naser mashhadi
-
مطالعه مورفولوژی تپه ها، ابزار ارزشمندی را در بررسی سیستم های بادی و در نتیجه شناسایی قطاع منابع ماسه فراهم می کند. جهت باد عامل اصلی کنترل شکل و کشیدگی تپه است. در بیابان های در معرض باد از جهت های مختلف و با اندازه های قابل مقایسه، تپه ها با مرفولوژی متفاوت شکل می گیرند. این تپه ها یا عمود یا موازی با جهت باد هستند. هدف این مقاله، تجزیه وتحلیل مرفولوژی تپه های ماسه ای تحت بادهای دوجهته با استفاده از مدل های مرسوم است. مشاهدات نشان داد که شکل گیری تپه های خطی (سیف)، حاصل کشیدگی یک بازوی بارخان است. به طوری که، این تپه ها توسط یک رژیم بادی دومدال با یک پیک قوی از برآیند بادهای شمال غربی و غرب و یک پیک ضعیف تر از بادهای شرقی با زاویه واگرائی 135 درجه ایجاد می شوند. خطوط تاج سینوسی تپه سیف توسط بادهای شرقی و غربی رشد می کنند. مطالعات همچنین نشان داد که روند تکامل تپه ماسه ای منطقه، تحت باد قوی شمال غرب ابتدا تپه سپر تشکیل و سپس تبدیل به بارخان دو وجهی (ناقص) می شود. در این مرحله، فرسایش باد در پشت تپه سپر، منجر به تشکیل یک تاج عمود بر جهت باد و به همین ترتیب به شکل گیری یک دامنه پرشیب در پائین دست باد می گردد. با توجه به تاثیر بزرگی و تغییر جهت در بادهای غربی و شرقی، بازوی غربی بارخان شروع به گسترش می کند و تبدیل به تپه سیف دندانه ای می شود.
کلید واژگان: ارگ, پیش بارخانی, تپه های ماسه ای, تپه سیف, تپه سپرThe study of dunes morphology provides a valuable tool for investigating wind systems and the identification of sand sources (removal region). The wind direction is the primary factor controlling the dune shape and elongation. In deserts jubject to wind from different directions and with comparable magnitude, dunes are formed having different morphologies. The sand dunes are either perpendicular or parallel to the wind direction. The purpose of this study was to analyze the morphology of sand dunes under bimodal winds using conventional models. Observations showed that the linear (seif) dunes formation are due to the elongation of a barchan horn. These dunes are created by a bimodal wind regime with a strong peak from the result of northwest and west winds and a weaker peak from the east winds with a divergence angle of 135°. Sinuous crest lines of seif dune grow directly by west and east winds. The study showed that the evolution trend of the sand dunes of the region, under the strong northwest wind, first shield dune transforms into a dihedral barchans. At this stage, wind erosion on the back of the sand pile (shield dune) leads to the formation of a crest perpendicular to the wind direction and then to the formation of a slip face downwind. According to the effect of the magnitude and change of direction in the Westerly and Easterly winds, the western wing of barchan begins to extend and turns into a dentate seif dune.
Keywords: Erg, Pre-Barchanic, Sand Dunes, Seif Dune, Shield Dune -
مورفولوژی، تحرک و ویژگی های اندازه ذرات رسوب در تپه های ماسه ای جدید مطالعه موردی: ارگ جوان آب شیرین
هدف مقاله ارزیابی ویژگی هایی مورفولوژی، تحرک پذیری و توزیع اندازه ذرات رسوب به عنوان شاخص های تکامل تپه های جوان می باشد. با این هدف و بر پایه عکس ه ای هوایی، تصاویر ماهواره، نقشه ها و بازدیدهای صحرایی مطالعه انجام شد. نتایج نشان داد که بر پایه پارامتر ضخامت ماسه معادل و پارامتر تغییرپذیری جهت باد، نوع مرفولوژی تپه های ماسه ای، خطی مشخص شد. شاخص آب و هوایی تحرک تپه های ماسه ای، توسعه یافته توسط لنکستر، با استفاده از داده های هواشناسی ایستگاه سینوپتیک قم، کاشان و اردستان، در یک دوره 27 ساله برای تپه های ماسه ای آزمایش شد و نشان داد که رابطه خوبی بین میانگین شاخص تحرک، فعالیت و مرفولوژی تپه های ماسه ای وجود دارد. داده های این تحقیق نشان می دهد که شاخص تحرک ماسه (M) برای تپه های ماسه ای 210 است که در محدوده تپه های ماسه ای کاملا فعال قرار دارند. توزیع اندازه دانه و چهار پارامتر اندازه یعنی میانگین اندازه، جورشدگی، چولگی و کشیدگی منحنی محاسبه شد. نمودارهای طرح پراکندگی جورشدگی، چولگی و کشیدگی در مقابل اندازه متوسط ذرات، در تمایز انواع تپه های ماسه ای نشان داد که رابطه جورشدگی و چولگی در مقابل میانگین اندازه ذرات، در نشان دادن تحرک تپه ها موثر هستند. پارامترهای اندازه دانه رسوبات بدون توجه به نوع مورفولوژی تپه های ماسه ای دارای تغییرات مکانی هستند. مشخصه های اندازه دانه می تواند به عنوان شاخصی برای محیط انتقال استفاده شود. مطالعات این تحقیق نشان داد که بر اساس ویژگی های اندازه دانه و شاخص اقلیمی، تپه های ماسه ای از نوع خطی ساده با فعالیت زیاد می باشند. محیط انتقال رسوبات تپه ها در بالا دست باد نسبت به رسوبات تپه ها در پایین دست پرانرژی تر است
کلید واژگان: تحرک ماسه, جورشدگی, ماسه معادل, مورفولوژی, محیط بیابانی آب شیرینThe aim of the paper is to assess the morphological characteristics, mobility, and distribution of sediment particle size as maturity indicators of young dunes. The results indicated that according to the Equivalent Sand Thickness (EST) parameter and the wind direction variability parameter, the morphology of the sand dunes was determined as linear. The climatic index of sand dune mobility using meteorological data of Qom, Kashan, and Ardestan synoptic stations in a 27-year period showed that the sand mobility index (M) for sand dunes is 210, which is in the range of fully active dunes. The Grain Size Distribution and the scatterplots diagrams of sorting, skewness, and kurtosis versus the mean size of particles in differentiating the types of sand dunes showed that the relationship of sorting and skewness versus the mean size is effective in showing the dune's mobility. Sediment grain size parameters can be used as an indicator for transport environment and spatial changes. The studies of this research showed that based on grain size characteristics and climatic index, the sand dunes are the simple linear type with full activity. The transport environment in the dune sediments of the upwind sector is more energetic than the dune sediments of the downwind sector
