فهرست مطالب محمود آهسته
-
تبیین رابطه ذات و صفات الاهی همواره یکی از دغدغه های متکلمان و فیلسوفان اسلامی بوده است. در این میان دوانی صفات کمالی را انفکاک ناپذیر از ذات می داند و با دلایل بسیار، می کوشد عینیت ذات و صفات الاهی را اثبات کند. او در این مسئله تاکید می کند که تمام اوصاف واجب به علم الاهی ارجاع داده شود و صراحتا معتقد است تمام صفات الاهی در سایه علم واجب تفسیر می شود. از سوی دیگر، صدرای شیرازی نیز به عینیت صفات و ذات معتقد است و از طریق قواعدی همچون اصالت وجود و بسیط الحقیقه، مبانی عینیت ذات و صفات را تبیین و بررسی کرده است. آنچه دیدگاه دوانی و صدرای شیرازی را در این مسیر متمایز می کند و بر آن اساس تبیین ها و دلایلشان متفاوت می شود، اعتقاد دوانی به اصالت ماهیت و اصالت وجودی بودن صدرا است. همین می تواند مبنا و پیش فرض مسئله رابطه ذات و صفات واجب در اندیشه دوانی و صدرای شیرازی قلمداد شود. نگارنده با مطالعه و دقت در آثار مختلف دوانی و صدرای شیرازی، دیدگاهشان را بررسی کرده است. تحلیل و بررسی دیدگاه دوانی و صدرالدین شیرازی و مقایسه مبانی آن دو هدف مقاله حاضر است.کلید واژگان: ذات و صفات الاهی, اصالت وجود و بسیط الحقیقه, جلال الدین دوانی, صدرالدین شیرازی}Explaining the relationship between the divine essence and the divine attributes has always been one of the concerns of Islamic theologians and philosophers. In the meantime, Dawani considers the attributes of perfection inseparable from the essence and tries to prove the objectivity of the divine essence and attributes with many reasons. As for this issue, he emphasizes that all the attributes of the necessary being should be referred to the divine knowledge, and he explicitly maintains that all the divine attributes are interpreted in the light of the necessary being's knowledge. On the other hand, Sadr al-Din Shirazi also believes in the objectivity of attributes and essence and has explained and studied the principles of objectivity of essence and attributes through rules such as the principality of existence and the simplicity of truth. What distinguishes Dawani and Sadra Shirazi's views on this issue, and based on which their explanations and reasons differ, is Dawani's belief in the principality of quiddity and Sadra's belief in the principality of existence. This can be considered as the basis and presupposition of the issue of the relationship between the essence and attributes of the necessary being in the thought of Dawani and Sadr al-Din Shirazi. This article examines the views of Dawani and Sadra Shirazi by studying and reflecting on their various works. The purpose of this paper is to analyze the views of Dawani and Sadr al-Din Shirazi and to compare their principles.Keywords: Divine essence, attributes, Principality of Existence, Simplicity of Truth, Jalal al-Din Dawani, Sadr al-din Shirazi}
-
آنچه در این باب قابل توجه است اینکه در مورد غایتمندی طبیعت برخی منکر غایت به معنی مالاجله الحرکه هستند وتنها ماالیه الحرکه برای فاعل طبیعی اثبات می کنند. مقاله حاضر با روش عقلی- تحلیلی به این نتیجه رسیده که جمهور حکمای قبل از ملاصدرا از آنجا که منکر علم و شعور افعال طبیعی بوده اند، نتوانسته اند علت غایی را برای فاعل طبیعی اثبات کنند ولی ملاصدرا و شارحان او همواره در صدد اثبات شعور و غایتمندی طبیعت برآمده اند و تبیین های مختلفی را برای آن ارایه داده اند. ابتکار و نوآوری ملاصدرا در این باب طرح دو اصل تساوق و ترابط وجود و شعور و تفاوت میان شعور و رویه است. او به واسطه اصالت وجود و تشکیک آن، همه موجودات را دارای علت غایی می داند و به گونه ای این مساله را قیاس می کند که منافاتی برای اجتماع دو معنای غایت در فعل طبیعت ملحوظ نگردد.
