جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه « راست گویی » در نشریات گروه « علوم انسانی »

زبان، مهم ترین عضوی است که انسان به واسطه آن با دیگران ارتباط برقرار کرده و مفاهیم، مقاصد و مطالب مورد نظرش را منتقل می کند و در میان اعضای بدن جایگاه ویژه ای دارد؛ انسان با زبان همچنان که می تواند حق بگوید و نظر رحمت خداوند مهربان، و رضایت اولیای الهی و بندگان مومن را جلب کند، می تواند باطل بگوید و خشم و غضب خدا و اولیای الهی و نفرت بندگان را برانگیزد؛ انسان می تواند با صداقت و راستی، برای دنیا و آخرت خویش و دیگران مفید باشد، و می تواند با دروغ، دو رویی، سخن چینی، غیبت، تهمت، اهانت، ایذا، تمسخر و مانند آنها زمینه بدبختی خود را فراهم آورده و به دیگران آسیب بزند. از این رو است که اهل بیت عصمت و طهارت ع فرموده اند که اگر سخن گفتن نقره باشد، سکوت طلاست، لکن اگر انسان بتواند از آفات سخن در امان بوده و فقط راست و حق بگوید، قطعا سخن گفتن بهتر از سکوت است و خداوند متعال پیامبران و حجت های خویش را برای سخن گفتن فرستاده نه برای سکوت.

این مقاله به ویژگی شیعیان و نقش راست گویی و درست کرداری در معارف ناب اسلامی می پردازد. امیرمومنان علی علیه السلام پس از آنکه عرفان الهی و عمل به دستورهای خدای سبحان و برخورداری از فضایل و ملکات اخلاقی را سه ویژگی اساسی و کلی شیعیان واقعی برمی شمارند، می فرمایند: «منطقهم الصواب»؛ گفتار شیعیان درست و بهنجار است.
نعمت سخن گفتن از جمله نعمت های بزرگ خداوند سبحان به بشر و وجه تمایز او از سایر حیوانات است. قرآن کریم نیز می فرماید: «خلق الإنسان علمه البیان»(الرحمن: 34). سخن گفتن نعمتی است که قوام انسانیت به آن است. اما آفت بزرگ آن، دروغ است؛ چراکه هدف از سخن گفتن، آگاهی بخشی به مخاطب از داشته ها و اطلاعات درست است، و دروغ گمراه ساختن مخاطب است و این خلاف مقتضای فطرت خدادادی است. در آموزه های دینی کلید و منشا همه پلیدی ها دروغ شمرده شده است.

در اهمیت راستگویی همین بس که حضرت امام جعفر صادق فرموده اند: راستگو در محل نجات و کرامت است و دروغگو درتباهی و هلاکت. از سویی معیار صدق و کذب فارغ از آنکه اخلاقی باشد یا منطقی، نزد دانشمندان یکی از این چهار گزینه است: 1) خبر غیر مطابق با واقع 2) خبر غیر مطابق با واقع همراه با علم و آگاهی به آن و نه سهوا 3) خبر غیر مطابق با باور گوینده 4) خبر غیر مطابق با باور گوینده که موجب فریب شود. اما اینکه پزشکان در هنگام بیان خبر بد به بیماران، موازین صدق و کذب را چگونه رعایت کنند جای بحث فراوان دارد بخصوص آنکه احادیث بسیاری مبنی بر رفق و مدارای پزشک با بیمار در دست است و در مقاله اشاره خواهد شد. پس معیار صدق و کذب در ارتباط پزشک و بیمار چیست؟ از امیرالمومنین (ع) روایت شده است که: «الصدق مطابقه المنطق للوضع الالهی و الکذب زوال المنطق عن الوضع الالهی»؛ یعنی آنچه خداوند قرار دهد و بپسندد معیار راستی و درستی است و نه مطابقت با واقع یا مطابقت قول یا فعل با اعتقاد گوینده یا فاعل. حال اگر فعل و یا قولی بر مبنای قرارداد الهی انجام شد و مطابق با واقع بود و یا مبتنی بر باور گوینده بود که به طریق اولی صادق است، اما اگر هم که نبود گوینده کاذب نیست و فعل یا قول شخص دروغ نخواهد بود. در این مقاله با بحث روایی و همچنین منطقی، معیاری نظری و متفاوت از چهار معیار فوق در صدق و کذب ارائه می کنیم و بیان میداریم که رعایت حقیقت گویی در رابطه پزشک و بیمار، معیار عملی همه جایی نداشته و معتقدیم که این معیار نظری ارائه شده در این مقاله در این ارتباط خاص رهگشاست