Keywords: equivalent sand, Morphology, sand mobility, sorting, desert environment of Abshirin -
محیط بیابانی یک محیط بادی است و باد بر آن حاکم است. پویایی فرسایش بادی هم توسط فرآیندهای طبیعی از جمله اقلیم و نوسانات آن و هم فعالیت های انسانی هدایت می شود. جداسازی علل اقلیمی و انسانی فرسایش بادی می تواند درک مکانیسم های محرک آن را بهبود بخشد. هدف پژوهش حاضر ، ارزیابی دینامیک مکانی-زمانی فرایند بادی بر اساس مرفولوژی تپه های ماسه ای و تحلیل همبستگی مکانی بین پویایی فرسایش بادی و نوسانات اقلیم است. بر اساس داده های هواشناسی، سنجش از دور و مشاهدات میدانی، تاثیرات نوسانات اقلیمی بر تغییرات زمانی و مکانی فرایند بادی با شاخص ایجاد و گسترش تپه های ماسه ای مورد ارزیابی قرار گرفت. داده های سنجش از دور MODIS برای مطالعه مرفولوژی تپه های ماسه ای مورد استفاده قرار گرفت. دما، بارندگی، سرعت باد و سایر داده های هواشناسی مورد استفاده در این مطالعه همگی از دو ایستگاه سینوپتیک قم و کاشان بدست آمدند. تجزیه و تحلیل کشیدگی و فرم تپه های ماسه ای ارگ مورد استناد به عنوان شاخص جهت باد نشان داد که منطقه مورد مطالعه تحت تاثیر رژیم بادهای منطقه قم (شمال غرب و غرب) می باشد. نتایج مطالعات اقلیم نشان داد که طی 27 سال گذشته، منطقه روند افزایشی در متوسط دمایی دارد، در حالیکه در همین دوره میانگین بارندگی در منطقه کاهش یافته است. رابطه بین شرایط خشکسالی و فرایند باد نشان داد که منطقه در طی سال های 1369 تا 1395 شرایط خشکسالی شدید را بیشتر از شرایط عادی یا خشکی غیر عادی تجربه کرده است.
کلید واژگان: ریخت شناسی تپه های ماسه ای, نوسانات اقلیمی, خشکسالی, پویایی فرسایش بادی, کشیدگی و شکل تپه های ماسه ایThe desert environment is aeolian, being dominated by the wind. The dynamics of wind erosion are driven by both natural processes, including climate and its fluctuations, and human activity. Separating the climatic and anthropogenic causes of wind erosion can improve the understanding of its driving mechanisms. The aim of current research is to evaluate the spatio-temporal dynamics of the aeolian process based on the sand dunes morphology and the analysis of the spatial correlation between wind erosion dynamics and climate fluctuations. Based on meteorological, remote sensing and field observations data, the impacts of climate fluctuations on the temporal and spatial changes of the aeolian process were evaluated according to the indicator of the creation and expansion of sand dunes .MODIS remote sensing data was used to study the sand dunes morphology. The temperature, precipitation, wind speed and other meteorological data used in this study were all derived from two synoptic stations of Qom and Kashan. The analysis of the elongation and form of the sand dunes as the wind direction indicator showed that the studied area is affected by the winds region of the Qom (northwest and west). The results of climate studies showed that over the last 27 years, the region has a rising temperature trend, while the average precipitation in the region has decreased in the same period. The relationship between drought conditions and aeolian process showed that the region experienced severe drought conditions more than normal or abnormally dry conditions during 1369 to 1395.
Keywords: Sand dunes’ morphology, climate fluctuations, Drought, Wind erosion dynamics, Sand dunes elongation -
پوسته های تبخیری خاک که از انواع فرایندهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی تشکیل شده اند، در تثبیت خاک در مناطق نیمه خشک و خشک نقش مهمی دارند. پایداری و یکپارچگی این پوسته ها با فعالیت های انسانی مانند تردد دام یا ماشین یا استخراج مواد معدنی به خطر می افتد. هدف پژوهش حاضر، بررسی اثر استخراج سولفات سدیم و تخریب پوسته تبخیری بر رفتار حفاظتی سطح زمین است. این پژوهش در منطقه ایوانکی انجام شد. در این راستا چهار نمونه از خاک (دو نمونه شاهد به عنوان اراضی طبیعی با پوسته های دست نخورده و دو نمونه از محل استخراج و برداشت سولفات سدیم به عنوان پوسته های تخریب شده در سه افق) بررسی و آزمایش دانه بندی شد. نتایج این پژوهش نشان داد پوسته های دست نخورده حاوی بیش از 60 درصد ذرات بزرگ تر از 2000 میکرون هستند. درنتیجه این خاک ها دربرابر فرسایش بادی آسیب پذیر نیستند؛ در حالی که درصد این ذرات در پوسته های به هم ریخته به کمتر از 40 می رسد که به طور چشمگیری مقاومت برشی آنها را کاهش می دهد؛ از طرفی ازدست دادن این پوسته ضمن کاهش عمل حفاظت کنندگی پوسته، رسوبات ریزدانه زیر سطحی را در معرض فرسایش بادی قرار می دهد که حاوی بیش از 70 درصد ذرات آسیب پذیرند. نتایج نشان داد برداشت و استخراج سولفات سدیم در منطقه باعث فرسایش باد حدود 5 برابر بیشتر از زمان حفظ خاک با پوسته می شود.
