rajab ͑ali labbāf khānīki
-
مطالعه گونه شناسی و گاهنگاری سفال های حاصل از کاوش باستان شناسی در شهر قدیم قاین (قرن 3 تا 11 ه.ق.)
قاین یکی از شهرهای مهم قهستان (خراسان جنوبی) است که به سبب موقعیت جغرافیایی خاص آن و قرار داشتن این منطقه بین سیستان، خراسان، کرمان، مکران در طول تاریخ دارای استقرارهای مختلفی بوده است؛ اما برای اطلاع دقیق از مکان شهر قدیم قاین کاوش در منطقه مسجد جامع کهن قائن و تپه شاهزاده حسین صورت پذیرفته است. بررسی سفال های به دست آمده از کاوش های سال 1385 تا 1391ه.ش. توسط «رجبعلی لباف خانیکی»، اطلاعات ارزشمندی از استقرار و دوران مختلف شهر قدیم قاین در اختیار باستان شناسان قرار می دهد. این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی با رویکرد تاریخی انجام پذیرفته است. هدف از انجام این پژوهش، شناخت گونه و کیفیت سفال های منطقه، تسلسل استقراری در منطقه و در آخر ارتباطات فرامنطقه ای شهر قدیم قاین می باشد. شهر قدیم قاین در دوران اسلامی یکی از مهم ترین قصبه های قهستان بوده که راه های تجاری زیادی از این منطقه می گذشته است. هم چنین تاریخ نویسان اسلامی از استقرار دوره های مختلف در این شهر نیز یاد کرده اند؛ بنابراین پژوهش برروی سفال های این منطقه برای شناخت دقیق مکان شهر قدیم قاین که مورد بحث باستا ن شناسان است و هم چنین تایید استقرار پیوسته در منطقه به لحاظ موقعیت استراتژیکی بسیار ضروری است. در این پژوهش روش گردآوری منابع به صورت مشاهدات عینی و مطالعات کتابخانه ای انجام پذیرفته است؛ که بر این اساس در ابتدا، 177 قطعه سفال به دست آمده از کاوش ها، طبقه بندی شدند و پس از آن 55قطعه سفال شاخص جهت گونه شناسی و گاهنگاری انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند؛ سپس از رهیافت تاریخی و مقایسه با نتایج تحلیلی داده های سفالین دریافتیم که شهر قدیم قاین از قرون اولیه اسلامی تا اواسط دوره صفوی به صورت پیوسته دارای استقرار بوده است که با توجه به سفال های شاخص دوران سلجوقی این دوره به عنوان دوره طلایی آن مطرح می شود. به لحاظ کیفیت سفال ها، این منطقه همانند سایر مراکز مهم سفالگری ایران دارای کیفیت خوبی بوده اند؛ چراکه در بررسی فنی انجام شده، سفال هایی با پخت ناکافی، دفرمه، خمیره سیاه، سفال های بدون پوشش و لعاب های بی کفیت به دست نیامده است. هم چنین با توجه به سفال های به دست آمده، گستره شهر قدیم قاین در منطقه تپه شاهزاده و مسجد جامع کنونی بوده است. در بحث ارتباطات فرامنطقه ای نیز این منطقه با مناطقی چون: خراسان بزرگ، سیستان و حوزه جازموریان بیشترین ارتباطات را داشته است.
کلید واژگان: شهر قدیم قاین، تپه شاهزاده حسین، سفال اسلامی، گونه شناسیOld Qaen stands as a prominent city in Quhistan (South Khorasan), having undergone significant transformations during the Islamic period. Although the city is frequently mentioned in historical chronicles, accurate information regarding its ancient location has been sought through archaeological excavations. The analysis of pottery recovered between 2012 and 2016 by Rajab-Ali Labbaf has provided archaeologists with essential data concerning the founding and various historical phases of the old city of Qaen. The objective of this analytical research was to identify the pottery types present in the area, establish the settlement chronology, and examine its connections with other regions. To achieve this, 177 potsherds from the excavations were initially classified, and subsequently, 55 representative pieces were selected for detailed typological and chronological study. Research findings concerning pottery reveal that Qaen was established in the early Islamic centuries and persisted through the mid-Safavid period, with the Seljuk period identified as its most prosperous era. The quality of pottery produced in this region was on par with that of other notable pottery centers in Iran. However, the lack of golden pottery (zarrin fam), silhouette, and enamel (Mina’i) ware points to a shortfall in the expertise of Qaen’s potters regarding these types. Additionally, Qaen has established significant trans-regional links with regions including Khorasan, Sistan, and Jazmurian.
