جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه « مهدویت » در نشریات گروه « تاریخ »
تکرار جستجوی کلیدواژه «مهدویت» در نشریات گروه «علوم انسانی»-
جعل و تحریف یا تطبیق روایات بر مدعیان مهدویت، با هدف سوء استفاده از ظرفیت عظیم سیاسی و اجتماعی آن، از آسیب های روایات منجی گرایانه است. این اقدامات از سده نخست هجری، به ویژه پس از شهادت امام حسین (ع) به موازات قیامهای خونخواهانه محبان اهل بیت (ع)، توسط برخی فرصت طلبان آغاز شده بود. بررسی منابع تاریخی آن مقطع زمانی و وجود برخی مفاهیم مشترک در نقل های تاریخی قیام ابن زبیر و روایات منجی گرایانه اهل سنت، این احتمال را قوت می بخشد که همراهی نکردن بنی هاشم با ابن زبیر، انتشار اخباری مبنی بر مهدی خواندن محمد بن حنفیه، رقیب دیرین ابن زبیر، توسط مختار ثقفی و نیاز خلافت خودخوانده ابن زبیر به مشروعیت و در نتیجه، نیاز به حمایت عمومی برای مقابله با سپاه شام موجب شده، جریان زبیری نیز جزء همین فرصت طلبان باشد. این مقاله با روش تحلیل تاریخی به بررسی این موضوع می پردازد.
کلید واژگان: منجی گرایی, مهدویت, عبدالله بن زبیر, مدعیان مهدویت}Forging and distorting or applying traditions to the claimants of Mahdism, with the aim of abusing its enormous political and social capacity, is one of the disadntages of saviorist traditions. These actions had started since the first century of Hijrah, especially after the martyrdom of Imam Hossein (A. S), parallel with the uprisings of supporters of Ahl al-Bayt (A. S) and some other groups. Examining the historical sources of that period and the existence of some common concepts in the historical narrations of Zubair's uprising and the saviorist traditions of Sunnits, strengthens the possibility that Zubair's movement is also among the same opportunists due to the following reasons: not accompanying of Bani Hashem with Ibn e- Zubair, circulating the news about Muhammad ibn e- Hanafiyah by Mukhtar al- Thaqafi as Ibn e- Zubair's long-time rival, and Ibn e- Zubair's self-proclaimed caliphate's need for legitimacy and consequently the need for the public support to confront the army of Al- Sham. This article examines this issue through the method of historical analysis.
Keywords: Saviorism, Mahdism, Abdullah Bin Zubair, Claimants Of Mahdism} -
یکی از مشخصه های عصر صفویه رویکردهای جریان ساز شیعی بود که خود را در قامت مفهوم مهدویت آشکار کرده است. نگارندگان پژوهش حاضر با این مفروض که مهدویت در صفویه ضمن وجوه کارکردی، با ابعاد کژکارکردی و بی کارکردی نیز مواجه بوده است، درصدد بوده اند که راه را برای آسیب شناسی مهدویت در عصر یادشده هموار سازند تا فاصله انتقادی خود را با قرائت های عموما ایدئولوژیک از این امر حفظ کنند. سوال پژوهش بدین ترتیب قابل صورت بندی است که آیا مهدویت در عین کارکردهای موجود، با کژکارکردها و بی کارکردی هایی نیز مواجه بوده است؟ این موارد کدام اند؟ نتایج این پژوهش ناظر بر وجه کارکردی مهدویت در صفویه ذیل رخداد الف. یکپارچگی سرزمینی؛ ب. صورت بندی همبستگی «ملی»؛ و در وجه کژکارکردی ناظر بر الف. ظهور مدعیان دروغین؛ ب. ایجاد پوشش عقیدتی برای توجیه ساختار ارباب-رعیتی؛ ج. ناتوانی در بازجذب نیروهای اجتماعی و در وجه بی کارکردی نیز مشتمل بر زوال تدریجی شیوه حکمرانی صفویه می باشد. یافته های مذکور بر پایه روش مطالعه تاریخی-تحلیلی و با اتکا بر رویکردی بینارشته ای (تاریخی-جامعه شناختی) و براساس نظریه کارکردگرایی مرتن، این گونه پایان بندی شده است که چه بسا با توجه به تعدد کژکارکردها و بی کارکردها درباره مهدویت صفویه، تعادل خالص در نظریه مرتن، از کارکردها به کفه کژکارکردها و بی کارکردها سنگینی کرده باشد.کلید واژگان: مهدویت, کارکرد, کژکارکرد, بی کارکرد, تعادل خالص, صفویه, ایران}One of the characteristics of the Safavid era was the beginnings of the Shi'i movement, which manifested itself in the form of the concept of Mahdism. The authors of the present study have tried to pave the way for the pathology of Mahdism in the mentioned era , assuming that Mahdism in the Safavid period was faced with functional aspects as well as dysfunctional and non-functionally aspects, and in this way, they have tried to keep their critical distance from the generally ideological readings of this matter. The research question can be formulated as follows: Did Mahdism, in addition to its existing functions, also face dysfunctions and non – functions? What are these? The results of this research show that the functions of Mahdism in safavid are A: Territorial integration; B: Formulation of "national" solidarity; And in the aspect of dysfunctions regarding are A: the emergence of false claimants; B: creating an ideological cover to justify the lord-servant structure; C: Inability to re – assimilate social forces; And in terms of non-functionally, it also includes the gradual deterioration of the Safavid style of governance. The aforementioned findings are based on the historical-analytical study method and relying on an interdisciplinary approach (historical-sociological) and based on Merton's theory of functionalism, it is concluded that - perhaps, considering the multitude of dysfunctions and non-finctions regarding Safavid Mahdism, the Net Balance in Merten's theory is more dysfunctional and non functional than functionalKeywords: Mahdism, Function, Dysfunctions, Non – Function, Net Balance, Safavid Era, Iran}
-
هدف
مشهورترین و در دسترس ترین اثر منسوب به نعمانی، «کتاب الغیبه» اوست که در اوایل دوره غیبت کبری و با به درازا کشیده شدن غیبت امام زمان (ع) و مطرح شدن برخی شبهات میان شیعیان، توسط نعمانی تالیف و برای رفع این مشکل، ارایه شده است. اکنون به عنوان یکی از آثار مهمی که لازم است نسخ خطی آن فهرست تجمیعی شوند، کتاب الغیبه است. بنابراین، باید بررسی شود که: وضعیت تعداد نسخ خطی الغیبه چگونه هستند؟ آیا نسخ خطی الغیبه، تفاوت های مهمی با هم دارند که بتوان آن ها را تفکیک و تحلیل خاصی نمود؟ چه اطلاعات آماری پیرامون نسخ خطی الغیبه قابل ارایه است؟
روش پژوهش:
تحقیق حاضر به روش توصیفی تحلیلی و کمک گرفتن از راهبرد استقرایی، گونه های مختلف نسخه های خطی کتاب الغیبه را شناسایی و مورد نظر و بررسی قرار داده و ضمن تبارشناسی نسخه ها، به تجزیه و تحلیل برخی داده های آن ها پرداخته است.