کلید واژگان: سولفات سدیم, فرسایش بادی, پوسته های تبخیری, دانهبندی, حفاظت خاکIntroductionLowlands, playas, and downstream portions of rivers in desert areas contain vast reserves of fine-grained sediments, such as silt and clay, as well as soluble materials including a variety of salts. Surfaces created by the combination of these materials can become periodically susceptible to wind erosion. Thus,they are considered to be major dust sources on a global scale.Depending on the spatio-temperial distribution and composition of salts and fine materials, some proportions of these areas areusually either covered by an evaporite salt crust or disperedsoil.Crust is a relatively thin consolidated soil surface layer or seal that is more compact and cohesive than the material immediately below it. When crusts are formed, particles are bound together and become less susceptible to abrasion by blowing soils compared tothe less stable material below the crust. Both crusted surfaces and dispersed soils are morphologically and geochemically dynamic and can respond rapidly to changes in the local environmental conditions.These changes can be natural, such as the frequencies of surfacedrying and flooding by rainwater or the changing groundwater levels, or can be the result ofanthroponic activitiesproviding salt resources for economic use.Over time, the continued operations of both mechanical and chemical processes on lowland surfaces ultimately lead to the decay of salt crust integrity.Crusts usually provide a protectionagainstan underlying ‘fluffy’ layer of sedimentsrepresentingas salty sediments of dust-size fractions with notably low bulk densities.Wind erosion activity occurs particularly when the crust is disturbed or broken by different activities, such as salt extraction or vehicular traffic flow.In all desert areas of Iransodium sulphate (Na2SO4) salts are deposited based on humidityand temperatureconditions, as well as groundwater levels and degrees of salt solubility (concentration). These areas usually occur between downstream of covered pediments and upstream of playas.Traditionally, these areas arevalued forsodium sulphate salt extraction,whichcontributes to the economy of the local population in several ways.The study area was the lowland area of Ivanki, which was one of the areas undergoing wide sodium sulfate extraction. According to the residents, this area providedsand sources forwind erosion and air pollution.It was often a source of emission made by the existingmaterials not only because of wind erosion, but also due tosodium sulfate extraction.This paper investigated the effect of sodium sulfate extraction on creating or exacerbating wind erosion through a collection of sediment samples taken at the sodium sulfate extraction site and their grain-size testing.
MethodologyThe sodium sulfate extraction sites were identified based on local information and interpretation of satellite images. The areawas located in the southwest of Eyvankey City between covered pediments and internetworks of playa.It occupied an area of approximately 5000 ha. The sampling points were identified based on geological and geomorphological studies.SThe sampling wascarried out at the summer season. 4Four sites were considered for sampling;two sites asthe control sites and two sites forsodium sulfate extraction. In the control sites, only one sample was taken from the topsoil (natural land) without manipulation and extraction, whilethe samples in the other two sites were taken from 3horizons: a) soil samples fromthe degraded surfaces; b) samplesoriginated fromthe extraction horizon; and c) samples from the lower layers (without manipulation and extraction).Thus, 8 samples were totally collected.The obtained samples were granulated by the common dry-sieving method.Granulometric statistical analysis wasdone for each sample by using GRADISTAT software.
DiscussionAccording to the ambrothermic diagram, drought conditions prevailed in the region for about 7 months of the year. This drought couldthe aggravating wind erosionparameters, such as soil moisture and vegetation cover. The warm period corresponded to the warm seasons (spring and summer).Anemometer measurements showed that the study area was affected by erosive and strong winds blowing from the north, northwest, and east.Land cover studies revealedthat more than 60% of the soil surface in the control samples was preserved by the crust with particles larger than 2000 microns. However, after crust destruction for sodium sulfateextraction, the effect of crust cover was less than 45%. In other words, the soil surface lost 25% resistance to wind erosion.In the process of sodium sulfate extraction, the soil under the crust, which contained soil particles, along with a significant amount of powdered sodium sulfate particles, was exposed to wind erosion.Our studyshowed that the frequency percentage of vulnerable particles changedfrom about 10% in the surface layer in the control samples to about 50% in the middle and lower layers of the extracted areas. This meant that the region was about 5 times more sensitive to wind erosion.Studies on the statistical parameters of the samples demonstratedthat the average particle diameters significantly and regularly changed from very coarse sands (surface layers of the control samples or natural lands) to coarse sands (degraded surface layers),fine sands (middle layers), and finally very fine sands (bottom layers), which indicatedincreasedsensitivity to the wind erosion process from the surface layer (crust) to the bottom layer.
ConclusionIn this research, field observations, mechanical analysis of soil particle granulation, and investigation of wind characteristics showed that a very high potential ofdust emission from degraded crusts triggered by open extraction. Spatial changes and displacement of removal areas caused bysodium sulfate reduction duringthe extraction periodled tofurther environmental destruction and wind erosion intensification. The results revealeda significant complexity in the relationships ofthe flux of dust emitted from thecrust degraded by sodium sulfate extraction and natural surface crust withthe threshold wind speed required for wind erosion, which suggests furtherresearch to be conducted in this regard in the future. Keywords:sodium sulphate, wind erosion, evaporative crust, granulometry, soil conservation .
Keywords: sodium sulphate, Wind Erosion, evaporative crust, granulometry, Soil Conservation -
با توجه به تغییرات گسترده و غیراصولی کاربری اراضی، آشکار سازی تغییرات پوشش سرزمین و کاربری اراضی در طول دوره های زمانی با استفاده از تصاویر ماهواره ای، برای مدیریت پایدار منابع طبیعی، امری ضروری است. پژوهش حاضر با هدف پایش تغییرات کاربری اراضی، مدل سازی و پیش بینی وضعیت آن ها در 15 سال آینده در سواحل بیابانی جاسک (دریای عمان) انجام شد. به منظور آشکارسازی تغییرها از تصاویر ماهواره لندست سال های 1366، 1382 و 1397 استفاده شد. پس از انجام تصحیح های هندسی و جوی بر روی تصاویر، نقشه کاربری مربوط به هر سال در قالب 11 واحد کاربری و پوشش اراضی با استفاده از روش طبقه بندی ترکیبی تهیه شد. مدل سازی تغییر کاربری با به کارگیری مدل سلول های خودکار زنجیره مارکوف در مرحله اول برای صحت سنجی مدل و در مرحله دوم برای پیش بینی کاربری اراضی در سال 1412 انجام شد. ارزیابی مقدار تطابق نقشه شبیه سازی شده سال 1397 و نقشه واقعی با ضریب کاپای 0.83 نشان داد مدل سلول های خودکار زنجیره مارکوف، مدلی مناسب برای پیش بینی تغییرپذیری کاربری اراضی است. بر اساس نتایج به دست آمده، مشابه با روند تغییرات 30 سال اخیر، در سال 1412 کشاورزی در منطقه روندی صعودی خواهد داشت و نسبت به سال 1397 رشد 74% خواهد داشت. مساحت سکونتگاه ها، شبکه دسترسی دریایی و کاربری آبزی پروری نیز در این دوره افزایش خواهد یافت. در سال 1412، مساحت پوشش مرتعی و پوشش گیاهی موجود در بستر رودخانه دارای روند کاهشی و بیشتر به سمت تبدیل به زمین های کشاورزی خواهد بود. مساحت تپه های ماسه ای در سال 1412، 33.4 % افزایش خواهد یافت. این افزایش موجب خواهد شد که بخش جنوبی روستای سورگلم و بخش شرقی جنگل های مانگرو در معرض حرکت و جابه جایی ماسه های روان، آسیب ببینند. نتایج این پژوهش نشان دهنده آن است که در صورتی که روند توسعه و تغییر کاربری/پوشش اراضی همانند 30 سال قبل باشد، مناطق زیادی در معرض تهدید و آسیب حرکت ماسه های روان قرار خواهند گرفت و برای کنترل و مدیریت آن لازم است تا اقدامات لازم مورد توجه قرار گیرد.