کلید واژگان: ملاصدرا, طبیعت, شعور, غایت, علت غایی}What is noteworthy in this regard is that in the case of the ending of nature, some of the denigrating ends mean the Malayalah al-Hirkah, and only the al-Hurrakh proves to the natural subject. This paper concludes with the rational-analytical method that the republic of the pre-Mulla Sadra theologians, since they denied the science of natural verbs, could not prove the ultimate cause for the natural subject, but Mulla Sadra and his commentators always seek to prove their intelligence and Nature's endeavor has come up with a variety of explanations. Mulla Sadra's initiative and innovation in this regard are the two principles of equality and the relations of existence and intelligence and the difference between reason and practice. By virtue of its originality, he considers all creatures to be the ultimate cause, and compares it in such a way that the conflicts for the two ends of the meaning of the natural action are not taken into account.
Keywords: Mulla Sadra, nature, consciousness, end, ultimate cause} -
کلام الهی از پرچالش ترین مباحث کلامی در حوزه ذات و صفات واجب به شمار می رود. آنچه در این مسئله زمینه آرای متعارض را مهیا می سازد تبیین حقیقت کلام الهی است. گرچه دیباچه اختلافات حکما و متکلمان مربوط به اثبات حدوث و قدم کلام الهی است، تفسیر حقیقت کلام واجب و کیفیت تعلق آن اوج تشدید اختلافات و تشکیک آراء محسوب می گردد. علامه دوانی، بر خلاف بسیاری از حکمای متقدم، کلام الهی را مصدر تالیف کلمات و مغایر با علم الهی می داند. دیدگاه دوانی در بحث کلام واجب مورد انتقادات جدی فیلسوف همعصر او، غیاث الدین دشتکی، قرار گرفته است. اشکالات دشتکی بر دیدگاه دوانی منحصر در موردی خاص نیست، بلکه می توان گفت اکثر لوازم و پیامدهای دیدگاه او را در مسئله کلام الهی مانند مبدئیت و قوه، ترسیم تکلم در خیال، عدم صدور عمومیت کلام از عمومیت علم و... مخدوش و مهدوم می داند. این مقاله ابتدا به تبیین دیدگاه دوانی در مواجهه با دیدگاه اشاعره و معتزله می پردازد و سپس، ضمن بیان دیدگاه خاص دوانی، انتقادات دشتکی بر آن را مورد تحلیل و ارزیابی قرار می دهد.کلید واژگان: کلام لفظی, کلام نفسانی, قوه خیال, علم الهی}The problem of divine speech, especially its nature, is one of the most challenging theological topics in the field of divine essence and attributes. Although the differences between philosophers and theologians are related to the temporal origination or the eternity of divine speech, it is the interpretation of its nature that is in the center of their disputes. Unlike many of the early scholars, Dawāni considers the divine speech to be the source of word making and different from divine knowledge. Dawāni’s view on divine speech has been criticized by the great philosopher of his age, Ghiyāth al-Dīn Dashtakī. Dashtakī’s critiques are not restricted to some specific part of Dawāni’s view, but he calls into question most of the consequences of Dawāni’s view on divine speech such as origin and potentiality, the presence of speech in the faculty of imagination, the irrelevance of the generality of the speech to that of knowledge, etc. In this article, after explaining Dawāni’s view in confrontation with the Ash’arī and Mutazilī idea, I will evaluate Dashtakī’s critiques of Dawāni.Keywords: External Speech, Internal Speech, Faculty of Imagination, Divine Knowledge}