یافته ها و نتایجبا بررسی نسخه ها، روشن شد که متن نسخه های این کتاب، تفاوت های زیادی با هم دارند و این تفاوت ها، فقط اختلافات تحریری جزیی نیستند؛ بلکه از نظر حجم و مقدار احادیث، با هم متمایز و قابل معرفی در چهار گروه و مدل ساختاری هستند. همچنین، از 23 نسخه الغیبه، بیست نسخه در ایران و سه نسخه در عراق هستند و جز یک نسخه که از قرن ششم است، همه نسخه ها مربوط به قرن دهم به بعد هستند. از بیست و دو نسخه دستیاب الغیبه در مدل های مختلف آن، تنها 8 نسخه بدون افتادگی و نقص است. از سوی دیگر، حدود نیمی از نسخه ها بدون سند ابتدایی نسخه هستند و سند ابی الحسین شجاعی نیز، در تمامی نسخه های سنددار، غیراصیل و نونویس است.
کلید واژگان: نسخه های خطی, کتاب الغیبه, نعمانی, مهدویت, کتابخانه های ایران}ObjectiveThe most famous and most accessible work attributed to Nu‘mānī is his Kitāb al-Ghaibah, which was written by Nu‘mānī in the early period of Major Occultation and with the prolonged absence of the Hidden Imam (A.S.), and the advent of some doubts among the Shi’ites and was presented for solving this problem. Now, Kitāb al-Ghaibah is one of the important works whose manuscripts need to be compiled and indexed. Therefore, it should be queried: In what status is the number of the extant manuscripts of al-Ghaibah? Do the manuscripts of al-Ghaibah have important differences that can be separated and analyzed in a special way? What statistical information can be provided about the al-Ghaibah manuscripts?
Research Method/Approach:
The present research has identified and examined different types of manuscripts of Kitāb al-Ghaibah using the descriptive-analytical method and by means of inductive strategy; and through genealogy of the manuscripts, and undertaken to analyze some of their data.
Findings and ConclusionUpon examining the manuscripts, it became clear that the text of the manuscripts of this book are very different from one another and these differences are not merely minor typos; rather, they are different in terms of volume and number of hadiths and can be introduced into four structural groups and models. Furthermore, from among the 23 manuscripts of al-Ghaibah, twenty versions are in Iran and three versions are in Iraq; and except for one manuscript that is from the 6th century, all other manuscripts are from the 10th century onwards. Also, from among the twenty-two available manuscripts of al-Ghaibah in its different models, only 8 manuscripts are without omissions and defects. On the other hand, about half of the manuscripts are without the initial sanad of the manuscript; and the sanad of Abī al-Husayn Shujā’ī is also inauthentic and newly-written in all manuscripts having sanad.
Keywords: manuscripts, Kitāb al-Ghaibah, Nu‘mānī, Mahdism, Iranian Libraries} -
نظر به نزدیکی روزگار امامین عسکریین (ع) به عصر غیبت و افزایش محدوده جغرافیایی جهان اسلام و نیز سخت‌بودن دسترسی مستقیم و بی واسطه به امام معصوم (ع)، توجه ویژه به بانوان راوی آن عصر، به‌عنوان یاران ناپیدا و واسطه‌های میان امام و شیعیان، که خطر کمتری آنان را تهدید می‌کرد، ضرورت دارد. این نوشتار با رویکردی توصیفی-تحلیلی و تکیه بر داده‌های اسنادی برگرفته از گزاره‌های تاریخی و کتب رجالی، به دنبال پاسخ به این پرسش است که بانوان راوی، در مواجهه با چالش مهم فرهنگی دوره امامت امامین عسکریین (ع) چه نقشی داشته‌اند؟ یافته های تحقیق نشان می‌دهد که به‌دلیل تنگنا‌های ارتباطی امام با شیعیان و ایجاد محدودیت برای یاران و وکلای مرد، نقش فرهنگی زنان راوی حدیث در آن دوره، پررنگ تر است. حضور در عرصه فرهنگی، پاسخ گویی به سوالات، تعلیم و تربیت جویندگان علم و تبیین جایگاه امام و فرهنگ مهدویت، گویای این مدعاست که این گروه از بانوان محدثه، نقش اثرگذاری در جامعه شیعی داشته‌اند.
کلید واژگان: امامین عسکریین (ع), امام عصر (عج), زنان راوی حدیث, مهدویت, غیبت صغری.}Due to the proximity of the time of Imam Askari (AS) to the era of absence and the increase in the geographical area of the Islamic world and also the difficulty of direct and immediate access to the Infallible Imam (AS), special attention to women narrators of that era, as invisible companions and intermediaries between the Imam and the Shiites, who were less threatened, are needed. This a rticle, with a descriptive-analytical approach and relying on documentary data taken from historical propositions and rijali books, seeks to answer the question that in the face of the important cultural challenge of the Imamate of Imam Askari (AS), what role did women narrators play? The research findings show that due to the Imam’s relationship with Shiites and restrictions on male companions and lawyers, the cultural role of women na r rators in that period is more prominent. Presence in the cultural area, answering questions, educating science seekers and explaining the position of the Imam and the culture of Mahdism, indicate the claim that this group of Muhaddithah women have played an influential role in Shiite society.