کلید واژگان: آشکارسازی تغییرات, لندست, پوشش, کاربری اراضی, سلول های خودکار, مکرانDue to the intense and unprincipled changes in land use, it is necessary to detect land cover/use change over time using satellite imageries for sustainable land management. This study aims to monitor land use and land cover changes, model and predict their status in the next 15 years in Jagin plain, Jask coastal desert. In this study, Landsat satellite images of 1987, 2003 and 2018 were used to detect changes. After applying geometric and atmospheric corrections on the images, land use maps of each year at 11 land use /land cover classes including farmlands, aquaculture, erg, halophyte, mangrove, habitable zones, nebka, vegetation affected by water flow vegetation (rangeland), bare lands, were prepared using hybrid classification method. The Markov chain forecasting model was used to validate the model in the first stage, and was used in the second stage to predict land cover/land change in 2033. Comparison of the simulated map of 2018 and the real map with the Kappa coefficient of 83% confirmed the capability of the Cellular Automata Markov Chain in predicting of land cover/land changes. According to the results, in 2032, agriculture lands in the region will have an upward trend and grow by 74% compared to 2018. Habitable zones, marine access network and aquaculture lands will also increase during the study period. In the study area, vegetation and riverbed vegetation areas show a downward trend and will mainly converted to agricultural lands. Sand dunes, which are among the main threats to people and mangrove forests, will be extended by 2032, threatening the southern part of Sorglam village and the eastern part of the mangrove forest.
Keywords: Change Detection, Landsat, Landuse, cover, CA Markov chain, Makran -
طوفان ماسه و گرد و غبار در مواقعی رخ می دهد که سطوح خشک با خاک سست در معرض بادهای شدید، متلاطم و غیرقابل کنترل، قرار گیرند. این شرایط معمولا با فعالیت انسان و تغییر کاربری اراضی در مناطق نیمه خشک و خشک تشدید میشود. منطقه دامغان به دلیل ساختار ژیواکولوژیک خود یک منطقه خاص را در نواحی خشک حوزه آبخیز بسته حاج علیقلی به وجود آورده است. در حال حاضر تعادل اکوسیستم منطقه تحت تاثیر بهره برداری های انسانی و فعالیت های باد می باشد. هدف این مطالعه، بررسی اولویت منابع ماسه در فرایند فرسایش بادی است. در این پژوهش، ترکیب و تغییرات اندازه دانه(دانه بندی) در واحدهای طبیعی سرزمین(لندفرم ها) و واحدهای تحت فعالیت انسان(لنداسکیپ) مورد مقایسه قرار گرفت.در هر واحد منبع ماسه، اقدام به برداشت نمونه خاک یا رسوب سطحی گردید. نتایج این مطالعه نشان داد که واحد زمینهای کشاورزی حاوی بیش از 60 درصدذرات بزرگتر از 2000 میکرون هستند، در نتیجه ، این واحد نسبت به واحدهای دیگر، در برابر فرسایش بادی مقاوم است.در حالی که، این مقدار برای حساسترین لندفرم (دشت آبرفتی همراه فرسایش آبی) به حدود 15 درصد می رسد. در همین حال ، نتایج دانه بندی ذرات زیر 2000 میکرون نیز نشان میدهد که واحد زمینهای کشاورزی حاوی بیشترین ذرات آسیب پذیر در برابر فرسایش بادی است. این به این معنی است که زمینهای کشاورزی پتانسیل بالایی برای تامین منابع ماسه در فرایند فرسایش بادی دارند.
کلید واژگان: دامغان, فرسایش بادی, لندفرم, دانه بندی. منابع ماسهSand and dust storms occur when unchecked, strong or turbulent winds combine with exposed loose soil dry surfaces. These conditions are usually exacerbated by human activity and land use change in semi-arid and arid regions. The Damghan region, due to its geoecological structure, has created a special features in the arid region on the closed basin of Haj Aligholi. At present the ecosystem balance of the region is affected by anthropogenic exploitation and wind activities. The aim of this study was to investigate the priority of sand resources in the aeolian process. In this study, we were compared the composition and variations of grain size in land natural units (landforms) and human activity - based units (Landscape). In each unit of sand source were taken soil or deposit samples. The results of granulometry show that Agricultural Land Unit contain more than 60% of particles larger than 2000 microns; As a result, this unit is more resistant to wind erosion than other units. Whereas, this value is about 15% for the most sensitive landforms (alluvial plain with water erosion). On the other hand, the granulometry results of particle below 2000 micron indicate that Agricultural Land Unit contains the most vulnerable particles to wind erosion. This means that agricultural land has a high potential to provide sand resources in the process of wind erosion.
