مرتضی مقصودی نژاد
-
پیشگویی یکی از عناصر مهم و اثرگذار در فرایند شکل گیری داستان های حماسی و ملی است که در منظومه های حماسی ملی ایران، اعم از شاهنامه و حماسه های منظوم پس از آن، نمود فراوان دارد. در نوشتار حاضر، درباره عنصر پیشگویی در منظومه های پهلوانی پس از شاهنامه با روش کتابخانه ای، مبتنی بر توصیف و تحلیل محتوا و ارایه آمار، پژوهش شده است. بر اساس پژوهش انجام شده، حدودا صدوپنجاه و پنج مورد پیشگویی در این منظومه ها به کار رفته است. عنصر پیشگویی در حماسه های منظوم معروف، نظیر بهمن نامه، شهریارنامه، سام نامه، کوش نامه، فرامرزنامه، گرشاسب نامه و جهانگیرنامه، به ترتیب نمود بیشتری دارد و در منظومه های بانوگشسب نامه، برزونامه، شبرنگ نامه، کک کوهزاد و بیژن نامه بسیار معدود و انگشت شمار است. در منظومه های حماسی کوتاهی نظیر ببر بیان، تهمینه نامه، داستان پتیاره، رزم نامه شکاوند کوه و سوسن نامه، پیشگویی کاربردی ندارد. پیشگویی ها به وسیله افرادی صورت گرفته که در روزگار خود از جایگاه اجتماعی ممتاز و موقعیت برتر برخودار بوده اند و بیشترین پیشگویی ها به ترتیب، به وسیله اخترشناسان با تکیه بر احکام نجومی، شاهان و شاهزادگان، پهلوانان، موبدان و برهمنان صورت پذیرفته است. افراد عادی نقش چشمگیری در پیشگویی ندارند. برخی از پیشگویی ها با ابزارهایی نظیر اسطرلاب، جام انجم نما، جام گیتی نما و آیینه حکمت صورت گرفته است. برخی نیز روی الواح گوناگونی درج شده اند که به وسیله پیشینیان برای آیندگان پیشگویی شده است و تقریبا ویژگی های مشترکی دارند. بسیاری از پیشگویی ها بر اساس خواب و رویا، یا از طریق تفال و عوامل ماوراءالطبیعه و یاری رسان، نظیر سروش و سیمرغ انجام شده است که تقریبا تمام پیشگویی ها تحقق یافته اند. معمولا پیشگویی کارکردی اجتماعی دارد، پند دادن برای اصلاح امور در حوزه نظام سیاسی و اجتماعی، آینده بینی، آگاهی از مغیبات و هشدارهای شوم، مانند مرگ، ویرانی و شکست، از مهم ترین اهداف و کاکردهای پیشگویی در منظومه های پهلوانی مذکور است. علت روی آوردن پیشینیان به امر پیشگویی را می توان دانش ناقص بشر در گذشته و نادانسته های او از کاینات و جهان هستی دانست.کلید واژگان: حماسه, پیشگویی, منظومه های پهلوانی, پیشگو, ابزارهای پیشگویی, احکام نجومیPrediction is one of the most important and influential elements in the process of formation of epic and national stories, which is widely reflected in the national epic poems of Iran, including the Shahnameh and subsequent poetic epics. In the present article, the element of prophecy in heroic systems after Shahnameh has been researched by the method of libraries based on content description and analysis and presentation of statistics. Based on the research, about one hundred and fifty-five predictions in these systems have been researched. Has been used. The element of prophecy in famous epic poems; Such as Bahmannameh, Shahriarnameh, Samnameh, Kooshenameh, Faramarznameh, Garshasbnameh and Jahangirnameh, respectively, are more prominent and in the systems, Banogshsabnameh, Barzoonameh, Shebrangnameh, Kok Kuhzad and Bijannameh, they are very few and finger In short epic poems; Prophecies are not used, such as, Babarbian, Tahminehnameh, Dastan Patiareh, Razmnameh Shakavand Kooh and Susannameh. The predictions were made by people who in their time had a privileged social status and superior position, and most predictions were made by astronomers, respectively, based on astronomical rulings, kings and princes, heroes and priests, Brahmins. Ordinary people play a significant role. They do not have predictions. Some predictions with tools such as astrolabe, astrological cup, cosmic cup, mirror of wisdom, and some are written on various tablets that were predicted by the predecessors for the future and have almost common features. Many