Keywords: Imam Askari (AS), I mam of the Time (AS), women narrators of hadith, Mahdism, minor occultation} -
مباحث مربوط به مهدی موعود (عج) از سده های نخستین هجری تاکنون مورد توجه دانشمندان و نویسندگان مسلمان بوده است و در این خصوص آثار ارزشمندی تدوین شده است. این مسئله نه تنها توسط شیعیان که باور و اعتقاد نظام یافته و منسجمی در مورد مهدویت دارند مورد توجه بود بلکه جهان اهل سنت نیز این موضوع را بررسی و تحلیل کرده است. پژوهش حاضر در نظر دارد با روش توصیفی- تحلیلی و با توجه به متون و اسناد تحریریافته توسط اهل سنت به این سوال اساسی پاسخ گوید که نگاه اهل سنت به مسئله مهدویت چگونه است و اهل سنت چه محور هایی را در حوزه مهدویت آثار خود مورد توجه قرار داده اند. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که عامه در روایات فراوانی به حقیقت اندیشه مهدویت اشاره دارند. اگرچه در پاره ای از موارد، تفاوت هایی با اعتقاد شیعه به چشم می خورد، اما موارد مشترک فراوانی وجود دارد.
کلید واژگان: امام مهدی (عج), مهدویت, اهل سنت} -
دولت صفویه به عنوان یک حاکمیت گسترده و فراگیر شیعه که در قرن دهم هجری در ایران شکل گرفت از جهات مختلف بررسی شده است، اما یکی از موضوعاتی که باید به صورت خاص بررسی شود جایگاه اندیشه مهدویت در این دوره و دستاوردهای علمی آن است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی در نظر دارد به این پرسش پاسخ گوید که اندیشه مهدویت در جامعه عصر صفوی و تولیدات علمی آن، چه جایگاهی داشته است و تالیفات نگاشته شده در این دوره بر چه محورهایی از مهدویت تاکید کرده اند. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که اندیشه مهدویت نه تنها در میان عامه مردم این عصر رایج بوده است بکه دو قشر محدثان و متکلمان به آن عنایت ویژه داشته اند. محدثان و علمای اخباری تلاش می کردند تا احادیث درباره امام مهدی (عج) را گردآورند، متکلمان نیز تلاش می کردند تا برای اثبات اصل مهدویت، استدلال های عقلی ارایه دهند. این دو رویکرد در کنار یکدیگر، موجبات تقویت جایگاه مهدویت در این عصر و پس از آن را فراهم کرده است.
کلید واژگان: مهدویت, حاکمان, صفویه} -
در این نوشتار، در بازخوانی و نقد دیدگاه‌های کلبرگ و مدرسی درباره پیدایش تشیع دوازدهامامی، بر پایه روش تاریخی کلامی و با هدف مقایسه دیدگاه‌ها و بیان کاستی‌ها و اشتباهات کمترشناخته‌شده این دو، موارد زیر دانسته شد:کلبرگ پیدایش تشیع دوازدهامامی را «انتقال از امامیه»، و مدرسی «تکامل تدریجی مکتب تشیع» خوانده است. هر دو، تاریخ آن را تقریبا همسان، نیمه قرن چهارم هجری دانسته و در این‌باره به موارد انعکاس اندیشه «دوازده امام» در متون کهن استناد کرده و دچار اشتباهاتی بعضا فاحش شدهاند؛ چنان‌که هر دو، ثبت عقاید اثناعشری را در برخی متون که کامل به ما نرسیده‌اند، انکار نموده و از ثبت آن در برخی منابع غفلت کرده و دیدگاه‌هایی ناهمگون و گاه متناقض داشته‌اند. افزون بر این، کلبرگ به هم‌پایگی واژه امامیه با اثناعشریه توجه نداشته و مدرسی نیز دچار «تردیدها» و «تعمیم‌ها»ی ناروا، اشتباه در «شناسایی متن و نسخه‌های کهن یک روایت» و «بی‌دقتی در فهم اصطلاحات مهدویت» شده است.
کلید واژگان: امامیه, اثناعشریه, مهدویت, پیدایش تشیع اثناعشری, نقد دیدگاه سیدحسین مدرسی طباطبایی, نقد دیدگاه اتان کلبرگ}Based on the historical-theological method and with the aim of comparing the views and presenting their shortcomings and lesser-known mistakes, the present paper reviews the views of Kleberg and Madarresi about the emergence of the Twelver Shi'ism. Kelberg called the emergence of the Twelver Shiites a "transfer from the Imamiyah," but Modarresi considered their emergence as "gradual development of the Shi'ism." Both regarded its history to be almost the same period of time, the middle of the fourth century AH, and in this regard they have cited the cases of reflection of the idea of "the twelve Imams" in ancient texts and have made some clear mistakes; they both have denied the recording of the Twelver beliefs in some texts which are not fully accessible to us, have neglected to record it in some sources and have had heterogeneous and sometimes contradictory views. In addition, Kleberg did not pay attention to the similarity of the word Imamiyya with the Twelver, and Modarressi had some "doubts" and false "generalizations", mistakes in "identifying the text and ancient versions of a narration" and "carelessness in understanding the terms of Mahdism".
Keywords: Imamiyya, the Twelver, the origin of the Twelver Shiism, critiqueof Seyyed Hossein Modarresi Tabatabai's viewpoint, critique of Ethan Kelberg} -
قیام های حسنیان در دوره خلافت عباسیان با قیام محمد بن عبدالله در سال 145 هجری آغاز شد. این قیام به عللی همچون بیعت دو خلیفه نخست عباسی با محمد، جایگاه وراثتی او، گستردگی تبلیغات و طیف وسیع حامیان از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. در میان حامیان متنوع این قیام، برخی رهبران غلات نیز حضور داشتند. افرادی که میان آراء آنها با باورهای نخستین حسنیان همگرایی حداقلی وجود داشت. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، عوامل موثر در حمایت غالیان از قیام محمد بن عبدالله، با وجود همگرایی حداقلی میان باورهای آنها مورد توجه قرار گرفته است. نتیجه این بررسی نشان می دهد رهبران غالی برای جذب حامیان بیشتر، با استفاده از شرایط ایجاد شده همچون مرگ بزرگان علوی و تبلیغ حسنیان درخصوص مهدویت محمد بن عبدالله، معنای دلخواه خود از مهدی (منجی بودن محمد) را به پیروان خود تعلیم دادند. امری که پذیرش آن، افضلیت حسنیان برای امامت را در خود مستتر داشت. از سوی دیگر تاکید بر لزوم قیام مسلحانه و حذف مخالفان در تعلیمات آنها، ضمن تاکید بر ظهور و قیام منجی (محمد) برای پر کردن جهان از عدل، با وجود همگرایی حداقلی باورها و اهداف غالیان و حسنیان، در ظاهر نزدیکی آنها به دو باور حسنیان یعنی افضلیت برای امامت و لزوم قیام مسلحانه را در پی داشت. امری که نهایتا حمایت برخی غالیان از قیام محمد را رقم زد.
