رمضان حاجی زاده

آب به عنوان منبع طبیعی کلیدی برای کلیه فرآیندهای توسعه اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی ضروری است. بنابراین، مدیریت کارآمد منابع آب برای دستیابی به کاهش فقر از طریق فراگیر ضروری است رشد؛ حفظ سلامت عمومی و امنیت غذایی؛ تامین معیشت برای زندگی با عزت برای همه؛ و حفظ هماهنگی طولانی مدت با اکوسیستم های ضروری زمین نیاز دارد. در حمایت از محیط زیست، جامعه و اقتصاد ، آب ارتباط تنگاتنگی دارد به تعدادی از چالش های کلیدی جهانی. نقش آن در ریشه کنی گرسنگی، دستیابی به امنیت غذایی و بهبود تغذیه وترویج کشاورزی پایدار بسیار مهم است. و دولتها متعهد به افزایش عرضه جهانی مواد غذایی و فیبر هستند که عمدتا از طریق آبیاری به دست می آید. (1)کتاب نقشه - ICID 2030) با توجه به اینکه بازارهای محلی غیررسمی زیادی از سالهای دور تاکنون در کشور و خصوصا" در استان مازندران برای آب های زیر زمینی وجود دارد که مردم هزینه هایی بیش از ده برابر قیمت های تکلیفی دولت در حال پرداخت می باشند ، دولت تاکنون بازارهای موجود را به رسمیت نشناخته است ، با توجه به پژوهشهای انجام شده در شهر های مختلف استان قیمت های مختلفی در حال مبادله آب است ، اعم از نقدی و غیر نقدی تامین آب درمقابل با درصدی از محصول تولیدی که معمولا شالی می باشد درحال داد و ستد هستند و برای تامین آب اراضی باغی معمولا در اراضی شیب دار با وجه نقدی برای آبیاری باغات مرکبات ودرختان سیاه ریشه مرسوم است ، استفاده میشود میتوان اشاره کرد.بهرحال بازار آب غیر رسمی موجود در استان بعلت منافع بالا طرفین و آسیب پذیری فراوان ازجمله انحصارگرائی و انحصار طلبی، با توجه به ویژگی های اجتماعی و فرهنگی مالکین چاه های آب بوجود آمده بصورت موقت ویک ساله بسته می شود، لیکن کشاورزانی که دارای تجهیزات مختلف ازجمله پمپ آب و وسایل حمل و نقل و منبع ذخیره آب دارند. برای کسب منافع بیشتر و حفظ رقابت در بازار مبادرت به حفر چاه ها با و بدون مجوز نمودند ، تا با تنوع بیشتری برای فروش آب اقدام نمایند، این در صورتی است که هنوز دولت فروش آب به این منوال بازار آب را به رسمیت نشناخته است. .بازار آب تنها راهی است برای عبور از بحران وکمبود آب بعلت عدم مدیریت صحیح آب و توسعه اراضی کشاورزی انجام شده بعلت سیاست های خودکفایی دولت و عبور از فقر گرسنگی و افزایش درآمد از دهه های گذشته شروع شده که بعلت عدم تخصیص آب برای اراضی کشاورزی درمحدوده های زراعی و دادن تخصیص آب به افراد بدون توجه به میزان زمین ومحدود بودن تخصیص ها از گذشته تاکنون کشاورزان چاره ای جز روی آوردن به بازار آب غیر رسمی نیافته اند وموارد زیادی در استان رونق گرفته وهم اینک براساس تحقیق میدانی (بیش از 50 روستای شهرستانهای مرکزی و شرق استان شامل(بابل ، بابلسر ، جویبار ، بهنمیر ، ساری ف میاندرود ، نکا، رستم کلا ، بهشهر ، گلوگاه) انجام شده بیش از 10درصد از اراضی شالیزاری و15 درصد از اراضی باغی آن هم در اراضی شیب دار از این بازار (بازار آب غیر رسمی) استفاده میکنند. و قیمت واقعی آب در این بازار در اراضی شالیزاری بازای هر هکتار تامین آب، محصول برداشت شده یک سوم شلتوک بعنوان حق آبه سالانه و در اراضی باغی تامین آب درختان مرکبات با حمل تراکتوری با منبع ذخیره آب ثابت سرزمین وتخلیه در آن بازای هر دومترمکعب در سال جاری دویست هزار تومان ودرصورتی که از چاه مجاور برای باغات را آبیاری کنند ساعتی سیصد هزار تومان بازای هر درخت دویست لیتر آبیاری وساعتی سه هزار پانصد لیتر توزیع آب میکنند را بصورت پول نقد و بطور شناور و براساس تورم سالانه محاسبه ودریافت میشود وکشاورزان نیز رضایت کامل از این نوع بازار را دارند این در صورتی است که دشت شرق مازندران تنها دشت ممنوعه وامکان تخصیص آب میسر نمی باشد وتخصیص های قدیمی باید براساس طرح احیا وتعادل بخشی نسبت تخلیه آب از چاه های موجود و آب قابل برنامه ریزی شده دراین دشت تحت کنترل وپایش مجدد قرار گیرد تا کسری آب وتغییر کیفیت در آبخوانهای منطقه طرح متوقف گردد (72 میلیون مترمکعب) وطی برنامه درازمدت این کسری احیا گردد.