آتش سوزی میانگین وزنی قطر خاکدانه در عمق های سطحی و تحتانی را به ترتیب 61/10 و 81/17 درصد کاهش داد. بیشترین میزان ظرفیت تبادل کاتیونی (98/20 سانتی مول کاتیون در کیلوگرم خاک) و کمترین (56/16 سانتی مول کاتیون در کیلوگرم خاک) مقدار آن به ترتیب در خاک جنگل شاهد و سوخته حاصل شد. آتش سوزی مقدار کربن آلی را افزایش داد اما با افزایش عمق خاک کربن آلی کاهش یافت. آتش سوزی غلظت پتاسیم و فسفر قابل جذب را در خاک منطقه مورد مطالعه به طور معناداری افزایش داد. به طورکلی آتش سوزی باعث تغییر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک های جنگل بلوط منطقه بدره دراستان ایلام شد و در کوتاه مدت این پدیده باعث افزایش عناصر غذایی ضروری در خاک شد که نتیجه آن بهبود حاصلخیزی خاک منطقه می باشد.
کلید واژگان: آتش سوزی, ویژگی های خاک, پایداری خاکدانه, عناصر غذایی, ایلامFire is a big threat to natural resources in the world and is an important factor in changing the physical and chemical characteristics of the soil. The purpose of this study was to investigate the effect of fire on the physical and chemical properties of the soil in oak forest of Badreh located in 70 km of Ilam province and to compare it with unburnt (control) areas. Soil sampling carried out in two topsoil (0-5cm) and subsoil (5-20cm) depths. Five plots in 50×50m dimension designed in burnt and unburnt forests and in each plot 5 soil samples were collected randomly from topsoil and subsoil and were transferred to the laboratory to soil physical and chemical analyses. According to the results fire increased the amount of sand and silt by 15.56%, 15.18% respectively, compared with unburnt forest. But, the percentage of clay decreased under burn condition. Fire declined aggregate stability in soil 0-5 and 5-20cm depths by 10.61 and 17.81 respectively. The most CEC content (20.98 cmol/kg) and the least one (16.56 cmol/kg) was observed in unburnt forest comparison with burnt forest respectively. Burned increased soil organic carbon but by increasing soil depth decreased it. In the study area, fire affected significantly K and P available in forest soil. To sum up, fire changed soil physical and chemical properties of oak forest in Badreh region in Ilam Province as well as this phenomenon increased essential nutrient elements resulting from soil fertility improvement in the study area.
Keywords: Fire, Soil Properties, Aggregate Stability, Nutrient Elements, Ilam -
در بین عوامل خاک سازی، اقلیم با تاثیر بر شدت هوادیدگی و تخریب مواد مادری نقش اساسی را در تکامل خاک بازی می کند. به منظور بررسی اثرات اقلیم بر ویژگی های فیزیکوشیمیایی و تکامل خاک ها در استان ایلام، دو منطقه از یک ردیف اقلیمی انتخاب شد. هدف این پژوهش مقایسه میزان تکامل خاک در ردیف اقلیمی مدنظر بر اساس شاخص های مقادیر رس، آهن، آلومینیوم و منگنز خاک بوده و5 خاکرخ در هر یک از واحد های اراضی دشت های صالح آباد و ایلام حفر، تشریح و نمونه برداری شد. نتایج آنالیز ویژگی های فیزیکوشیمیایی خاکرخ ها در دو منطقه، متفاوت بوده و تفاوت معنی دار در تمام پارامترهای فیزیکوشیمیایی بغیر از pH و سیلت مشاهده گردید. بعلاوه، افزایش قابلیت هدایت الکتریکی در خاک های صالح آباد با رژیم رطوبتی یوستیک و رژیم حرارتی هایپرترمیک نسبت به اراضی منطقه ایلام با رژیم رطوبتی زریک و رژیم حرارتی ترمیک بیانگر تاثیر اقلیم بوده و تغییر رده خاک از اینسپتی سول ها در صالح آ باد به مالی سول ها در ایلام مرتبط با تغییر رژیم های رطوبتی و حرارتی می باشد. رده بندی خاک ها نشان داد که خاک های منطقه صالح آباد و ایلام به ترتیب در زیرگروه های Gypsic Calciustepts، Gypsic Haplustepts و Typic Calcixerolls و Typic Haploxerolls قرار می گیرند. بر اساس نتایج حاصله مقادیر آهن، آلومینیوم و منگنز در خاکرخ های ایلام نسبت به صالح آباد بیشتر بوده و هوادیدگی کمتر در منطقه صالح آباد به دلیل اقلیم خشک تر، رطوبت کمتر و درجه حرارت بیشتر صورت گرفته است. علاوه بر این نتایج نشان دادند که افق های حاوی ژیپسم یا گچ، پتانسیل نگهداری رس و اکسیدهای فلزی را نداشته و تکامل خاک ها بر اساس توزیع و مقادیر آهن، آلومینیوم و منگنز، درک بهتری از خاک ها و تشکیل آن ها را ارائه می دهد و خاک های منطقه ایلام تکامل بیشتری را نشان می دهند.