کلید واژگان: امام باقر (ع), محمد بن عبدالله, مهدویت, واگرایی اندیشه ای, همگرایی سیاسی, حسنیان, غالیان}The revolts of the Hassanids during the Abbasid Caliphate began with the revolt of Muhammad Ibn Abdullah in 145 AH. His uprising was of particular importance for reasons such as the allegiance of the first two Abbasid caliphs to him, his hereditary position, the massive propaganda about him, and his wide range of supporters. Among the various supporters of the uprising were some Ghulat leaders, people who shared few of the views and beliefs of the Hassanids. In this article, through a descriptive-analytical method, the factors influencing the Ghulats’ support for the uprising of Muhammad Ibn Abdullah, despite the minimal convergence of their beliefs, have been considered. The results of this study show that Ghulat leaders, in order to attract more supporters and teach their followers their own desired meaning for the Mahdi, made use of the circumstances created by the death of the Alavid elders and the Hassanids’ propaganda about the Muhammad Ibn Abdullah. On the other hand, Ghulats’ emphasis on the need for an armed uprising and eliminating the opposition in their teachings, while emphasizing the resurrection of the Mahdi to fill the world with justice, led to their acceptance of the two beliefs of the Hassanids: their superiority for Imamate and the necessity for an armed uprising. This eventually led to the support of some Ghulats for Muhammad’s uprising.
Keywords: Imam Baqir, Mohammad Ibn Abdullah, Mahdi, Ideological divergence, Political convergence, Hassanid, Ghulat} -
ادعای مهدویت سید محمد کلاردشتی در دوره ناصرالدین شاه (1309ق/1891م)؛ پیامدهای اجتماعی آن و فرجام مدعی
اندیشه مهدویت یا ظهور موعود تاکنون یکی از مسایل مهم و اساسی در ایران دوره اسلامی بوده است؛ اما این مسئله طی تاریخ دچار آسیب های فراوانی، ازجمله ظهور مدعیان دروغین شده و جامعه اسلامی را با مشکلاتی روبه رو ساخته است. این موضوع حتی تا دوره معاصر نیز تداوم داشته؛ چنان که در دوره قاجار نیز نمونه هایی از آن گزارش شده است. سیدمحمد کلاردشتی یکی از این مهدیان دروغین بود که در سال 1309ق/ 1892م، ادعای خود را در منطقه کلاردشت، علنی و گروهی از مردم را با خود همراه ساخت. اینکه زمینه های پیدایش و ادعای مهدویت او در این منطقه چه بود؟ حکومت وقت برای مقابله با او دست به چه اقداماتی زد و فرجام این شخص و حرکت او چه شد؟ مهم ترین سوالاتی است که در این پژوهش به آ نها پرداخته می شود. چنین به نظر می رسد که زمینه های پیدایش این مدعی مهدویت، شکاف میان افراد ایل خواجه وند با یکدیگر و با اهالی کلاردشت و حتی با دولت بود. اگر چه این شورش سرکوب و سیدمحمد کلاردشتی دستگیر و زندانی شد، اما پس از مدتی از زندان آزاد و برای او مقرری تعیین شد. این پژوهش بر آن است تا به روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران و منابع کتابخانه ای، این موضوع را بررسی و تحلیل کند.
کلید واژگان: اهل حق, ایل خواجه وند, مهدویت, ناصرالدین شاه, سیدمحمد کلاردشتی}Mahdism has been one of the important and fundamental issues in the Islamic period of Iran. This issue has suffered much from problems such as false Mahdis and this has caused problems for the Islamic community. These problems have continued to concern the community to the present. Seyed Mohammad Kelardashti was one of these Mahdis. He made his claim public in Kelardasht in 1892 and assembled a group of people. The most important questions addressed in this study are what the background of his claim was, what the current government did to confront him, and what consequences he faced. It seems that the background of his claim was the gap between the people of Khajeh Vand tribe with each other, with Kelardasht inhabitants, and even with the government. Although this rebellion was suppressed and he was arrested and imprisoned, he was released from prison after a while and was assigned a pension. The present study attempts to investigate this issue based on the documents of the National Library and Archives of the Islamic Republic of Iran
Keywords: Seyed Mohammad Kelardashti, Ahle Hagh, Kaajeh Vand Tribe, Mahdism, Naser al-Din Shah} -
در اواخر قرن سوم هجری ابوسعید جنابی با بهره گیری از عقاید اسماعیلیان قرمطی، دولت قرمطیان را در بحرین تاسیس کرد. این دولت به دلیل اختلافات مذهبی که با حکومت های همجوار داشت اغلب با دستگاه خلافت عباسی و اهل سنت در کشمکش بود. حاکمان قرمطی بحرین با بهره گیری از نیروی ایمان پیروانشان در صدد دستیابی به اهداف خود بودند. آنان معتقد بودند با ظهور قائم منتظرشان، اسلام منسوخ خواهد شد و با پایداری در نبرد تلاش می کردند زمینه ظهور او را فراهم سازند. بعلاوه پیروی از روش های جنگی منحصر به فرد و مبتنی بر سبک های ابداعیشان اسباب موفقیت بیشتر آن ها را فراهم می ساخت. مساله اصلی پژوهش حاضر بررسی شیوه ها و تاکتیک های جنگی قرمطیان با توجه به عقاید منجی گرایانه آن ها می باشد. سوال اصلی آن است که قرمطیان بحرین برای وصول به موفقیت در میدان نبرد از چه روش هایی استفاده می کردند؟ که در پاسخ باید گفت یافته های این پژوهش حکایت از آن دارد که آشنایی قرامطه با شیوه ها و تاکتیک های نظامی از یک سو و به کارگیری درست و موثر آن تاکتیک ها در پیروزی هایشان تاثیر بسزائی داشته است. از سوی دیگر، در بررسی شیوه های جنگی قرمطیان به این نتیجه می رسیم که آنان در مقابله با دشمنان خود به شیوه ها و تاکتیک های رزمی معاصر خود آشنا بودند. آن ها در نبردها شیوه مناسب شرایط اقلیمی وجغرافیایی محل نبرد را در نظر می گرفتند، بنابراین در تصرف مناطق ساحلی از فنون دریایی و در مناطق کوهستانی و بیابانی، از شیوه استتار یا کمین و تعقیب و گریز که مناسب آن مناطق بود، بهره می بردند.