Keywords: Damghan, wind erosion, landform, granulometry, sand resources -
طی شصت سال گذشته، تجمعی از تپه های ماسهای (ارگErg) با مساحت حدود 600 هکتار در رضاآباد خارتوران ایجاد شده است. هدف از این تحقیق تفسیر منبع و منشا ماسه بر پایه ویژگیهای مورفولوژی تپههای ماسهای و دانهبندی و کانیشناسی رسوبات بادی است. تفسیر تصاویر ماهواره نشان داد که ارگ رضاآباد دارای تپه های هلالی شکل ابتدایی شامل اشکال پیشبارخانی، تپه های بارخانی، و بارخانوئید با کشیدگی شمال- جنوب است. پس میتوان نتیجه گرفت که وزش باد شکلدهنده شمالی- جنوبی است. آنالیز دانه بندی با روش متداول الک خشک و کانیشناسی بهوسیله میکروسکوپ بینوکولر مطالعه شد. نتایج نشان داد که کشیدگی و فرم تپه ها از الگوی گل طوفان پیروی میکند. در نتیجه، باد قوی شمالی مهمترین باد در تامین ماسه و توسعه تپه های ماسهای است. آنالیزهای آماری توزیع اندازه دانه نشان داد که میانگین و میانه قطر اندازه ذرات 205 میکرون هستند که میتوان براساس رابطه بین اندازه دانه و مسافت طیشده استدلال کرد که تغییرات مکانی این ذرات 20 تا 50 کیلومتر از منابع ماسه است. وجود کلسیت و ماسه سنگ کوارتزی در نمونه های رسوب نشان میدهد که واحدهای سنگی آهک مارنی و مارن و کنگلومرای آتشفشانی منشایی برای رسوبات بادی است.
کلید واژگان: ارگ, پیشبارخانی, تپه ماسهای, دانهبندی, رسوبات بادی -
فصلنامه فضای جغرافیایی، پیاپی 66 (تابستان 1398)، صص 121 -137
بهره برداری بیش از حد از منابع طبیعی در سال های اخیر منجر به تشدید فرآیند بیابان زایی گردیده و برای مقابله با آن عزمی جدی و فراگیر نیازمند است. هدف پژوهش شناسایی و معرفی معیارهای مخرب در تشدید بیابان زایی منطقه شکرویه با بهره گیری از مدل ایرانی IMDPA جهت انجام اقدامات کنترلی و مدیریتی منطقه است. بدین منظور از چهار معیار کلیدی خاک، پوشش گیاهی، اقلیم و آب که هر کدام از تعدادی شاخص تشکیل شده است، استفاده گردید. معیارهای مذکور از میانگین هندسی شاخص ها در نرم افزار Arc GIS 9.3 و نقشه بیابان زایی کل نیز از میانگین هندسی چهار معیار مذکور بدست آمد. سپس کلیه نقشه ها به اساس مدل به چهار کلاس خطر کم و ناچیز، متوسط، شدید و خیلی شدید پهنه بندی گردیدند. نتایج نشان داد که معیار پوشش گیاهی با میانگین ارزش عددی 2/66 (کلاس خط شدید) باتاثیر ترین معیار و معیار آب با ازرش عددی 1/9 (کلاس متوسط) کم تاثیرترین معیار در افزایش بیابان زایی منطقه بودند. شاخص هدایت الکتریکی آب با ارزش 3/11 (کلاس شدید) به عنوان مخرب ترین شاخص و شاخص نسبت جذبی سدیم با مقدار 1/1 کم اثرترین شاخص برآورد گردیدند. همچنین ارزش عددی بیابان زایی کل نیز 1/6 (کلاس متوسط) برآورد گردید. نتایج پهنه بندی نقشه بیابان زایی کل نیز نشان داد که 45/20310 هکتار (56/81درصد) از منطقه در کلاس متوسط خطر بیابان زایی و 43/18درصد از منطقه (15436/58هکتار) در کلاس خطر بیابان زایی کم و ناچیز قرار دارد.
کلید واژگان: بیابان زایی, خطر, معیار و شاخص, IMDPA, شکرویهGeographic Space, Volume:19 Issue: 66, 2019, PP 121 -137Over exploitation of natural resources during recent years has led to the intensifying of desertification phenomenon and hence serious determination is required to deal with it. This study aims to identify the adverse factors in desertification intensifications in Shekarouye using IMDPA model in order to undertake preventive and managerial measures. To this end, four criteria of soil, vegetation, climate and water were selected each having further sub indicators. Weighted average of each criterion’s sub-indicators and the four criteria, respectively led to the composite value of each criteria and total desertification intensity. Total desertification value was classified into four classes of negligible to low, moderate, severe and very severe and the related maps were prepared. Results showed that vegetation criterion with the value of 2.66 (very severe) and water criterion with 1.9 (moderate), respectively were the most effective and negligible criteria in intensifying desertification. Water electric conductivity with 3.11 (severe) and water sodium absorption ratio with 1.1 respectively had the highest and lowest impact on desertification. Total desertification measured 1.6 (moderate). Of the total desertification area 20310.45 ha (56.81%) and 15436.78 (43.18%) respectively fell into the moderate and negligible to low classes.