Keywords: Old City Of Qaen Old City, Tepe Shahzadeh Hossein, Pottery, Typology -
تحولات سیاسی و اجتماعی ایران و جهان در اوایل سده سیزدهم هجری قمری موجب تغییر و تحول فرهنگی، اجتماعی و هنری در ایران شد و گرایش درباریان قاجار و برخی روشن فکران و هنرمندان به فرهنگ غربی زمینه ساز رواج بعضی معیارها و هنجارهای اروپائیان در ایران گردید و شیوه های سنتی فرهنگ و هنر را تحت تاثیر قرار داد. تاثیرپذیری از هنر غرب در نگارگری محسوس تر است؛ زیرا آثار و نشانه های تغییر در آثار به جا مانده قابل مشاهده و مقایسه است. نماد آن دگرگونی و تغییر کاخ گلستان در تهران است و در مقیاسی کوچک تر صحن جدید حرم مطهر امام رضا (ع) در مشهد نیز تجلی گاه دگردیسی نگارگری ایران در آن دوران محسوب می شود. صحن جدید در سال 1233ق به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شد و تزیینات آن بعدها اجرا گردید. این تزیینات که عمدتا به شیوه هفت رنگ بر سطح کاشی های خشتی نقش می بست، به لحاظ ماهیت و کیفیت مصالح و موضوع نقوش با گذشته متفاوت بود و در عین گرایش به غرب و رویگردانی از سنت های گذشته با نوعی سهل انگاری و بی دقتی و انحطاط همراه بود. جنبه های مفهومی و عارفانه نقش ها و رنگ ها نادیده گرفته می شد و طبیعت گرایی محض در ترسیم نقش ها فرصت اندیشیدن و تفسیر و تاویل را از بیننده می گرفت و اصولا نقش ها و نگاره ها پرسش بی پاسخی را باقی نمی گذاشت. رنگ های آبی و لاجوردی که در گذشته نماد آب و آسمان بودند و در آن مکان مقدس مفهوم عمیق معنوی داشتند، جای خود را به رنگ های زرد و قرمز و فیروزه ای دادند که فقط می توانستند زرق و برق ظاهری داشته باشند. در این مقاله زمینه ها و علت های این تغییرات و نقش ها و نگاره های صحن جدید را مرور خواهیم کرد.
کلید واژگان: حرم مطهر، صحن جدید، نگارگری، کاشی هفت رنگ، تزیینات معماری، عصر قاجارThe socio-economic developments in Iran and the world in the early 19th century CE which paved the way for cultural, social and artistic transformations in Iran on the one hand and the Qajar courtiers, some artisans and enlightened people’s inclination towards western art and culture which set the stage for the popularity of some European criteria and norms in this country on the other, had a profound impact on Iran’s traditional styles of culture and art. The influence of western art on the Persian miniature painting is more tangible because the traces of change in the extant Qajar works of art are more visible and comparable. The two characteristic examples for the metamorphosis of the Persian miniature painting in Qajar Period are the Gulistān Palace in Tehran and, on a smaller scale, the New Courtyard of the Shrine of Imam Reza in Mashhad. The New Court was constructed on the orders of Fatḥ ͑Ali Shah in AH 1233/1817-18 CE and the decorations, mostly Iranian haft rang (Persian: seven colours) tiles, were added later. These decorations, which were different from the ones applied in the past in terms of their essence, material quality and motifs, indicated ineptitude, negligence and decline despite the artists’ divergence from the past traditions and their inclination toward the West. The conceptual and mystical aspects of the motifs and colors are neglected and the sheer naturalism represented in the tiles’ images makes the viewer miss the opportunity to conceive, comment and interpret them. The predominant colors of blue and lajvardina, which used to symbolize water and sky and represent in-depth spiritual concepts in this sacred place, were replaced with garish colors of yellow, red and turquoise. This article examines the backgrounds and the reasons behind this transformation in the motifs and patterns of the New Courtyard tilework.
Keywords: The Holy Shrine Of Imam Reza, The New Courtyard, The Persian Miniature Painting, Haft Rang (Persian: Seven Colours) Tiles, Architectural Decorations, The Qajar Period
- در این صفحه نام مورد نظر در اسامی نویسندگان مقالات جستجو می‌شود. ممکن است نتایج شامل مطالب نویسندگان هم نام و حتی در رشته‌های مختلف باشد.
- همه مقالات ترجمه فارسی یا انگلیسی ندارند پس ممکن است مقالاتی باشند که نام نویسنده مورد نظر شما به صورت معادل فارسی یا انگلیسی آن درج شده باشد. در صفحه جستجوی پیشرفته می‌توانید همزمان نام فارسی و انگلیسی نویسنده را درج نمایید.
- در صورتی که می‌خواهید جستجو را با شرایط متفاوت تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مطالب نشریات مراجعه کنید.
©2000-2025 magiran.com All Rights Reserved.