کلید واژگان: قرمطیان, مهدویت, ابو سعید جنابی, ابوطاهر جنابی, شیوه های جنگی, بحرین}At the end of the third century of the Hijra, using the Qarmati-Ismaili beliefs, Abu Sa'id al-Jannabi established the Qarmatian state in Bahrain. This state was often confronted with the Abbasid caliphate and Sunnis due to religious disputes with neighboring states. The Qarmatian rulers of Bahrain sought to achieve their goals by utilizing the power of their followers' faith. They believed that with the advent of their long-awaited Qa'im, Islam would become obsolete. They strived to provide the basis for his emergence by being enduring in battles. Moreover, the pursuit of unique warfare techniques that drew on their inventive styles provided them with more success. The main objective of the present study is to investigate the Qarmatian warfare practices and tactics given their saviorist beliefs. The main question is, what methods did the Qarmatians of Bahrain use to achieve success in battlefields? The findings of this study indicate that the familiarity of Qarmatian with military practices and tactics, on the one hand, and the proper use of these tactics had a profound positive effect on their victories. On the other hand, by examining the Qarmatian warfare techniques, it is concluded that they were familiar with their contemporary combat methods and tactics in confronting their enemies. They considered the right methodology taking the climatic and geographical conditions of the battlefield into account, hence applying maritime techniques for the seizure of coastal areas and the camouflage or ambush in mountainous and desert areas.Keywords: Qarmatian, Mahdism, Abu Sa'id al-Jannabi, Abu Tahir al-Jannabi, warfare practices, Bahrain}
-
منجی گرایی و اندیشه مهدویت، از اصول محرک، در جنبش های مذهبی قرن هشتم و نهم هجری (مشخصا دوره تیموریان)، بود و هر یک از جنبش های مزبور، در راستای اهداف خود، به گونه ای از آن بهره می جسته اند. جنبش حروفیه از جنبش های بود که قایل به مهدویت رهبرشان فضل الله استرآبادی بودند و او را مهدی و حتی خدایی می انگاشتند که در روی زمین ظهور کرده است. این جنبش با تکیه بر عدالت اجتماعی و ضدیت با ظلم و ستم ادعای رهایی انسانها رو داشت و برای این منظور اندیشه مهدویت رو دستاویز خود قرار داد. اینکه مهدویت چه نقشی در جنبش حروفیه داشته سوال این پژوهش است و یافته های این پژوهش که مبتنی به روش توصیفی و تحلیلی است؛ حاکی از آن است که اندیشه مهدویت (منجی گرایی) در جنبش مذهبی حروفیه، نقش محوری داشته به گونه ای که رهبران این جنبش از عقاید صوفیه و تشیع برای تشریح عقاید خود بهره می بردند. از طرفی شرایط ویژه حاکم بر آن زمان که پذیرش اندیشه های نجات بخشی را از سوی مردم فراهم آورده بود، باعث مورد توجه قرار گرفتن اندیشه مهدویت از سوی مردم شد.
کلید واژگان: منجی گرایی, مهدویت, حروفیه, فضل استرآبادی} -
مهدویت به عنوان یکی از موضوع های مهم و جذاب در میراث نبوی، با نگاه ها و رویکردهایی متفاوت در تاریخ اسلام روبه رو شد. از این رو شناخت نگرش طیف های گوناگون که در گذر زمان، بستر شکل گیری تحولات و اندیشه ها یی متنوع بود، ضروری است. این پژوهش با هدف بررسی تحلیلی این موضوع در میان امویان نگاشته شده است و با استفاده از منابع معتبر تاریخی و حدیثی و بهره مندی از تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده از مصادر متقدم و ارائه تحلیل های مستند، به واکاوی رویکردهای گوناگون خاندان اموی به آموزه مهدویت می پردازد. گویا خاندان اموی تا پیش از واقعه عاشورا با سکوت و نادیده انگاری، به این موضوع می نگریست؛ اما در اواخر قرن نخست تلاش کرد مهدویت را در قالب هایی چون عیسی7 و برخی خلفای اموی معرفی کند؛ چنان که سفیانی در این نگره به عنوان یکی از فرزندان ابوسفیان با تغییری معنادار و با تصویری چون مقدمه و یاری گر مهدی معرفی شد.کلید واژگان: مهدی, مهدویت, امویان, عیسی, عمر بن عبدالعزیز, سفیانی}
-
جنبش اسماعیلیه در واپسین سالهای سده سوم قمری در مغرب اسلامی با همت داعیان فعالی چون ابوعبدالله شیعی پس از مبارزات طولانی فرهنگی و توفیقات نظامی با تکیه بر شرایط سیاسی حاکم بر مغرب میانه و بهره گیری از نارضایتی قبایل کتامه از وضع موجود به بار نشست و دولتی منتسب به علویان فاطمی در آن سرزمین تاسیس شد. مدد رسان فاطمیان در احاطه بر مغرب و دست اندازی بر دولت های مقارن آنان، استراتژی گفتمانی متکی بر اندیشه مهدویت و بهره گیری از شعارهای نافذ برای جلب رضایت سرخوردگان اجتماعی و تبلیغ ظهور مهدی به عنوان ناجی ظلم دیدگان بود. گرچه این شعار برگرفته از فرهنگ دینی، برای مدتی توانست سیادت معنوی را در مغرب اسلامی برایشان به ارمغان آورد؛ اما ناپایداری آن لطمات سختی را بر دولت نوخاسته فاطمیان فرود آورد. این که تکوین، هژمونی، عاملان گفتمان مهدویت فاطمیان در مغرب اسلامی چگونه بود؟ چرا این گفتمان نتوانست در مغرب به پایایی دولت فاطمیان کمک کند؟ علل عدم پایداری این هژمونی در مغرب چه بود؟ خواست مقاله پیش رو است. تحقیقات نشان داد این گفتمان به دلیل چالش های سیاسی ناشی از درگیری همه جانبه با دولت های مختلف و تبدیل اندیشه مهدویت آغازین به ابزاری برای اغواگری و تحقق نایافتگی وعده های پوشالی، عدم موفقیت در برقراری عدالت اجتماعی و اقتصادی، نتوانست در مغرب پایدار بماند. این پژوهش متکی بر نظریه تحلیل گفتمان لکلوئو و موف، با روش توصیفی و تحلیلی مستند به منابع تاریخی به وارسی فرضیه های مطرح پرداخته است.