محمد فیض

هر چند قاعده استاپل ریشه در حقوق غرب و به طور دقیق تر در کامن لا دارد اما در حقوق ایران نیز با اینکه نامی از آن برده نشده، کارکردهای آن در مواد متعدد قانونی و نگاه قانونگذاران در جهت حفظ امنیت در معاملات غیر قابل انکار است. قاعده بودن استاپل ویژگی هایی چون الزام آور بودن، کلی بودن و اجتماعی بودن را به آن می بخشد و در تعریف آن دکترین حقوق هر یک به بیان ویژگی هایی از این قاعده پرداخته اند و ارایه تعریفی جامع  از استاپل کار ساده ای نیست. همچنین این قاعده در موارد متعدد نقش قواعد فقهی و حقوقی متعددی را از جمله قاعده لا ضرر،ممنوعیت انکار پس از اقرار، ممنوعیت رجوع از ایجاب ایفا می نماید.در نهایت با توجه به لزوم برقراری استحکام در روابط حقوقی و ایجاد نظم در جامعه، از هر ابزاری در این مسیر می توان بهره جست که استاپل در رسمیت بخشیدن به آن در قالب قانونگذاری یکی از آن ابزارها می باشد.

هدف از انتخاب این موضوع بررسی استاپل مالکانه و استاپل عهدی در حقوق انگلستان و جایگاه آن در حقوق ایران می باشد که به روش توصیفی و تحلیلی انجام پذیرفته است. و در نتیجه در پی این سوال هستیم که بدانیم قاعده استاپل در حقوق انگلستان چیست؟ فرضیه آن این است که قاعده اصل منع تناقض گویی و اقدام و ادعا برخلاف اظهار یا عمل قبلی است و دارای سابقه طولانی و جایگاه ریشه داری در حقوق کامن لا و انگلستان است که از قواعد مبتنی برانصاف و در راستای اجرای بهتر عدالت است که در هر نظام حقوقی از جمله حقوق ایران می تواند کارگشا باشد. در حقوق انگلستان و حقوق ایران استاپل می تواند مبنای دادرسی عادلانه و منصفانه باشد. استاپل مانع از ارایه دلیل مخالف است. استاپل در حقوق انگلستان به دو دسته استاپل های ناشی از کامن لا (استاپل های حقوقی) و استاپل مبتنی بر انصاف (استاپل ناشی از رفتار) تقسیم می گردد. در فقه و حقوق ایران نیز مصادیق متعددی از کاربرد این قاعده دیده می شود؛ قواعد اتلاف، تسبیب، احترام به مال مردم، قاعده منع انکار پس از اقرار، ممنوعیت عدول از ایجاب، اعتبار امر مختومه از نمونه های آن می باشد.

مفهوم اثربخشی (که درجه رسیدن به اهداف تعریف شده است) ارتباط مستقیم با تعریف اهداف سازمان دارد. تعریف اهدافی که سازمان برای موفقیت و سرآمدی باید دنبال آن باشد موضوع تحقیقات و بررسی های بسیاری در حوزه های نظری و عملی بوده است. در حوزه نظری، دانشمندان مدیریت، مدل های مختلفی برای تعریف اثربخشی سازمان و هدف های آن ارایه کرده اند. در حوزه عمل و کاربرد نیز تحقیق های فراوانی روی رفتار سازمان های اثربخش و سرآمد شده است تا به این سئوال پاسخ داده شود که این سازمان های برتر، چه اهدافی را برای خود تعیین کرده اند و چه ویژگی هایی موجب برتری و اثربخشی آنها شده است. در این مقاله با بررسی نظرات اندیشمندان در تعریف اثربخشی و مروری بر رهیافت های آن سعی گردیده تا برخی مدلهای مورد استفاده در سنجش اثربخشی سازمانی، که حاصل تفکر اندیشمندان در مورد مفهوم سازمان و کاربرد این اندیشه ها در حوزه نظری و عملی است نشان داده شود.