هتروزیس و تجزیه ترکیب پذیری برای عملکرد و صفات وابسته به عملکرد در برنج هیبرید

مطالعه ترکیب پذیری و هتروزیس روی 12 هیبرید همراه با هفت ژنوتیپ برنج (سه لاین نر عقیم سیتوپلاسمی و چهار واریته اعاده کننده باروری) جهت شناخت الگوی وراثت پذیری تعدادی از صفات مورفولوژیکی برای انتخاب ژنوتیپ های برتر انجام گرفت. این آزمایش بصورت طرح تلاقی لاین × تستر، طی سال های 1388-1387 در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا گردید. تجزیه واریانس داده ها، تفاوت معنی داری را بین ژنوتیپ های تلاقی ها، لاین ها، تسترها و اثر متقابل لاین × تستر برای صفات تعداد پنجه در بوته، ارتفاع گیاه، تعداد روز تا 50% گلدهی، طول خوشه، تعداد گلچه در هر خوشه، درصد باروری خوشه و عملکرد دانه نشان داد. واریانس های ترکیب پذیری خصوصی (SCA) نسبت به واریانس های ترکیب پذیری عمومی (GCA) برای تمامی صفات به جز ارتفاع بوته بیشتر بود که نشان دهنده برتری عمل ژن غیر افزایشی در وراثت پذیری صفات می باشد. بیشترین مقدار هتروزیس برای عملکرد دانه (60/106 درصد) در تلاقی پویا × IR68899A مشاهده شد. سهم نسبی تنوع در تسترها نسبت به اثر متقابل لاین × تستر برای صفات مورد مطالعه بیشتر بوده که نشان دهنده برآورد بیشتر واریانس GCA یا بعبارتی عمل ژن افزایشی بین تسترها مورد استفاده در مطالعه برای صفات مختلف می باشد. بین والدین CMS (نر عقیم سیتوپلاسمی)، IR62829A و بین والدین نر (تسترها)، IR50 و پویا ترکیب شونده عمومی خوبی برای بیشتر صفات مورد مطالعه بودند. تلاقی های موسی طارم × IR62829A، پویا × IR68899A، IR50 × IR58025A و پویا × IR58025A ترکیبات بسیار خوبی برای عملکرد دانه و بیشتر صفات وابسته به عملکرد بواسطه اثرات SCA بالا و معنی دار و اثرات هتروتیک شناسایی شدند.