جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه « ارتجاع » در نشریات گروه « علوم قرآن و حدیث »

«دین» تاثیرگذارترین نهاد در ایجاد نظم و ثبات اجتماعی است و آموزه های قرآن کریم همواره در جهت تقویت حاکمیت دین حرکت می کنند. برخی از عوامل موجب خدشه واردکردن بر حاکمیت دین و به وجود آمدن بی هنجاری دینی است. در قرآن کریم مفهوم بی هنجاری دینی در قالب سه مفهوم ارتجاع، ارتداد و التقاط قابل پیگیری است. این مقاله بر آن است تا با بهره گیری از روش تحلیل محتوای کیفی به مطالعه نقش عناصر سه گانه یادشده در بی نظمی دینی بپردازد. یافته های به دست آمده موید آن است که ارتجاع یا «گذشته گرایی دینی»، نشانگر علاقه افراد به بازگشت به شرایط دینی گذشته است که پیامد آن چنددستگی در صفوف به هم پیوسته دین داران است. ارتداد «بازگشت از دین» و کنار گذاشتن آن است. ارتداد یک هنجارشکنی اساسی است که در آن قداست دین مورد هجمه قرار می گیرد. در التقاط، دین ظاهرا هنجار یک جامعه است؛ اما در واقع به برخی از قسمت ها عمل می شود و برخی قسمت ها کنار گذاشته می شود. در چنین حالتی افراد یک جامعه دینی معیار مشترکی برای انجام فعالیت های خویش ندارند و جامعه زبان مشترک دینی خود را از دست می دهد. به همین دلیل خطر التقاط به مراتب بیشتر از ارتجاع و ارتداد است. نتیجه اینکه عملکرد این سه عامل حیات دین را مورد تحدید و تهدید قرار داده و بر خلاف وضعیت مطلوب دینی مدنظر قرآن کریم است.

برخی از جوامع دینی، به رغم ادعای دینداری، با وجود پیشرفت های علمی و اقتصادی، در ورطه سقوط و تباهی افتاده اند؛ زیرا، پیشرفت های علمی و اقتصادی به تنهایی، ضامن حفظ یک جامعه و تمدن آن نیست؛ بلکه، آنچه ضمانت حفظ جامعه و تمدن آن را به عهده دارد، داشتن تحول رو به جلو است. قرآن کریم، در مسیر تحقق تحول رو به جلو، پایبندی بر موازین دینی و شریعت را، در کنار پیشرفت های گوناگون و همه جانبه، از ارکان اصلی حفظ جامعه می داند و در این راستا، جوامعی را برمی شمارد که به رغم پیشرفت های متعدد، دچار تزلزل و سقوط گشتند. نمونه ای از جوامعی که دچار آسیب کفر پس از ایمان شده، جامعه یهود است که به رغم ادعای ایمان به خدا و نبوت موسی (ع)، در مسیر پایبندی بر موازین دینی، دچار لغزش شد، تا جایی که انبیای الهی را کشته و در برابر پیامبر اسلام (ص) نیز ایستاد. این پژوهش، ابتدا آسیب های گریبان گیر جامعه یهود، که مانع از تحول رو به جلو شده و به رغم پیشرفت های اقتصادی، منجر به سقوط و تزلزل این جامعه گشته را، مورد بررسی قرار داده؛ سپس به مدد تحلیل مولفه های بافت اجتماعی و ذهنی، علت عدم توانمندی این جامعه را، در پایبندی بر موازین دینی، تبیین نموده است. رهیافت ها حاکی از آن است که، دو آسیب «دنیاطلبی و قومیت گرایی»، پایبندی حاکمان، علما و آحاد جامعه یهود را، در اجرای برخی از موازین دینی و توحیدی، به ویژه تصدیق نبوت خاتم (ص)، به چالش کشانده است. در نتیجه این آسیب ها، جامعه یهود، از ارزش ها و آرمان های توحیدی و هویت اصیل دینی خود، فاصله گرفته و از تحول رو به جلو بازمانده و به ناهنجاری های رفتاری از قبیل: حسادت، نفاق، توطیه، کتمان و تحریف حقیقت، کفر و ایستادگی در برابر حق، مبتلا و به سقوط معنوی و مرگ تمدنی دچار گردیده است.