جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه « مولفه معنایی » در نشریات گروه « علوم قرآن و حدیث »

قرآن کریم در راستای هدایت، انسان را گاه، به صراحت، گاه به کنایه و اشاره؛ گاه، با انذار و گاه با تبشیر، به اموری ترغیب و از مسایلی باز می دارد و او را به انتخاب آگاهانه ی بهترین و پر ثمرترین راه کمال فرامی خواند. از جمله اموری که قرآن مخاطبان خود را به طور غیرمستقیم نسبت بدان هشدار داده و از آن بازداشته، «لعب» است. لازمه ی دوری جستن و پرهیز از درافتادن به دام لعب، شناخت این پدیده است. این که لعب در قرآن به چه معناست؟ چه مولفه ها و شاخصه هایی دارد؟ چه مصادیقی دارد؟ چرا از آن نهی شده است؟ این نوشتار برای یافتن پاسخ این پرسش ها با تکیه بر روش معناشناختی ساختگرا کوشیده است مولفه های معنایی لعب را در سطح همنشینی به دست دهد. حاصل آنکه، هرچند لعب، در کودکی اثربخش ترین راه بالندگی و رشد فکری و جسمی و بعدها بهترین وسیله برای تمدید قوا و زدودن آثار خستگی و ایجاد نشاط در تمام دوران حیات است و جسم انسان نیازمند بدان، در قرآن کریم، ضمن اشاره ای گذرا به این بعد «لعب»، صورت بندی دیگری از لعب دارد و آن را در دو سطح به کار می برد. نخست، معنایی که برای مخاطبان اولیه آشنا است. دوم معنای بازتولید شده ی قرآن. «بطلان کاری»، «ضد حق بودن»، «ضد عقلانیت»، «سرخوشی»، «ضد جدیت»، مولفه های کاربست نخست لعب است.«ناپایداری/گذرایی»، «عدم قطعیت»، «غفلت زایی»، «بی ثمری / بی حاصلی»، «فرصت سوزی»، «مواجهه معرضانه» و... مهم ترین مولفه ها در معنای نوپدید قرآنی است. این مولفه ها می توانند به عنوان شاخص هایی برای شناخت مصادیق روزآمد لعب مورد استفاده قرار گیرند.

«تحریف» یکی از افعالی است که در قرآن کریم، توصیف بخشی از رفتار دینی یهودیان نسبت به کتابشان را به عهده دارد. این فعل در آیات مشابه خود جانشین هایی پیدا کرده که جزئیات بیشتری از این رفتار به دست می دهند؛ «تبدیل»، «کتمان» و «تکذیب» به عنوان جانشین های تحریف، و «اخفاء» به عنوان جانشین کتمان مهم ترین این واژگان هستند. تامل در واژگان همنشین و جانشین این افعال، به فهم دقیق تر تحریف نسبت داده شده به یهود، استخراج مولفه های معنایی هر کدام از این افعال و نیز فهم چگونگی برخورد اهل کتاب با کتاب مقدس منتهی می شود. به همین جهت، این پژوهش از روش معناشناسی ساختاری استفاده کرده و برای واژه تحریف به این مولفه های معنایی رسیده است: در کاربرد قرآن، تحریف به یک زمینه خاص محدود می شود و تنها در حوزه کلام مطرح است؛ تحریف غالبا درباره تغییری از نوع شفاهی، و نه مکتوب، به کار رفته و با سرپیچی از دستورات الهی یا نادیده گرفتن آن ارتباط یافته است؛ یکی از شاخصه های مهم عمل تحریف، انحراف و به حاشیه راندنی است که نسبت به موضع اصلی کلام اتفاق می افتد، خواه در این انحراف، کلام با چیز دیگری جایگزین شود یا نشود؛ تحریف آگاهانه و با قصد انجام می شود و فعلی سهوی و از روی خطا نیست؛ تحریف رویکردی ناشایست، منفی و قابل نکوهش به کلام دارد و طبق آیات قرآن، از سوی یهود به وقوع پیوسته است.

واژه ضرب از جمله واژه های پیچیده در زبان عربی است که به زعم برخی از قدیمی ترین لغویان متقدم برای جمیع اعمال به کار می رود. از این رو فهم دقیق مفاهیم ضرب در قرآن و دستیابی به لایه های معنایی آن نیازمند انجام مطالعه ای روشمند است. معناشناسی ساختاری یکی از روش های مطالعات قرآنی است که به استخراج معنای نهفته در متن با در نظر گرفتن شبکه ای از روابط مفهومی می پردازد. پژوهش حاضر بر مبنای روابط همنشین و جانشین و با رویکرد ساخت گرا درصدد کشف مولفه های معنایی «ضرب» است. تلاش شده است با تحلیل معنایی واژگانی که در یک حوزه معنایی با ضرب قرار دارند و در دو محور همنشینی و جانشینی، جایگاه معنایی ضرب در قرآن تبیین شود. مولفه های معنایی «ضرب» که از طریق روابط همنشین به آن دست یافته شد عبارتند از: اتصال، پیوستن، بستن، ترک کردن، روی گرداندن، بهم پیچیدن، آشکار شدن، احاطه کردن و نیز فعلی همراه با بروز و ظهور خارجی، قدرت، سنگینی و ایجاد اثر و تغییر. همچنین مولفه های معنایی رفتن، بریدن، ترک کردن، روی گرداندن، احاطه، پوشاندن، بهم فشردن و درهم پیچیدن از طریق محور جانشینی «ضرب» قابل دستیابی هستند.