-
برهان صدیقین ابن سینا از براهین مهم در اثبات واجب الوجود استکه ضمن تقریرات ابن سینا، فلاسفه پس از او، آنرا نقل یا نقد کرده اند؛ ازجمله فلاسفه ای که این برهان را به دقت بررسی، و تبیینی خاص ارائه کرده است، علامه دوانی است. او ضمن آنکه برهان خود را در اثبات واجب، همان برهان صدیقین ابن سینا می خواند، اما قاعده ای را در کلام خود بیان می کند که از تقریرات دیگر امتیاز می یابد. دوانی در این تقریر که خود آن را قوی ترین و مطمئن ترین طریق در اثبات واجب دانسته است، ممکنات را به صورت سلسله علی و معلولی تصور کرده که اگر واجب موجود نباشد، هیچ یک از ممکنات به دلیل محال نبودن عدم آن ها تحقق نخواهند یافت. تبیین، تحلیل و نقد دیدگاه دوانی و تطبیق آن با برهان سینوی هدف مقاله حاضر است.کلید واژگان: دوانی, ابن سینا, برهان صدیقین, واجب, ممکن}Ibn Sina Seddiqin argument (proof of the righteous) is one of the important arguments in proving the Necessary Being that, along with Ibn Sina's expositions, The later philosophers have quoted or criticized it; among the philosophers who have carefully considered the argument and presented a specific explanation, is Allameh Dawani. He also names his argument in proving the Necessary Being, the same as Ibn Sina Seddiqin argument, but states the principle in a way that differentiates it from other explanations. According to his argument, which he considers to be the strongest and most reliable way of proving the Necessary Being, he has conceived the possible beings as series Cause and effect, if there is no Necessary Being, none of them can be realized and as a result, they can be annihilated. Thus, this article aims to explain, analyze and criticize Dawani's view and compare it with Avicennian proof.Keywords: Ibn Sina, Dawani, Seddiqin argument (proof of the righteous), the Necessary Being, Possible being}
-
نشریه عرفان اسلامی، پیاپی 56 (تابستان 1397)، صص 263 -278
فارابی همگام با روحیه صوفیانه، به موسیقی نیز گرایش و علاقه وافری ابراز می داشت. اوطبیعتی متامل داشت وازاموردنیوی اعراض می کرد. اما آنچه در زندگی فارابی قابل توجه است اینکه تصوف فارابی در حد اعتدال و متفاوت ازتصوف رایج زمانه خودبود؛ کسوت درویشی فارابی هیچگاه اوراازکارتحقیق وتعلیم وکتابت بازنداشت وسماع عارفانه، نزاهت اخلاق، صحت مزاج وناچیزانگاشتن اموردنیوی، نتیجه تصوف وموسیقی اوبوده است. موسیقی وتصوف دروجودفارابی نه تنهاهمگام وهمرازبوده اند بلکه زمینه های تامل وتعمق اندیشه اودرمسائل علمی وفلسفی را فراهم آورده اند. شاهد این مطلب، حوادث تاریخی وساختارفکری وروحانی اوست که به آن پرداخته خواهدشد. نگارندگان با بررسی آثار مختلف فارابی و شارحان اودراین مقاله سعی دارد تااولا تصوف فارابی را از تصوف رایج دوره اول وبه معنای عام صوفی گری تمیز دهند وثانیا تاثیرات موسیقی را درطریقه صوفیانه فارابی تبیین نموده وحضورموسیقی به عنوان عنصر پیوند دهنده حیات فلسفی وعرفانی اورامورد تحلیل وبررسی قراردهد.