Keywords: Desertification, Intensity, factors, criteria, Shekarouye -
فرایند فرسایش بادی مهمترین فرایند ژئومرفولوژی در بسیاری از مناطق بیابانی کره زمین است که ویژگی های اشکال ناهمواری ها (لندفرمها) و چشم اندازها (لنداسکیپها) را با عمل فرسایش یا رسوبگذاری تحت تاثیر قرار میدهد. ارگ دامغان با مساحتی برابر4375 هکتار در بخش غربی حوزه آبخیز بسته حاج علی قلی واقع شده است. تثبیت تمام تپه های ماسه ای این ارگ در سال 1350 انجام شده است. منطقه برداشت این ارگ موقعیت خاصی را در منطقه دامغان اشغال کرده است ، به دلیل این زمین ترکیب، اجازه بهره برداری اشکال گوناگون کشاورزی وجود دارد. در دهه های اخیر به دلیل پیشرفتهای تکنولوژی و استحصال آب زیر زمینی، مناطق وسیعی از منطقه برداشت(فرایند بادی) برای تغییرات کاربری اراضی توسعه یافته اند بطوریکه مناطق تحت تغییر به بیش از 10784 هکتار در سال 1388 افزایش یافته است. بدیهی است این چنین تغییرات وسیع ، تاثیرات قابل ملاحظه ای روی تعادل طبیعی فرایند بادی دارد، به طوری که تغییرات زمانی و مکانی در قابلیت دسترسی به رسوب رخ می دهد. این تغییرات منتج به افزایش قابل توجهی در شکل گیری و ارتفاع تپه های ماسه ای جدید بین تپه های ماسه ای قدیمیتر تثبت شده، شده است. این مطالعه کوششی در تشریح اثرات مختلف تغییر لندکاور در منطقه برداشت فرایند بادی بر روی توسعه تپه های ماسه ای جدید است.کلید واژگان: منابع ماسه, تپه ماسه ای جدید, زمین ترکیب, تغییر کاربری اراضیwind erosion process is the most significant geomorphic processes in many of the earth's arid region that influences the landforms and landscape features according to the action of either erosion or sedimentation. The Damghan erg in the north of Iran (covering an area 4375 ha) is found in the east of the Haj ali gholi closed basin. Fixing all of the sand dunes of the erg have been carried out since 1971.The removal region of the erg occupies a special position in the Damghan region, because the geocompnents permit various possible forms of agriculture exploitation. In recent decades, due to the advances in technology on groundwater harvesting, large areas of the removal region have been developed for land use changes. So that the changed area where increased to more than10784 hectares in 2009. It is evident that such extensive changes has considerable influence the natural balance of the aeolian processes. So that, temporal and spatial variation occurs on Sediment availability. These variations have resulted in a considerable increase in formation and height of the new sand dunes of between fixed older sand dunes. This paper is an attempt at explaining the influence of various land cover change affects in removal region (aeolian process) on the development and morphological characteristics new sand dunes.Keywords: Sand sources, New sand dunes, Geocompnents, Land Use Change
-
یکی از مهمترین فرآیندهای طبیعی در مناطق نیمه خشک، خشک و فراخشک فرسایش بادی است که در نتیجه وزش بادهای فرساینده به وقوع می پیوندد. در مطالعات مربوط به فرسایش بادی باید سرعت باد و همچنین فراوانی و تداوم وزش باد در نظر گرفته شود. ارگ کاشان یکی از معدود مجموعه های متنوع از انواع تپه های ماسه ای در ایران به شمار می آید. به منظور بررسی رابطه بین ویژگی های باد (نسبت یک جهته، شاخص بادناکی، تداوم و فراوانی باد) با مرفولوژی ارگ و همچنینی بررسی میزان تغییرات پتانسیل انتقال ماسه در مناطق مختلف ارگ، داده ایستگاه های سینوپتیک کاشان، اردستان، جنگلبانی بادرود، گرمسار و قم اخذ و از تلفیق آن در محیط GIS نقشه های هم پتانسیل انتقال ماسه، خطوط هم سرعت باد میانگین و باد حداکثر در ارگ کاشان ترسیم شد. از مقایسه نقشه های ترسیم شده با یکدیگر نتیجه گرفته شد که نقشه خطوط هم سرعت باد میانگین با نقشه هم پتانسیل انتقال ماسه همخوانی دارد و از شرق به غرب ارگ کاهش می یابند. بنابراین نتیجه گرفته می شود فراوانی وزش باد نسبت به سرعت آن، نقش مهمتری در انتقال ماسه ها و مرفولوژی ارگ به عهده داشته اند. همچنین مقایسه مرفولوژی ارگ و نتایج حاصل از بادسنجی در ایستگاه های مختلف نشان داد که در شکل گیری مرفولوژی ارگ، نقش وزش بادهای بهار و تابستان بیشتر می باشد. همچنین عدم هماهنگی بین نوع رژیم بادی فعلی و حضور هرم ها در میان ارگ را میتوان به شرایط بادی دوره های قبلی به ویزه آخرین دوره بیشینه یخچالی مرتبط دانست.کلید واژگان: ژئومرفولوژی, ارگ کاشان, بادسنجی, فرسایش بادی, شاخص بادناکیWind erosion is one of the most important natural processes in arid and semi-arid areas, occurring as a result of erosive winds. Wind speed, frequency and duration should be considered in studies related to wind erosion. Kashan Erg is one of the most important sand dunes complexes in Iran. To study the relationship between the wind characteristics (Uni- directional index, windness index, wind duration and frequency) with Erg morphology and also study the changes of sand flow rate in various regions, anemometers data were obtained from synoptic stations of Kashan, Ardestan, Jangalbani Badrod, Garmsar and Qom. Then, the interpolation map of sand transport and interpolation map of average and maximum wind in Kashan Erg were drawn using GIS software. Finally, the analysis results showed that the interpolation map of sand transport corroborated the results obtained from interpolation map of average wind, because sand transport rate and average wind speed were reduced from east to west of the Erg. Therefore, it is found that wind frequency and duration have more important role in the sand transport and morphology of the study area as compared with the wind speed. In addition, the comparison of Erg morphology and anemometer results in different stations showed that the spring and summer winds had the highest role in the Erg morphology.Keywords: geomorphology, Kashan Erg, anemometers data, wind erosion, windness index
-