کلید واژگان: فاطمیان, مغرب اسلامی, گفتمان, مهدویت, اسماعیلیه}During the last years of the third century (Islamic calendar), Ismailism movement succeeded in establishing a government related to Alavids of Fatimid branch in Islamic Maghreb. This occurred as a result of efforts made by active Dais like Abu Abdallah ShiI, long term cultural wars and military victories, as well as taking advantage of the political conditions of Middle Maghreb and dissatisfactions of Kutama tribes. Employing discourse strategies based on Mahdaviat notion and effective mottos in attracting dissatisfied people, and propagating Imam Mahdis re-emergence, as the savior of the oppressed, were the main tools adopted by the Fatimids in controlling Maghreb and influencing nearby governments. Although this motto, which was based on the religious culture, gave temporary spiritual authority to the Fatimids in Islamic Maghreb, yet its instability caused severe damages to the newly-established Fatimid government. This article aims to answer these questions: What was the genesis and hegemony of Fatimids agents of Mahdaviat discourse in Islamic Maghreb like? Why didnt this discourse succeed in stabilizing Fatimid government in Maghreb? And what were the reasons for this hegemonys instability in Maghreb? Researches have shown that this discourse was not stable in Maghreb because of the political challenges caused by overall clashes with different governments, transformation of the original Mahdaviat notion to a tool of deception, failure to fulfill initial promises, and failure in establishing social and economic justice. This study analyzes the proposed hypotheses using Laclaus and Mouffes Discourse Analysis Theory and descriptive and analytic research method based on historical sources.Keywords: Fatimid, Islamic Magreb, Discourse, Mahdaviat, Ismailism}
-
محمدبن تومرت(سده6ه) به عنوان فقیه با اقامت در مساجد، تربیت مریدان و سهل انگار خواندن مرابطان در اجرای شریعت، به عنوان رهبر مخالفان مطرح شد. وی با تکیه بر ویژگی های شخصی خود، که برخاسته از رهبری کاریزماتیک او بود، سبب تغییر ارزش های پیروان و همسویی با خود گردید. ابن تومرت سپس با نمادسازی، اعمال شبه معجزه، طرح نسب علوی و عصمت، زمینه اعلام مهدویت و تداعی اسطوره جامعه مغرب را فراهم ساخت و موجب تقویت شخصیت کاریزماتیک و تثبیت همانندسازی اسطوره ای خود شد. جنبش موحدین پس از پیروزی به دلیل تضاد اقتدار کاریزمایی با اقتدار سنتی و عقلانی، در تقابل با آنها به ناچار نهادهایی را پدید آورد. این نهادها هر چند حس تعلق به گروه را در پیروانش تقویت کرد، اما کاریزما را در سراشیبی روزمره شدن و سرانجام نابودی قرار داد. این مقاله در پی بررسی رهبری کاریزماتیک محمدبن تومرت و چگونگی روزمره شدن آن بر اساس واکاوی نظریه های مشروعیت کاریزماتیک ماکس وبر و دیگر نظریه پردازان است.کلید واژگان: ابن تومرت, مرابطان, کاریزما, مهدویت, موحدین}Muhammad Ibn Tumart (sixth AH century), as a faqih, was recognized as the leader of oppositionists by staying at mosques, teaching followers and saying that Almoravids are inconsiderate in executing Islamic laws (sharia). Using his personal characteristics that was based on his charismatic leadership, he caused changes in follower's values and acquired their cooperation. He then created the required background and basis for claiming to be Mahdi and representing the myth of Moroco's society and strengthened his charismatic character and made himself more similar to the myth by symbolization, performing semi-miracles, claiming to be from Ali's dynasty and to be impeccable. After Almohad movement's victory, because of contrasts between charismatic authority and traditional and rational authority, it was forced to create some institutions to deal with these. Although these institutions strengthened sense of belonging to group in their followers, but it put charisma in downhill of becoming something regular and usual and finally led to its destruction. This article is aiming to examine Muhammad Ibn Tumart's charismatic leadership and how it became something regular by analyzing Max Weber and other theorist's theories about charismatic authority.Keywords: Ibn Tumart, Almoravids, charisma, Mahdaviat, Almohads}
-
از قرن نهم، فضای استعاری و آرمانی مناسبی برای باز تولید گفتمان مهدویت به عنوان رکن اصلی تشیع فراهم شد. این گفتمان از طریق خرده گفتمان های گوناگون، موفق شد حاکمیت مستقر گفتمان تسنن را به حاشیه راند و با هژمونیک شدن و سلطه حکومت صفویه در قالب مهدویت غالیانه با دال مرکزی سلطنت و با دال ها و نشان های مختلف تشکیل شود. هم زمان با شکل گیری این گفتمان، فقهای شیعه، گفتمان مهدویت امامیه را با دال مرکزی امامت با نشانه های مختلف مفصل بندی کردند و با غیریت سازی، کوشیدند گفتمان مهدویت غالیانه را به حاشیه رانند. در این پژوهش تلاش شده است منازعات گفتمانی در متون تاریخی و فقهی، در نیمه نخستین عصر صفوی با تکیه بر چارچوب نظری لاکلا و موفه تحلیل و تفسیر و علت این تنازعات را بازگوکرد.کلید واژگان: مهدویت, عصر غیبت, صفویه, متون فقهی, متون تاریخی}Since the ninth century, a rich metaphoric and ideal space has been opened for reproduction of Mahdaviyat discourse; as the main pillar of Shiism. Via various sub-discourses, this discourse succeeded at marginalizing the dominant Sunni discourse. With Safavid dynasty gaining domination and hegemony, a radical strand of Mahdaviyat was organized around the nodal point of monarchy and with various nodes and signs. Concurrent with formation of this discourse, Shia intellectuals strived to push the radical strand of Mahdaviyat to the periphery via starting up Imamate Mahdaviyat with various nodes and signs, marked by Imamate as the nodal point, as well as otherizing the others. Employing Laclau and Mouffes Discourse Theory, the present study seeks to examine the relevant discoursal debates and their reasons in the historical and jurisprudential texts during the early half of Safavid dynasty.Keywords: Mahdaviyat, Occultation era, Safavid, Jurisprudential texts, Historical texts}
