فهرست مطالب یونس حمامی لاله زار

سیاوش و نوح(ع) در شاهنامه و تورات، همسان و هم روزگار نیستند اما هر دو از یک ویژگی مشترک برخوردارند؛ یعنی کامل و آرمانی اند، دو شاخصه قدسی و مینوی که همواره مطلوب بشر کمال طلب بوده است. کمال طلبی، گاه در قامت سیاوش، انسان آرمانی شاهنامه فردوسی، و در روایتی اسطوره ای و حماسی ترسیم می شود و گاه در قالب نوح، انسان کامل تورات و ضمن روایتی تاریخی مذهبی ظهور و بروز می یابد. معیارهایی که شاهنامه به عنوان منبعی سرشار از نکته های اخلاقی و تربیتی از انسان آرمانی ارایه می دهد، با شاخصه های انسان کامل تورات به عنوان متنی تاریخی مذهبی، چندان تفاوتی ندارند؛ زیرا فردوسی به عنوان حکیمی خردورز تلاش می کند چهره ای الهی و جاودانه از سیاوش ارایه دهد که هم با دیدگاه اسطوره ای منطبق باشد و هم از نظر مذهبی قابل پذیرش و مقبول؛ بر همین مبنا، داستان سیاوش با وجود نقل در متون مهری و مزدیسنی پیش از شاهنامه، همواره مورد توجه ایرانیان مسلمان نیز بوده است. با مقایسه سیاوش و نوح(ع) و واکاوی برخی از ویژگی های شخصیتی و اخلاقی و تعلیمی دو انسان اسطوره ای و دینی، دریافت می شود که وجه مشترک هر دو، اخلاق و معیارهای تربیتی و آموزه های تعلیمی است و ارزش ها و ملاک های ارزشی در تورات و شاهنامه بسیار به هم نزدیک اند.

داستان حضرت نوح (ع) موضوع مشترک دو متن مقدس تورات و قرآن است. نوح (ع) در تورات شخصیتی است که با وجود برخورداری از صداقت وکمال در دوره خویش، نبی نیست و برای همین قسمتی از محتوای داستان در تورات با آنچه که در قرآن بیان می شود متفاوت است. در قرآن نوح به عنوان پیامبری برگزیده و اولوالعزم معرفی می شود که تبشیر و انذار قوم مهم ترین دغدغه اوست و بنابراین نوع داستان بر مبنای پیراستگی و بی آلایشی او شکل می گیرد. ساخت کشتی، نزول توفان، همسر و فرزندان از موضوعات مشترک این داستان است که روایت توراتی و قرآنی آنها در بیان جزییات اختلاف دارند.ادبیات فارسی، پیوندی عمیق با آموزه های قرآنی و اسلامی دارد و قصص انبیا در اشعار شاعران و متون نظم و نثر فارسی انعکاس یافته است. همسان انگاری و یا هم زمان پنداری برخی از پیامبران سامی با تعدادی از شخصیت های اسطوره ای ایرانی که پیش از ورود اسلام به ایران نیز در داستانها و متون ایرانی وجود داشته اند بیانگر توجه ایرانیان به پیامبران سامی و داستانهای آنان است. تجلی داستان نوح (ع) در ادبیات فارسی هم متاثر از روایت قرآنی است. جزییات اندکی که در تورات ذکر شده و در قرآن به آن اشاره ای نشده، در ادبیات فارسی نیز بازتاب داشته است. بهره مندی متون ادب فارسی از نص قرآنی در داستان حضرت نوح (ع) قابل مقایسه با برداشت های جزیی از متن تورات نیست. پاره ای از اسامی و گوشه هایی از داستانها که در قرآن به آنها اشاره ای نشده، در متون ادب فارسی انعکاس یافته و این مطلب بیانگر آشنایی ایرانیان با تورات ویا حداقل ترجمه های آن است. این پژوهش با روش توصیفی و اسنادی و با استفاده از ابزار کتابخانه ای به مقایسه این داستان مشترک در دو متن مقدس پرداخته و انعکاس داستان در ادبیات فارسی را با توجه به تاثیرپذیری مستقیم از طریق قرآن و یا توجه به برخی از مواردی که نشان می دهد کاتبان و ادبا از تورات برداشت کرده اند، مورد بررسی قرار داده است.