کلید واژگان: تصوف, موسیقی, سماع, فارابی} -
مسئله علم حصولی یکی از مسائل مهم و مورد توجه در فلسفه اسلامی به شمار می رود. فلاسفه و متکلمین در مورد علم و ماهیت آن نظرات متفاوتی ارائه نموده اند. ازجمله دیدگاه های بدیع در مسئله علم، دیدگاه علامه دوانی است. علامه دوانی برخلاف جمهور حکما علم حصولی را از مقوله کیف نمی داند و معتقد است عقیده کسانی که علم را کیف نفسانی شمرده اند، مستلزم تشبیه و تسامح در تعبیر است.این دیدگاه مورد انتقاد متاخرین بزرگی چون ملاصدرای شیرازی واقع شده است. نگارندگان با بررسی و تتبع در آثار مختلف محقق دوانی و پیگیری اندیشه او در آثار ملاصدرا، به تبیین دیدگاه علامه دوانی و لوازم معرفت شناختی آن پرداخته اند. مهم ترین لوازم عبارتند از: انکار دیدگاه اضافه، تحقق و ایجاب معدومات، مغالطه کاربرد عرفی به جای کاربرد حقیقی، رد دیدگاه اشباح محاکی، ارتباط مدرک با محکی و مقوله بودن علم، ارجاع علم حصولی به حضوری.کلید واژگان: دوانی, ملاصدرا, علم حصولی, صورت, معلوم, ذهن و عین}The problem of acquired knowledge is one of the vital and notable issues in the Islamic philosophy. Philosophers and theologians have made a different approach to the knowledge and its nature. Allameh Dawani had a specific doctrine on the knowledge. He in contrast to the others has not regarded the acquired knowledge under the category of quality believing that the philosophers who have considered the knowledge as a psychic quality applied simile and metaphors in philosophical discussion. His doctrine has been criticized by later great philosophers such as Mulla Sadra. In this paper his thought on the basis of Mulla Sadras works and its epistemological consequences has been explained. The most important requirements are as following: denial of categorical relation view, existence and necessary of nothings, fallacy of common usage instead of real application, rejection of resemblance idea, denial of regarding knowledge as a category, returning acquired knowledge to the knowledge by presence.Keywords: Dawani, Mulla Sadra, acquired knowledge, form, the known, subject, object}
-
علم الهی از مسائل مهم فلسفی است که اندیشمندان، همواره به بررسی ابعاد آن پرداخته اند. ابن سینا بدلیل احتراز از تغییر در ذات الهی، علم خداوند به جزئیات را بر وجه کلی و از طریق علم به علل و مسببات ممکن میداند و به علم اجمالی الهی به موجودات از طریق صور مرتسمه معتقد است. از سویی محقق طوسی، علم واجب را از مقوله اضافه شمرده و معتقد است در علم باری به امور متغیر جزئی، تغییر در اضافه پدید می آید و ذات همچنان ثابت است. ازاینرو، برخلاف ابن سینا، علم الهی به جزئیات علی وجه جزئی را میپذیرد. او اشکالاتی نیز به ارتسام صور متقرره در ذات واجب بر نظریه ابن سینا وارد میسازد. همچنین ابن سینا علم ذات الهی به ذات خود و علم ذات به صور مرتسمه که سبب پیدایش موجودات می شود را نیز حضوری و علم به موجودات دیگر بر سبیل تفصیل را حصولی میداند. در نوشتار حاضر ضمن بیان مبانی فلسفی این دو اندیشمند، به بررسی آن میپردازیم.
کلید واژگان: ابن سینا, محقق طوسی, صور ارتسامیه, علم الهی, اتحاد عاقل و معقول}Gods Knowledge is one of the important philosophical problems whose various dimensions have continually been explored by different thinkers. In order to avoid the problem of change in divine essence, Ibn Sina argues that Gods Knowledge of particulars is possible through the knowledge of universals and causes. He also holds that the divine undifferentiated knowledge of existents is possible through imprinted forms. On the other hand, Muhaqqiq Tusi considers the necessary knowledge to belong to the category of relation and maintains that, in the Necessary Beings Knowledge of changing particular affairs, some changes occur in the relation while the essence remains the same. Therefore, unlike Ibn Sina, Tusi accepts Gods Knowledge of particulars. He also criticizes Ibn Sinas theory of the imprinting of established forms in the essence of the Necessary Being. Ibn Sina argues that the knowledge of divine essence through His Essence and the essential knowledge of imprinted forms, which is the cause of the appearance of existence, are of the presential type, while the differentiated knowledge of other existents is of the acquired type. In this paper, the writers explain and explore the philosophical principles of these two thinkers.