-
این پژوهه با روشی توصیفی تحلیلی می کوشد تا سبک مواجهه ائمه با مدعیان دروغین مهدویت را واکاوی کند. این جستار در پاسخ گویی به این پرسش که سبک مواجهه امامان معصوم با مدعیان دروغین مهدویت به چه نحوی بوده، تاکید دارد که سبک مواجهه آنان از سنخ «مدیریت بحران» بوده است؛ بدین معنا که ائمه در مقابله با مدعیان دروغین به دنبال اتخاذ تصمیماتی بودند که به کاهش روند پیدایش مدعیان و به کنترل و دفع آنان بینجامد. در این راستا با دو گونه «مدیریت دفعی در مرحله پیشینی» و «مدیریت رفعی در مرحله پسینی» روبه روییم. در ادامه سازوکارهای ائمه در هر قسمت بررسی می شود. بررسی های این مقاله مقدمه ای است برای پاسخ به این پرسش که باید از چه الگویی برای تقابل با مدعیان دروغین مهدویت بهره جست؟
کلید واژگان: سبک, مدیریت, مدعیان دروغین, ائمه, مهدویت}Applying an analytico-descriptive method, this research is an attempt to investigate the style of Imams` manner against false claimants of Mahdaviat. In response to the question on “how was the manner of the innocent Imams in dealing with false claimants of Mahdaviat”, this study emphasizes that their manner of opposition was a kind of “crisis management”. To deal with false claimants, Imams adopted decisions led to decrease of the process of claimants emergence followed by controlling and disposing them. In this regard, we are encountered with two types of phases including “disposal management in the prior phase” and “disposal management in posterior phase”. As for the next step of the study, the Imams’ strategies are investigated in each section. The studies conducted in this paper are considered as an introduction to answer the question what pattern shall be used against false claimants.Keywords: Manner, Management, Imams, Mahdaviat} -
توقف بر شخصی از اهل بیت: به عنوان آخرین امام و مهدی منتظر، مساله بی سابقه و جدیدی نبوده است. گروهی از شیعیان که امام کاظم7 را مهدی و قائم منتظر می دانستند با نام واقفیه یا واقفه شناخته شده اند. این گروه ضمن اینکه بخش وسیعی از توان و فرصت حضرت رضا7 را مصروف خود ساخته بودند، از جهات متعدد تهدیدی جدی برای تفکر اصیل شیعی به حساب می آمدند. به همین مناسبت واکاوی ماهیت و شخصیت های جریان مذکور، از زوایای مختلفی مورد توجه پژوهش گران و تحلیل گران مطالعات اسلامی قرار گرفته است. این پژوهشگران اغلب، انگیزه ها و باورهای شخصی پایه گذاران واقفیه را عامل اصلی پیدایش این جریان برشمرده اند. اما نوشتار حاضر با روش سند پژوهی ضمن بررسی باورهای دینی و آموزه های اعتقادی جامعه شیعی آن روز، در پی اثبات این مدعاست که اندیشه واقفیه معاصر امام رضا7، استمرار و نسخه تکامل یافته ای از انحراف نخستینی است که در حاشیه دو اصل شیعی «امامت» و «مهدویت» شکل گرفته و در مقاطع مختلف ظهوری اقتضایی داشته است.
کلید واژگان: امام کاظم7, واقفیه, امامت, مهدویت, غیبت}Cessation on some one from the household of prophet as the last Imam and expected Mahdi has not been a new and unprecedented issue. A group of Shiites who knew Imam Kazem (PBUH) as Mahdi and Qa’em have been identified as Vaqefieh or Vaqefeh. This group who had devoted a great deal of power and time of Imam Reza (PBUH) to themselves had been considered a serious threat to the decent Shiite thought in many aspects. In this regard, the identity and characters of the stated trend has been investigated by the researches and the analysts of Islamic studies in diverse aspects. To these researchers, the personal motivations and beliefs of the initiators of Vaqefieh are considered as the main elements towards the advent of this trend. The present writing is to investigate the religious beliefs and ideological instructions of Shiite community of that time through the exploration of documents and to verify this claim that Vaqefieh ideology contemporary to the time of Imam Reza (PBUH) would be the continuation and the evolutionary script from the early deviation having been developed on the basis of the two principles of ‘Imamate’ and ‘Mahdaviat’ and it has been of a requiring manifestation in the different span of time.Keywords: Imam Kazem (PBUH), Vaqefieh, Imamate, Mahdaviat, Occultation} -
تشیع در نیم قرن اول موجودیت خود یک نهضت سیاسی کاملا عربی با تاکید بر حقانیت حضرت علی بن ابیطالب علیه السلام به عنوان تنها جانشین رسول اکرم (ص) بود. از دوران امامت و خلافت حضرت علی علیه السلام تا زمان وقوع واقعه کربلا در سال 61 هجری قمری شیعیان انسجام خود را حفظ کردند. پس از قیام مختار و حمایت و تبلیغ وی برای امامت و مهدویت محمد حنیفه که در راستای اهداف سیاسی مختار صورت می گرفت، اولین انشعاب در تاریخ تشیع با نام کیسانیه به وجود آمد. در طی دو قرن اول هجری قمری افراد مختلفی ازبین خاندان محمد حنفیه، طالبیان، اهالی خراسان، کوفه و مدینه مدعی امامت در مذهب کیسانی و هدایت مردم شدند که آخرین آنان فرزندان عبدالله بن عباس بودند. این مقاله به تکاپو و سیر تاریخی مذهب کیسانیه از قیام مختار بن ابی عبید ثقفی تا بهره برداری بنی عباس از جایگاه مذهب کیسانیه می پردازد.