predictions are based on dreams or divination, supernatural and auxiliary factors, like Soroush and Simorgh, and the vast majority of predictions have been fulfilled. Usually, prediction has a social function; advancing for reform in the political and social system, foresight, awareness of omissions, and ominous warnings, like death, destruction and defeat. It is one of the most important goals and functions of prophecy in the mentioned heroic systems.Keywords: Epic, Prediction, Heroic pome, Predictor, Prediction tools, Astronomical ruling
-
نشریه زبان و ادب فارسی، پیاپی 47 (تابستان 1400)، صص 152 -177
باتوجه به ضرورت پژوهش در منظومه های حماسی پس از شاهنامه و با هدف شناخت بیشتر جوانب گوناگون آن ها، مقاله حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای ، مبتنی بر توصیف و تحلیل محتوا به بررسی «عنصر پیشگویی» در منظومه «شهریارنامه» سروده مختاری پرداخته است. در منظومه شهریارنامه تقریبا بیست وهفت مورد پیشگویی های مختلف صورت گرفته است. مهمترین این پیشگویی ها، پیشگویی درباره کینه جویی و انتقام بهمن ، پسر اسفندیار از خاندان زال است و افراد گوناگون هشت بار در بخش های مختلف به آن اشاره کرده اند. پیشگویی های شهریارنامه اغلب بر اساس خواب، احکام نجومی و با یاری سروش یا با ابزارها و اشیاء شگفتی نظیر جام انجم نما، آیینه حکمت و لوح زرین، توسط اخترشناسان و وزیران فرزانه به ویژه جاماسپ،موبدان و پهلوانان صورت می پذیرد. موضوع خواب دیدن و خواب نما شدن شخصیت ها به ویژه قهرمان داستان از محورهای اساسی در منظومه های حماسی است و در شهریارنامه نیز نمود فراوانی دارد. برخی از خواب های شهریارنامه جنبه پیشگویی دارد و برخی دیگر مبتنی بر امر و نهی و پند و اندرز است. خواب هایی که جنبه پیشگویی دارد در بسیاری از موارد از وقایع و حوادث و سختی ها گره گشایی می کند و قهرمانان و پهلوانان داستان را از بند مخمصه ها می رهاند.
کلید واژگان: شهریار نامه, احکام نجومی, پیشگویی, ابزار پیشگویی, خوابConsidering the necessity of research in epic poems after Shahnameh and with the aim of knowing more about their various aspects, in this article the used method is library research based on description and content analysis the "element of prophecy" in the poem "Shahriarnameh" of Mokhtari's epopee. There are about twenty-seven different predictions in the Shahriarnameh system. The most important of these prophecies is the prophecy about the grudge and revenge of Bahman, Esfandiar's son from the Zal family, which has been mentioned eight times by different people in different sections. The predictions of Shahriarnameh are often based on dreams, astronomical rulings and with the help of Soroush or with miraculous tools and objects such as the Cup of Wisdom, the Mirror of Wisdom and the Golden Tablet, by wise men and ministers, especially Jamasp, astrologers, priests . The subject of dreaming and dreaming of characters, especially the protagonist, is one of the main axes in epic poems and is also reflected in Shahriarnameh. Some of the dreams of Shahriarnameh have a prophetic aspect and others are based on commands, prohibitions and advices. Dreams that have a predictive aspect in many cases untie the knot of events and hardships and free the heroes and heroines of the story from the clutches of troubles .
Keywords: Shahriarnameh, Astronomical Rulings, Prediction, Tool Prediction, Sleep
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو میشود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشتههای مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته میتوانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که میخواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.