جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه « کارستان حاتم » در نشریات گروه « علوم انسانی »

نام هندوستان همواره با قصه و داستان همراه بوده است. مثنوی کارستان حاتم از فرید بن غضنفر، شاعر هندی ناشناس در قرن دوازدهم هجری قمری است. این قصه روایت منظوم قصه عامه حاتم طایی است. این قصه عامیانه از نوع افسانه های موسوم به «پریان» است که جزو قدیم ترین انواع قصه های عامیانه به شمار می روند. موضوع اصلی قصه، طرح معما برای خواستگارانی است که خواستار ازدواج با حسن بانو ملکه زیبای خراسان اند. این منظومه علاوه بر جذابیت های داستانی و بن مایه های اسطوره ای، ازنظر ویژگی های سبکی بررسی پذیر است. بررسی این اثر می تواند ادامه سنت پارسی گویی در شبه قاره را بنمایاند. جستار پیش رو کوشیده است ضمن معرفی این نسخه ناشناس، نگاهی سبک شناسانه به شیوه تحلیلی توصیفی به این اثر داشته باشد و آن را در سطوح زبانی، ادبی و فکری بررسی کند. این بررسی نشان می دهد که شاعر زبانی ساده و بیانی متوسط دارد و تشبیه گراست. کاربست جناس و واج آرایی سبب خوش آوایی درونی شعرش شده است. افکار مذهبی و اخلاقی با بسامد بالا در قصه خودنمایی می کند و اندرزهای اخلاقی و اعتقادات مذهبی در لابه لای این داستان عامه تنیده شده است. همچنین تاثیرپذیری از شاعران پیشین، به ویژه نظامی، در کلام او آشکار است.

نجیب الدین رضا تبریزی اصفهانی، یکی از شاعران عصر صفوی بود. اصل او از تبریز است اما در اصفهان می زیست. در شعر، جوهری، زرگر، نجیب، نجیبا و نجیب الدین رضا تخلص می کرد. وی چندین اثر به نظم و نثر دارد. نسخه خطی خلاصه الحقایق یکی از آثار منظوم اوست که در قالب مثنوی سروده شده است، در حدود 3600 بیت دارد و مشتمل بر اصطلاحات فلسفی و عرفانی است. نجیب الدین رضا از معتقدان به اصول اعتقادی سلسله ذهبیه بود و افکار عارفانه خود را که برگرفته از عقاید و حدت وجودی محیی الدین بن عربی است، بازبانی ساده و به کارگیری متعادل آرایه های ادبی، در قالب ابیاتی کوتاه بیان کرده است. از این منظومه تعداد چهار دست نوشته وجود دارد که در کتابخانه های: ملی ملک(دو نسخه)، آستان قدس رضوی و احمدیه شیراز موجود است. در این مقاله نویسندگان تلاش کرده اند تا ضمن معرفی یکی از آثار ادبی عصر صفویه، مختصات سبکی و محتوایی آن نیز مورد بررسی قراردهند. بنابراین سبک و محتوای این اثر عرفانی، با استفاده از منابع کتابخانه ای و به کارگیری شیوه تحلیلی ، توصیفی، از نظر زبانی، فکری و ادبی ، مورد بررسی قرار گرفت و در نتیجه می توان گفت: تصرف در نگارش واژگان، کاربرد برخی از کلمات با دو گونه نوشتاری و آوردن واژه های عامیانه از مختصات زبانی این اثر است. استفاده از تمثیل ویژگی خاص ادبی آن و بیان مراحل سیر و سلوک و ذکر شرایط سالکان طریق و عارفان کامل از خصوصیات فکری منظومه مذکور است.

منظومه «کارستان حاتم» که تک نسخه آن در گنجینه نسخ خطی دانشگاه لایپزیک نگهداری می شود، سروده شاعری گم نام به اسم فرید بن غضفر است. این افسانه عامه، روایتی منظوم از یکی از قصه های حاتم طایی است. ماجرای این منظومه، شرح شیدایی شاهزاده ای شامی به نام منیر به حسن بانو، ملکه زیبای خراسان است که با ازجان گذشتگی های حاتم به وصال یکدیگر می رسند. اگرچه قهرمان این داستان ابرانسانی است شکست ناپذیر، اما کنش مندی او مرهون نقش آفرینی چشمگیر زنان قصه است. در نوشتار پیش رو ضمن معرفی اجمالی نسخه خطی، این قصه از نظرگاه عملکرد شخصیت های زن، رمزکاوی شده است. پس از زدودن پیرایه های ظاهری قصه، می توان به این نتیجه رسید که این داستان بر بنیادی از باورهای باستانی مبنی بر زن سالاری استوار است. این مدعا با استناد به دلالت های در پیوند با روزگار مادرسالاری، ازجمله شهر نسوان، توتمیسم، ازدواج های برون همسری، بن مایه های ایزدگیاهی و قربانی برای ملکه مادر تایید می شود. نتیجه دیگر این پژوهش، نمودن ژرفای این قصه و گنجایش آن برای پذیرش خوانش های همه جانبه اسطوره ای، جامعه شناختی و روان شناختی است.