کلید واژگان: آهن پدوژنیک, افق جیپسیک, رژیم های رطوبتی و حرارتی, شاخص های تکامل خاک, هوادیدگیAmong the soil forming factors, climate by effect on weathering severity and parent material degradation plays a basic role on soil evolution. In order to investigate the effects of climate on soil physicochemical properties and evolution in Ilam province, two regions from a climosequence were selected. The purpose of this study was to compare soil evolution in a climosequence according to the soil indices of clay, iron, aluminum, manganese, and 5 profiles in each land units of Salehabad and Ilam plains were dug, described and sampled. The results of physicochemical analysis of Salehabad and Ilam soil profiles in two regions were different and significant difference were observed within the all parameters except pH and silt. In addition, electrical conductivity increases in Salehabad soils with ustic moisture regime and hyperthermic temperature regime comparing to Ilam soils with xeric moisture and thermic temperature regimes revealed the climate effect on them and changes in soil orders from Inceptisols in Salehabad to Mollisols in Ilam were related to the changes in moisture and temperature regimes. Soil classification showed that Salehabad soils were placed in Gypsic Haplustepts and Ilam soils were placed in Gypsic Calciusteps, Typic Calcixerolls and Typic Haploxerolls subgrops. Based on obtained results the iron, aluminum and manganese amounts in Ilam soil profiles were higher than those in Salehabad ones and less weathering in Salehabad region were happened by drier climate, lower humidity and higher temperature. Additionally, the results showed that the horizons with gypsum did not have potential to store clay and metal oxides, and the soil evolution according to the distribution and amount of iron, aluminum and manganese offered a better understanding of the soils and their forming conditions and the Ilam soils showed further evolution.
Keywords: Pedogenic iron, Gypsic horizon, Moisture, temperature regimes, Soil evolution indices, Weathering -
سابقه و هدفآتش سوزی یک تهدید بزرگ منابع طبیعی در جهان محسوب می شود و به عنوان عاملی مهم در تغییر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک می باشد. آگاهی از پیامدهای مثبت یا منفی آتش سوزی بر ویژگی های خاک از نظر مدیریت منابع طبیعی می-تواند حائز اهمیت باشد. این مطالعه با هدف بررسی اثر آتش سوزی در مراتع منطقه بدره استان ایلام بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک و نیز مقایسه آن با مناطق بدون آتش سوزی (شاهد) اجرا گردید.مواد و روش هاپس از بررسی های صحرایی و میدانی در مراتع منطقه بدره در شرق استان ایلام، پنج نمونه خاک از عمق های 5-0 و 20-5 سانتی متری به صورت تصادفی جمع آوری و به آزمایشگاه منتقل شدند و تجزیه های فیزیکی (بافت، میانگین وزنی قطر خاکدانه، رطوبت اشباع و جرم مخصوص ظاهری) و شیمیایی (مواد آلی، نیتروژن کل، فسفر قابل جذب، پتاسیم قابل جذب، کلسیم و منیزیم محلول، ظرفیت تبادل کاتیونی) روی نمونه های خاک انجام گرفت.یافته هابیشترین مقدار شن (4/46 درصد) و سیلت خاک (4/24 درصد) در مرتع سوخته و بیشترین مقدار رس (39 درصد) در مرتع شاهد به دست آمد. آتش سوزی میزان میانگین وزنی قطر خاکدانه و تخلخل خاک را در مراتع سوخته در مقایسه با مراتع شاهد به ترتیب 28/14 و 76/8 درصد به طور معنی داری (05/0=α) کاهش داد. جرم مخصوص ظاهری خاک در مرتع سوخته در مقایسه با مرتع شاهد 1/9 درصد بیشتر بود. در عمق سطحی خاک آتش سوزی باعث افزایش رطوبت اشباع خاک به میزان 98/16 درصد در مقایسه با تیمار شاهد گردید. آتش سوزی مقدار ماده آلی خاک را از 66/2 درصد در مرتع شاهد به 19/2 درصد در مرتع سوخته به طور معنی داری (05/0=α) کاهش داد. اسیدیته خاک در مرتع سوخته (45/7pH=) نسبت به مرتع شاهد (07/7pH=) به طور معنی داری افزایش نشان داد. بیشترین میزان ظرفیت تبادل کاتیونی خاک (82/24 سانتی مول بار در کیلوگرم خاک) و کمترین (98/18 سانتی مول بار در کیلوگرم خاک) به ترتیب در خاک مرتع شاهد و سوخته حاصل گردید همچنین با افزایش عمق خاک، ظرفیت تبادل کاتیونی خاک 14/10درصد کاهش یافت. بیشترین فسفر قابل جذب خاک، منیزیم و کلسیم محلول در مرتع سوخته در عمق سطحی حاصل گردید. آتش سوزی در عمق زیرین خاک، تاثیر معنی داری بر مقدار فسفر قابل جذب، منیزیم و کلسیم محلول خاک نداشت.