فهرست مطالب میثم خانجان

در معماری سنتی ایران، نور طبیعی که به عنوان تنها منبع روشنایی روز بود، به تامین روشنایی محدود نشده و از نظر کیفیت بصری و زیبایی فضا نیز مورد توجه معماران بوده است. یکی از نمونه های خوب بازی نورپردازی طبیعی در معماری ایرانی را میتوان در مجموعه های مذهبی با فضاهای متفاوت آن یافت. وجود بازشوهای متنوع دیواری و سقفی در این نوع معماری شاهد این ادعاست. به منظور بررسی نقش طراحی معماری و تنوع نورگیرهای مختلف در کمیت و کیفیت روشنایی فضا متناسب با کاربری آن، تحقیقی در مسجد جامع اصفهان که دارای حیاطها و فضاهای متفاوت است، انجام شد. در این مقاله با استفاده از روش تحقیق گردآوری اطلاعات از طریق اسناد ضمن آشنایی با معماری معاصر ایران و ارتباط بین نور و فضا در این دوران معماری و توضیح هریک از این عناصر تاثیرگذار و همچنین دیدگاه معماران بزرگ ایران و جهان مجموعه فرهنگی، تاریخی را مورد بررسی قرار دهیم. این مجموعه یکی از مراکز مذهبی شهر اصفهان میباشد. در این مقاله ویژگی نورپردازی تعدادی از فضاهای منتخب این مجموعه که از نظر شکل هندسی فضا، وضعیت و موقعیت نورگیر، محل قرارگیری در مجموعه و کاربری فضا متفاوت هستند، بررسی شده و رابطه بین تصمیمات طراحانه معمار و کیفیت نورپردازی فضا معرفی میگردد. سپس به کمک معیارهای ارایه شده در کتب راهنمای نورپردازی، شرایط نوری هر فضا از نظر میزان روشنایی، تنوع و یکنواختی توزیع نور و کیفیت بصری حاصل از آن با توجه به کاربری فضا تحلیل شد. نتایج حاصله حاکی از آن است که در معماری سنتی ایران، نور روز در کلیه تصمیمات طراحی اعم از انتخاب فضاهای پر و خالی، تناسبات و ابعاد حیاطها و اتاقها، جهت گیری هر فضا نسبت به خورشید، میزان دید هر فضا به حیاط و آسمان، عمق هر فضا و شکل و موقعیت نورگیر آن، اهمیت هر فضا از نظر دسترسی و کاربری و غیره نقش تعیین کنندهای داشته و یکی از مهمترین ارکان طراحی محسوب میشده است. راهکارهای طراحانه به کار رفته در این شیوه از معماری، امروز هم میتواند راهگشا و الهام بخش معماران معاصر باشد و امکان بهره مندی هر چه بیشتر از نعمات نورپردازی طبیعی برای مردم را فراهم کند.

نگاه اجمالی به تار یخ معماری ایران و سایر تمدنهای جهان نشان میدهد که همه آثار بزرگ معماری بر اساس اندیشه مدون و روشن شکل گرفته اند. این اندیشه گاهی ر یشه در جهان بینی دارد، گاه در اسطوره و گاهی هم در سنت و عادت به این ترتیب میتوان گفت که هر تمدن یا قومی در دوران مختلف بر اساس جهانبینی خاص خود، معماری خاصی را ارایه میدهد. پس از ظهور اسام، معماران مسلمان سعی نموده تا از اصول و اعتقادات اسامی در آثار خود بهره گرفته و هنری را ارایه دهند که از امور عبادی و اعتقادی آنها شکل گیرد و در حد توان، آثارشان را به درجهای از مقبولیت و شایستگی برسانند. تشکیل دولت صفوی سبب میگردد تا حیات عقلی شیعی به اوج خود برسد. هنرهای مختلف تجسمی در هویت بخشی به عناصر معماری ایرانی- ای داشته است. پژوهش حاضر، با روش تحلیلی- اسامی و تزیینات آنها نقش ویژه تفسیری و انجام مطالعات کتابخانه ای به بررسی تزیینات مسجد جامع اصفهان پرداخته است که سعی بر آن دارد با گشایش در یچهای نو به شناخت تزیینات معماری دوره صفویه این هنر اصیل ایرانی اسامی، حیات تازهای ببخشد