وجود ارگ دامغان در غرب پلایای دامغان، بیانگر فعالیت زیاد باد در این منطقه بیابانی است. با توجه به پیشرفت تکنولوژی و افزایش جمعیت طی چند دهه اخیر، بخش های زیادی از کاربری های گذشته اراضی تغییر کرده است. این تغییرات می تواند بر توان رسوب زایی اراضی اثر گذاشته و موجب تشدید فرسایش بادی شود. در این پژوهش، ابتدا نقشه های کاربری اراضی سال های 1353 و 1382 تهیه شد. نتایج حاصل از مقایسه این نقشه ها نشان می دهد که سطح قابل ملاحظه ای از اراضی مرتعی به اراضی کشاورزی تبدیل شده اند. همچنین بخشی از اراضی کشاورزی، به اراضی مسکونی و صنعتی تبدیل شده و سطح کوچکی از اراضی کشاورزی نیز به اراضی مخروبه تبدیل شده اند. سپس از خاک یا رسوب سطحی منطقه، در سه تیمار اراضی کشاورزی قدیمی (که کاربری خود را حفظ کرده اند)، زمین های کشاورزی جدید (که سابقا مرتع بوده اند) و مراتع (با پنج تکرار) نمونه برداری شد. دانه بندی ذرات خاک با الک های 2000-1180-600-250-150-75 و کمتر از75 میکرون براساس وزن و درصد فراوانی هر کلاس اندازه ذرات بررسی، و شاخص های میانگین قطر ذرات، چولگی، جورشدگی و کشیدگی با استفاده از نرم افزار GRADISTATE ارزیابی و توان رسوب زایی اراضی براساس فراوانی ذرات با قطر کمتر از 2000 میکرون (ذرات حساس و مستعد فرسایش) مشخص شد. نتایج حاصل به صورت هفت نقشه ارائه شده که توان رسوب زایی منطقه را در هر کلاس اندازه ذرات بیان می کند. نقشه مربوط به پراکنش ذرات دارای قطر بیشتر از 2000 میکرون، نشان دهنده پراکنش ذرات پایدار در برابر فرسایش بادی است. بقیه نقشه ها نشان دهنده ذرات ناپایدار در برابر فرسایش بادی هستند و از مقایسه نقشه کاربری اراضی با نقشه های مربوط به پراکنش ذرات مشخص شد که بیشترین پراکنش ذرات ناپایدار در اراضی مرتعی و کمترین پراکنش در اراضی کشاورزی بوده و اراضی مرتعی، توان رسوب زایی بالاتری نسبت به دو تیمار دیگر دارند.کلید واژگان: پایداری ذرات, دامغان, رسوب زایی, فرسایش بادی, کاربری زمینThe presence of Damghan Erg in West of Damghan Playa indicates high wind activity in this desert region. Due to technological advances and population growth in recent decades, large parts of past land uses have changed. These changes can exacerbate wind erosion and affect lands sedimentation. In this study, first, the land use maps of years 1974 and 2003 were prepared. The comparison of these maps shows that a significant area of rangelands have been converted to agricultural lands. Also, part of the agricultural lands has been converted to residential and industrial lands and a small area of agricultural lands has been dilapidated. The soil or surface sediment were sampled in three treatment as old agricultural lands (that they have preserved their use), new agricultural lands (that they were formerly rangelands) and ranelands (with five replications). Soil particles grading have been studied by sieves of 2000,1180,600,250,150,75 and less than 75 micron based on the weight and frequency percent of each particle size class and indicators of particle (diameter mean, skewness, sorting and elongation) were specified using software GRADISTATE. At last, land sedimentation assessment was identified based on the abundance of particles with a diameter less than 2000 micron (susceptible to erosion). The results have been prepared as 7 maps that they express region sedimentation in each particle size class. Particles dispersion map with diameter larger than 2000 micron indicates stable particle dispersion against wind erosion and other maps show unstable particles dispersion. Comparing the land use map with particles dispersion maps show that the most unstable particles dispersion is in rangelands, the least dispersion of them is in agricultural land and rangelands have more sedimentation than the other treatments.Keywords: particle stability, Damghan, sedimentation, wind erosion, land use
-
یکی از بحران های اکولوژیکی که جهان امروزه با آن درگیر شده، پدیده بیابان زایی است. اما برای مهار این بحران، نیاز به شناخت و درک صحیح از عوامل و فرایندهای آن است .به منظور ارزیابی وضعیت فعلی بیابان زایی با استفاده از مدل، محدوده ای به وسعت حدود 37/71269 هکتار در منطقه حفاظت شده کالمند مهریز واقع در استان یزد در نظر گرفته شد. در این تحقیق، ابتدا اقدام به جمع آوری داده های موجود و انجام مطالعات پایه شد. در این تحقیق شدت بیابان زایی منطقه حفاظت شده کالمند مورد بررسی قرار گرفت. برای دسترسی به این هدف از نقشه واحد کاری به عنوان نقشه پایه استفاده شد. نقشه واحد کاری از تلفیق نقشه های زمین شناسی و نقشه رخساره های ژئومورفولوژی حاصل می شود. وضعیت فعلی بیابان زایی منطقه مورد مطالعه براساس روش (ICD) ارزیابی و نقشه آن نیز تهیه شد. در روش ICD پس از ارزش دهی به هریک از عوامل فرعی و جمع امتیازات مربوط به آن ها در هر رخساره، امتیاز عوامل طبیعی و انسانی باهم مقایسه شد. همچنین عوامل اصلی و فرعی غالب موثر در بیابان زایی هر رخساره تعیین شد. با توجه به مطالعات انجام شده، منطقه حفاظت شده کالمند جزء بیابان های طبیعی محسوب شده و عوامل انسانی نقش کمتری در بیابان زایی دارند. براساس روش ICD منطقه مورد مطالعه به دو کلاس شدت بیابان زایی کم (II) و متوسط (III) تقسیم می شود. اصلی ترین معیار موجود در این منطقه که در روند بیابان زایی موثر است، فرایند فرسایش و تخریب خاک می باشدکلید واژگان: وضعیت فعلی بیابان زایی, مدل ICD, عامل محیطی, عامل انسانی فرسایش و تخریب خاک, منابع آب و خاک, عامل ژئو مرفولوژیNowadays, desertification is one of the ecological crises of the world. To control Desertification, having a clear understanding of its factors and processes is necessary. KALMAND Protected Area region of Yazd with area of 71269.37 Hectares was considered to evaluate current Condition of desertification using ICD. Iranian Classification of Desertification (ICD) was presented by M. Ekhtesasi and S. Mohajeri in 1995. First of all, available data were collected and basic studies were done. The data were entered in GIS and basic maps were produced through interpretation of aerial photos and satellite images using Arc view software. Ten desert homogenous units were separated according to the studies and by overlaying Geomorphology, land use and vegetation cover maps. In next stage, effective factors in Desertification including three environmental factors, three anthropogenic factors, soil erosion Index, resilience potential and reconstruction of ecosystem were scored in a range of 0-10. Afterward, according to the sum of scores and comparing with table of desertification severity Index, final desertification map was produced. The result showed that based on ICD models, the areas is classified into low and moderated desertification. The environmental factors were determined as the main factor in desertification. Most main criterion in desertification of this region was Soil DegradationKeywords: Desert, Desertification, Current condition, ICD model, Environmental factor, anthropogenic factor