Keywords: Ibn Sina, Muhaqqiq Tusi, imprinted forms, God's Knowledge, union of the intellect, the intelligible} -
در اهمیت مسئله جبر و اختیار همین بس که حل بسیاری از مسائل کلامی بدان وابسته است و در طول تاریخ متفکران زیادی را به نظریه پردازی در این باره از جهات مختلف سوق داده است. در مقام مقایسه آرای مولوی و فخررازی در مسئله جبر و اختیار، شباهت ها و تفاوت های فراوانی را می توان یافت؛ از جمله اینکه هر دو از مکتب کلامی اشعری بهره جسته اند و به افعال انسان جبرگونه نگریسته اند و اینکه در بسیاری از مواضع از قرار گرفتن در دو راهی انتخاب جبر یا اختیار سخن به میان آورده اند و سرانجام به امر بین الامرین روی آورده اند؛ اما در همین جایگاه مشترک، با هم اختلاف نظر دارند. مولوی در مقام یک عارف، در اشعار خود از استدلال گریخته و به جبر عاشقانه و عارفانه ای پناه برده که جبر همراه با اختیار را به او عرضه می دارد و در ادامه به امر بین الامرینی که شیعه تفسیر می کند معتقد گشته است. از سوی دیگر، فخررازی با توجه به رویکرد تفسیری و توسل به استدلال نقلی، پس از چند بار تغییر عقیده و پریشانی آرا، پذیرش جبر و نظریه کسب، سرانجام امر بین الامرینی را برمی گزیند که آن را بایستی تفسیری از عقیده جبر به شما ر آورد.
کلید واژگان: جبر و اختیار, امر بین الامرین, کسب, مولوی, فخررازی} -
امام خمینی و فخر رازی دو تن از اندیشمندانی هستند که هریک با رویکردی ویژه و اصول کلامی متفاوت مسئله جبر و اختیار را بررسی کرده اند و آرایی متفاوت را ارائه داده اند. فخر رازی که تبحر و مهارتی ویژه در قلمرو کلام دارد، با رویکرد کلامی اشعری، به جبر تمایل دارد؛ بیشتر به نقل استناد می کند و از براهین عقلی، کمتر بهره می جوید؛ از سوی دیگر امام خمینی، به دلیل اهمیتی که برای این مسئله قایل بوده، در مقام متکلمی شیعی، کوشیده است که ابعاد گوناگون این مسئله را تبیین و تحلیل کند و ریشه های فلسفی کلامی و روایی آن را پی بگیرد. ارائه دیدگاه متعادل تر از جبر و اختیار از سوی امام که همان امر بین الامرین است، بنابر اصول اعتقادی و مبانی عرفانی او و با رویکرد عقلی و نقلی به اثبات می رسد. نوع تحقیق در این مقاله توسعه ای و روش انجام آن به صورت اسنادی و توصیفی با تاکید بر تحلیل محتواست.
کلید واژگان: جبر, اختیار, تفویض, امر بین الامرین, امام خمینی, فخر رازی}Imam Khomeini and Fakhr Razi are two thinkers who dealt with determinism and free will and each one adopted a special approach and different theological principles, and displayed different views.Adopting an Aharite theological approach, Fakhr Razi, who enjoyed a considerable expertise in theology, showed marked tendency towards determinism and relied more on proofs from transmitted science than intellectual ones. On the other hand, due to the special attention given by Imam Khomeini to this subject he tried, as a Shiah theologian, delve into the different aspects of this question and explore its philosophical and theological origins. Imam Khomeini provides through transmitted and intellectual evidence a more balanced view on determinism and free will, represented in the idea of intermediate position, between determinism and free will, which corresponds to his principles of faith and mystical foundations. This paper is a kind of developmental research in which a documentary–descriptive method is used and content analysis is given.Keywords: determinism, free will, intermediate position between determinism, free will, Imam Khomeini, Fakhr Razi}
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو می‌شود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشته‌های مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته می‌توانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که می‌خواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.