این پژوهش قصد دارد مسجد جامع اصفهان را که در محله تار یخی دردشت قرار دارد، از جهت تاثیر و تاثرات متقابل با مخاطبان آن مورد بررسی قرار دهد. نتایج این پژوهش میتواند در تدوین اصول طراحی مساجد معاصر موثر واقع گردد. روش مورد استفاده در پژوهش کتابخانه ای است. ساختار هندسی حیاط و بدنه ها و اجزاء در برگیرنده آن واجد ویژگی های کالبدی خاص هستند که مخاطبان در آن احساس آرامش می نمایند. نوع تزیینات جداره ها، مقرنس های درشتتر در سقف و ارتفاع اندک آن، باعث تاثیرات روانشناسانه در رفتار مخاطبان در این مسجد شده است. نیمه شمالی مسجد به دلیل دوری از مرکز توجه، افراد بیشتری را در خود جای داده است و مکانهای نشستن رو به جداره های حیاط به دلیل ایجاد تماس چشمی محدودتر با اطراف، افراد بیشتری را به خود جذب میکند. همچنین سکوی آجری رو ی حوض ضمن لطمه نزدن به قداست مسجد، مکان مناسبی را برای سرگرم کردن کودکان میباشد. مسجد جامع اصفهان از گذشته تا کنون مورد استقبال استفاده کنندگان بسیاری برای فعالیتهای عبادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قرارگرفته است و در عصر حاضر بازدید از آن به عنوان یک بنای با ارزش تار یخی افراد ز یادی را به خود جذب میکند. مخاطب برای رسیدن به مسجد از بازار که دارای تاق های ممتد است و یا از میدان امام علی (ع) که جداره هایی با طاقهای همشکل و یکنواخت دارد عبور کرده است. همچنین مناره ها و ایوانهای رفیع میدان موجب اختالط خط زمین و آسمان میشود. همچنین تزیینات پرکار و متنوع خود بسیار مورد توجه است. بخش هایی از سکوهای نماز میانه حیاط که رو به به دلیل ایجاد تماس چشمی محدودتر و در نتیجه خلوت جداره ها هستند احتماال بیشتر مورد استقبال بسیاری از افراد به ویژه زنان قرار میگیرد.

مردم پس از سانحه بیخانمان میشوند و نهفقط بی ساختمان، این به آن معنا است که خانوار در اثر وقوع یک سانحه هستی و اندوخته ی مادی و معنوی سالیان خود را به یک باره نابود شده میبیند. لذا جستجوی شیوه های سریع و مناسب اسکان در شرایط اضطرار و موقت به یکی از مهمترین مراحل بازسازی مبدل میگردد. هرچند اسکان موقت، دورهای کوتاه از مدتزمان بازسازی تا استقرار دایم و اسکان اضطرار دورهای به مراتب کوتاه تر از آن را شامل میشود اما غفلت از کیفیت زندگی سانحه دیدگان در این دو مرحله میتواند عواقب نامطلوب و گاه جبران ناپذیری برآسیب دیدگان داشته باشد. ، مسکن موقت اجازه میدهد تا خانواده ها به بهبود زندگی خود برسند. در شرایطی که تعداد زیادی از خانه ها از بین رفته اند بازسازی میتواند سالها طول بکشد؛ بنابراین، مسکن موقت برای بازسازی جوامع و اقتصاد بسیار مهم است. مسکن عزت، سلامت و رفاه، وظایف و مشاغل عادی ، موقت مناسب باید از محیط زیست حمایت کند؛ ایمنی و امنیت شخصی خانوار را فعال نماید. از این منظر فضای سکونت اضطراری و موقت باید به گونه ای طراحی و آماده شود که ضمن حفاظت مردم از شرایط متغیر محیط طبیعی مانند گرما، سرما، باد، ریزش های جوی و مانند آن ضامن حداقل شرایط آسایش و راحتی آنها نیز باشد. در این مقاله برخی از دستورالعمل ها برای طراحی مسکن موقت ارایه شده است و مسکن موقت که در پی طوفان کاترینا در ایالات متحده آمریکا توسط مک دانیل طراحی گردیده تحلیل میگردد تا گامی در EXO راستای ارایه طرحی برای مسکن موقت مناسب برای زلزله زدگان در ایران فراهم گردد.