-
یکی از بارزترین ویژگی هایی که در اغلب مطالعات مربوط به فرسایش بادی، ارگ ها و روندیابی حرکت تپه های ماسه ای و تثبیت آنها مورد مطالعه قرار می گیرد، خصوصیات مربوط به دانه بندی ذرات ماسه می باشد. مقایسه دانه بندی و مورفوسکپی تپه های ماسه ای جدید و قدیم در یک ارگ به ما کمک می کند که شناسایی منابع ماسه و اقدمات کنترلی جهت عدم تحرک و فعالیت مجدد تپه های ماسه ای را صورت دهیم. در این تحقیق ابتدا از طریق عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای اقدام به شناسایی مناطق رسوبگذاری گردید. سپس با حضور در این مناطق نمونه برداری از رسوب های تپه های ماسه ای جدید و قدیم ارگ صورت گرفت و پارامترهای دانه بندی رسوبات مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفت. بر اساس آزمون آماری T استیودنت با اطمینان 95 درصد متوسط قطر ذرات و قطر میانه ذرات با یکدیگر تفاوت معناداری نداشته و تنها متوسط چولگی و متوسط کشیدگی در تپه های ماسه ای جدید و قدیم با یکدیگر تفاوت معناداری داشته اند. بر این اساس میانگین متوسط قطر ذرات رسوبات جدید برابر176 و رسوبات قدیمی برابر160.4 میکرون می باشد. چولگی در تپه های ماسه ای قدیمی مثبت بوده و به سمت ذرات دانه ریز متمایل است اما در رسوبات جدید منفی بوده و به سمت ذرات دانه درشت می باشد. فاصله حمل متوسط ذرات در تپه های ماسه ای جدید نسبت به تپه های ماسه ای قدیمی کمتر است. تپه های قدیمی به علت وجود تاغ، ذرات کمتر از 64 میکرون و بیشتر از 500 میکرون را نسبت به تپه های جدید دارا می باشند. مورفوسکپی تپه های ماسه ای جدید به صورت هاله ای بوده و کمی گردشدگی در آن روئیت شد که نشان از آورده شدن رسوبات توسط باد را می دهد در حالی که تپه های ماسه ای قدیمی رسوبات درخشان و زاویه دار بوده که نشان دهنده حمل رسوبات توسط آب است.
کلید واژگان: ارگ دامغان, تپه های ماسه ای جدید, تپه های ماسه ای قدیمی, دانه بندی, مورفوسکوپیGrain size is one of the most obvious characteristics in many studies of Aeolian erosion, Ergs, moving of sand dune, etc. Comparison of Grain size and morphoscopy between new and old sand dunes in an Erg, help us to identify the sources sand and control reactivity sand dunes. This study, as first step, by aerial photography and satellite imagery attempting to identify areas were sedimented. Then Sediment samples took place from the new and old sand dunes and Sediment grain size parameters were evaluated and compared. By the statistical analysis determined that, there were no significant differences in the mean of diameter and median in new and old sand dunes. But the mean of skewness and kurtosis was shown to have difference. The mean of diameter in new sand dune is 176 µ and old one is 160.4 µ. In the old sand dunes Skewness were positive and in new one is negative. The mean of moving distance in new sand dune is less than old one. Because old sand dunes have Haloxylon plants we observe Particles less than 64 microns and greater than 500 microns. Morphoscopy compared showed that the new sand dunes have a halo form with a little roundness that indicating sediment transport by wind and old one have bright form and angular that indicating sediment transport by water.Keywords: Damghan Erg, New Sand dune, Old Sand dune, Grain Size, Morphoscopy -
ارگ ریگ بلند کاشان یکی از مهم ترین پهنه های پوشیده از ماسه است که، از دیدگاه ژئومورفولوژی، مجموعه ای متشکل از انواع تپه های ماسه ای مهم در ایران به شمار می آید. این تحقیق به منظور مقایسه دانه بندی رسوبات بادی در اشکال مختلف تپه های ماسه ای و نیز قسمت های مختلف تپه های عرضی واقع در قسمت شمالی ارگ کاشان انجام شد. به منظور تعیین متغیرهای آماری مختلف، از رسوبات موجود در هر یک از انواع تپه های ماسه ای نمونه برداری شد. سپس، آزمایش دانه بندی هر یک از نمونه ها، بر اساس روش الک خشک، انجام گرفت و، در نهایت، پارامترهای آماری، از قبیل قطر میانگین، جورشدگی، کج شدگی، کشیدگی، d10، و d90 تعیین گردید. آنگاه، با انجام دادن آزمون توکی، معنی داربودن اختلاف هر یک از متغیرها در تپه های مختلف بررسی شد. در نهایت، نتایج نشان داد که متغیرهای قطر میانگین، جورشدگی، d10، و d90 بین تپه های تثبیت شده و تپه های ماسه ای فعال در سطح 95 درصد با یکدیگر اختلاف معنی داری دارند. همچنین، مشخص شد که در تپه های عرضی، متغیرهای قطر میانگین و d90 در دامنه پشت به باد با بخش پایینی دامنه رو به باد اختلاف معنی داری در سطح 95 درصد دارند، در حالی که با بخش میانی و بالایی دامنه رو به باد اختلاف معنی داری ندارند. نتایج مبین آن است که نسبت همگنی ابعاد دانه های ماسه در تپه های مختلف متفاوت است و این ناشی از تفاوت تغییرات سرعت باد در قسمت های مختلف ارگ و همچنین تپه های مختلف است.
کلید واژگان: ارگ کاشان, تپه های عرضی, تپه های طولی, تپه های فعال, دانه بندی, فرسایش بادیKashan Erg is one of the most important sand dunes complexes in Iran. It is included the most important various type of sand dunes in Iran. This study was performed to compare the granulometry of aeolian sediments in different sand dunes and also from plinth to crest of transverse dunes that located in Kashan Erg’s north. In order to determining different statistical variables، aeolian sediment sampling was conducted in different sand dunes. Then، the sample’s granulometry test was done based on dry sieve analysis. Finally، statistical parameters such as mean diameter، Sorting، Skewness، Kurtosis، d10، and d90 were determined. The results showed that the mean diameter، Sorting، d10 and d90 parameters have significant differences at the 95% significance level between the stabilized sand dunes and active ones. Moreover، it was found that in transverse sand dunes، there are a significant difference at the 95% significance level between mean diameter and d90 parameters in bottom of the stoss side and lee side.Keywords: active dunes, granulometry, Kashan Erg, stabilized dunes, transverse dunes, wind erosion
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو میشود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشتههای مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته میتوانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که میخواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.