نتیجه گیریبه طور کلی نتایج نشان می دهد آتش سوزی در مراتع منطقه بدره استان ایلام بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک تاثیر داشته است به طوری که در بیشتر موارد باعث کاهش کیفیت خاک از لحاظ شیمیایی (کاهش ماده آلی، نیتروژن، ظرفیت تبادل کاتیونی) و فیزیکی (تغییر بافت، کاهش میانگین وزنی قطر خاکدانه، تخلخل و جرم مخصوص ظاهری) و در برخی موارد آتش سوزی با آزاد شدن عناصر غذایی نظیر فسفر، کلسیم و منیزیم در خاک باعث بهبود چرخه عناصر غذایی در خاک شده است.کلید واژگان: آتش سوزی, خاک مرتع, میانگین وزنی قطر خاکدانه, عمق خاک, ماده آلیBackground and objectivesFire is a major threat for natural resources in the world and is an important factor in changing physical and chemical properties of soil. Knowledge of the positive or negative effects of fire on soil properties can be a great importance for the management of natural resources. This study was conducted with the aim of the effect of fire on physical and chemical properties of soil in rangelands of Badreh area in Ilam provice and comparison with non-fire areas (control).Materials and methodsAfter field studies in Badreh area in the eastern of Ilam province, soil samples were taken from 0-5 and 5- 20cm depths and collected randomly and transferred to the laboratory. Physical analysis (soil texture, mean weight aggregate diameter, saturation moisture and bulk density) and chemical (organic matter, total nitrogen, phosphorus available, potassium available, calcium and magnesium exchangeable, cation exchange capacity) were carried out on soil samples.ResultsThe highest amount of sand (46.4%) and soil silt (24.4%) were found in burned pasture and the highest clay content (39%) was found in control rangelands. Fire decreased the stability of aggregates and soil porosity in burned rangelands compared to unprocessed rangelands (14.28 and 8.68%) significantly (α= 0.05). The bulk density of the burned pasture was 9.1% higher than that of the control pasture. In the soil surface layer, the soil moisture content increased 16.98% compared to the control treatment. The fire decreased the amount of soil organic matter from 2.66% in control pasture to 2.19% in burned pasture (α= 0.05). Soil acidity increased significantly in burned pasture (pH=7.45) compared to control pasture (pH=7.07). The highest cation exchange capacity (24.82 cmol kg-1) and the lowest (18.98 cmol kg-1) were obtained in control and burned rangelands respectively. Also, with an increase in soil depth, the cation exchange capacity of soil decreased to 14.10%. The most available phosphorus, magnesium and calcium were obtained in burned pasture at the soil surface. Fire had no significant effect in the subsoil layer, on the amount of soil phosphorus, magnesium and calcium exchangeable.ConclusionIn general, the results indicate that fire in rangelands of Badreh area in Ilam province affected physical and chemical properties of soil. In most cases, soil quality is decreased chemically (decreasing organic matter, nitrogen, cation exchange capacity) and physically (soil texture changing, soil aggregate stability, porosity and bulk density), and in some cases, fire caused to release the nutrient elements such as phosphorus, calcium and magnesium in the soil and improved the nutrient cycling nutrients in the soil.Keywords: Fire, Soil pasture, Mean weight diameter, Soil depth, Soil Matter
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو میشود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشتههای مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته میتوانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که میخواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.