فهرست مطالب مهتاب بلوکی

کافکا، نویسنده ای که آوازه ی او در قرن بیستم جهانی شد، با انگیزه ی اولیه ی خلق اثار ادبی به ادبیات روی نیاورد. او که از کودکی از سلطه ی مستبدانه ی پدری رنج میبرد، می پنداشت که با انعکاس آلام و خشم خویش در نوشته هایش، به نوعی خود را از قید این سلطه ی همه جانبه رها خواهد ساخت.
هدف این مقاله، نشان دادن این نکته است که نه تنها امر نوشتن باعث رهایی کافکا نشد بلکه کابوس مخوف پدر را در آثار و ذهن او بیش از پیش تثبیت کرد و نها یتا او را به وضعیتی خلاء گونه کشاند که امکان هر گونه قاطعیت در تصمیم گیری در زند گی از او سلب شد، گویی که هرگز زاده نشده است.

اگرچه آینه همواره در ادبیات بار معنایی حقیقت نمایی را داشته است، بی گمان ژان ژنه از نوادر نویسندگانی است که در آثار نمایشی خویش، آینه را به عنوان عامل توهم معرفی می کند. شخصیت های ژنه همواره از خویشتن واقعی خویش گریزانند و در این سودای خویشتن گریزی، آینه با عینیت بخشیدن به ظواهر مبدل آنان، واقعیت روزمره شان را می زداید و آرزوها و توهماتشان را تحکیم می بخشد. این فرایند تاجایی پیش می رود که چشم ها نیز آینه ناواقعیت می شوند و اعضاء بدن حتی در رویارویی نظامی آینه وار، یکدیگر را به قصد برتریی فرضی و خیالی منعکس می کنند. هدف این مقاله بررسی این مساله است که آیینه در نمایشنامه های ژنه کدام بارهای معنایی را به خود می گیرد و چه تفکری نقطه وحدت آن ها را تشکیل می دهد؟ از این رو آینه نزد ژنه نه تنها واقعیت نما نیست، بلکه واقعیت را از مفهوم واقعی آن تهی کرده؛ به عالمی می برد که در آن هیچ آرزویی محال و هیچ توهمی، توهم نیست.

مفهوم زمان در تئاتر ژان ژنه مفهومی دوگانه است: زمان ساکن ناواقعیت که همانا زمان بازی و توهم می باشد، به قصد تعلیق، با زمان واقعی در تقابل است. در واقع، زمان ناواقعیت برای ژنه زمان حال نمایشی است که توهم تئاتری را برجسته می سازد. بنابراین، تمامی القائات به گذشته و آینده به سرعت توسط این زمان حال تام که ارزش زمانی مطلق را کسب می کند، جذب می شوند. با در نظر گرفتن این نکته که زمان حال مورد بحث ناواقعیت پنهان در پس نمایش را تقویت می کند، شخصیت ها نیز در همین زمان به سر می برند چرا که بستر مناسب را جهت گسترش رؤیاها و توهماتشان فراهم می سازد. از سوی دیگر، به دلیل ادغام آن با گذشته و آینده، زمان حال به صورت مقیاسی از تعلیق زمان در می آید و با ابدیتی این همانی می کند که در آن گذشته، حال و آینده از یکدیگر تفکیک پذیر نیستند. زمان خطی توسط این تراکنش زمانی به تعلیق در می آید تا از تئاتر ژنه، تئاتر خلاء زمان بسازد.