کلید واژگان: امامت, کیسانیه, تشیع, مهدویت, محمد حنفیه, مختار}In its first half of the century of appearance، Shiism was a purely Arabic political movement with an emphasis on the rightfulness of Ali ibn Abitalib (AS) as the only Successoor the Noble Prophet (SA). The Shiah preserved its unity form Imam Ali's imamah and Khilofah period until the occurrance of the Karbala incident in 61 A. H. After the uprising of Mukhtar and his support and promotion of Muhammad Handfiyyah's imamah and mahdaviyyah wich were being followed in line with Mukhtar's personal political goals، the first split in Shiah history matevialized and came to be known as the Kaysaniyyah. Duving the first two centuries A. H.، various individuals affiliating the meslves with the kaysani creed from amany Muhammad Hanafiyyah's line، the Talibites، and from amony the people of Khorasan، Kufah and Medina claimed the position of imamah and the guidance of Muslims of wham the children of Abdullah ibn Abbas were the last once. This article deals with the rise and historical curse of struggle of the Kaysaniyyah creed from Mukhtar ibn Abi-'Ubayd Thaghafis. Uprising to the Abbasid exploitation of the Kaysani position ameny the people to further their own political ends.Keywords: imamhah, Kaysaniyyah, Shiah, Mohdaviyyah, Muhammad Hanafiyyah, Mukhtar} -
پس از شهادت امام موسی کاظم(ع) در سال 183 ه. ق، عواملی دست به دست هم داد تا عده ای، ایشان را آخرین امام و قائم و مهدی بدانند و بر این اساس، بر ایشان توقف نمایند و امامت امام رضا(ع) و سایر امامان معصوم پس از ایشان را نپذیرند. توقف کنندگان بر امام کاظم(ع)، خود به گروه هایی تقسیم شدند که در مواردی چون چگونگی رحلت و غیبت و ظهور و قیام آن امام با هم اختلاف داشتند. نکته مهم آنکه مساله توقف بر امام کاظم(ع)، توسط عده ای از اصحاب برجسته و وکلای آن حضرت ترویج می شد و با توجه به اینکه مبلغان آن، از جایگاه علمی و اجتماعی بالایی در میان شیعیان برخوردار بودند، مشکلات فراوانی را برای جامعه شیعه به وجود آوردند. بررسی این مشکلات و نحوه مبارزه و برخورد امام رضا(ع) با واقفیان و افکار و گفتار و اعمال آنان، موضوع نوشتار حاضر است و مسلما با توجه به الگو بودن نقش امامان برای شیعیان امامیه، شناخت سیره آنها درباره چگونگی برخورد با گروه های مختلف، اهمیت خاصی می یابد و همین امر، ضرورت پژوهش هایی چنین را آشکارتر می نماید.
کلید واژگان: امام رضا(ع), واقفیه, غیبت, مهدویت, قائمیت}After the martyrdom of Imam Musa Kazem (SA) in the year 183AH، a number of factors got together to make a group of people consider him as the last Imam who is to guide them. Accordingly، they rejected the incumbency of Imam Reza and the other innocent Imams after him. Those who believe in Imam as the last Imam were divided into several groups. The groups were recognized based on the disagreements they had on various issues such as the quality of Imam Kazem`s death، absence، appearance and resurrection. The noticeable point is that the previously mentioned belief was promoted by some of the prominent companions and counselors of Imam Kazem (SA) and since its proponents were of a high scientific and social position among Shiites، they caused several problems for Shia community. The objective here is to investigate what the problems were and how Imam Reza (SA) fought and dealt with Vaqefiyan and their thoughts، words، and actions. Certainly، according to the point that Imams were a role model for Imamiye Shiites، knowing their behaviors while they were dealing with different groups will be of particular importance and reveals the necessity of such investigations.
Keywords: Imam Kazem, Vaqefie, Absence, Mahdaviyyat, Qaemiyyat} -
مبارزات و مواضع سیاسی ائمه (ع) در برابر جریان های حاکم، منطبق با شرایط جامعه بود. امام حسن عسکری(ع) نیز در دوران امامت خویش با توجه به محدودیت های سیاسی شدید از راه های مختلف به اتخاذ مواضع سیاسی منطقی پرداخت که نتیجه آن، حفظ تشیع و ایجاد آمادگی و زمینه سازی برای غیبت امام زمان# بود. خلفای عباسی نیز با وجود ضعف حاکم بر دستگاه خلافت، هیچ گاه از امام(ع) و اقدامات ایشان غافل نشده و در نهایت ایشان را به شهادت رساندند. در مقاله حاضر با استفاده از شیوه توصیف و تحلیل، ضمن پرداختن به شرایط سیاسی حاکم بر دستگاه خلافت عباسی و سیاست خلفای بنی عباس نسبت به امام (ع) و شیعیان آن حضرت، مهم ترین مواضع سیاسی و راهکار های امام حسن عسکری(ع) در برابر جریان خلافت تبیین می گردد.
کلید واژگان: امام حسن عسکری(ع), مواضع و اقدامات سیاسی, شیعه, خلافت عباسی, مهدویت}Imams` struggle and political positions against ruling currents was set based upon the states of society. Imam Hassan `Askari also during his imamate took appropriate political positions according to political limitations and, therefore, prepared the grounds needed for the absence of the promised Mahdi. In spite of the weakness of the ruling system of caliphate, Abbasid caliphs never left out Imam and his activities of consideration and finally killed imam and thus made him a martyr. This paper, using an analytico-descriptive method, has described the political climate dominant the caliphate`s realm and Abbasid policy toward Imam and Shiites. Finally Imam`s most important political positions and manners of life have been explained.Keywords: Imam hassan askari, political positions, political activities, shiite, abbasid caliphate, mahdaviat}
- نتایج بر اساس تاریخ انتشار مرتب شدهاند.
- کلیدواژه مورد نظر شما تنها در فیلد کلیدواژگان مقالات جستجو شده‌است. به منظور حذف نتایج غیر مرتبط، جستجو تنها در مقالات مجلاتی انجام شده که با مجله ماخذ هم موضوع هستند.
- در صورتی که می‌خواهید جستجو را در همه موضوعات و با شرایط دیگر تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مجلات مراجعه کنید.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.