پایش و تحلیل مکانی خشکسالی هواشناسی در سطح استان گلستان با استفاده از روش های زمین آماری

پایش خشکسالی در هر منطقه یکی از بخش های مهم در مدیریت خطر خشکسالی است. درون یابی یکی از روش های مناسب برای پیش بینی مکانی خشکسالی است. به این منظور، پس از انجام آزمون های آماری، تعدادی از ایستگاه های باران سنجی استان گلستان با پراکنش مکانی مناسب که تا پایان سال آبی 86-1385 (دوره آماری 25 ساله) داده های بارش آنها برداشت شده بود، انتخاب شدند. وضعیت رطوبتی (خشکسالی) هر یک از ایستگاه ها در طول دوره آماری در نه دوره مختلف (شامل 8 دوره ماهانه و یک دوره سالانه) با استفاده از شاخص بارش استاندارد شده (SPI) مورد بررسی قرار گرفت. سپس برای پایش و سنجش خشکسالی در هر منطقه، روش های درون یابی قطعی (IDW، GPI، RBF) و زمین آماری (Kriging) مورد استفاده قرارگرفتند. پس از تعیین بهترین روش درون یابی براساس فاکتور خطا و تبدیل اطلاعات نقطه ای به منطقه ای، نقشه های شدت خشکسالی طی 25 سال برای تمامی دوره ها تهیه شد. در مرحله بعد گسترش مکانی هر یک از وضعیت های رطوبتی در طی دوره آماری 25 سال (62-1361 الی 86-1385) در استان گلستان در محیط نرم افزار ArcGIS Ver9.2 رسم شد و مناطق تحت خطر خشکسالی شناسایی شدند. براساس نتایج بدست آمده در بررسی روش های درون یابی، روش کریجینگ و RBF در دوره های زمانی مختلف در پهنه بندی شدت خشکسالی نتایج بهتری را نشان دادند. علاوه بر این نتایج نشان می دهند که به طور متوسط در هر سال 13 درصد استان دچار خشکسالی است. وسیع ترین خشکسالی در مقیاس سالانه در سال 64-1363 رخ داده است که 54 درصد از سطح استان دچار خشکسالی بوده است. در مقیاس ماهانه نیز وسیع ترین خشکسالی در دوره SPI9 ماهه منتهی به ماه آبان سال 65- 1364 رخ داده است که در آن 87 درصد از سطح استان دچار خشکسالی بوده است. بر اساس شاخص SPI انتظار می رود که به طور متوسط در 68 در صد زمان ها در هر دوره زمانی وضعیت رطوبتی در محدوده عادی باشد، ولی در این تحقیق مشاهده شد که از نظر مکانی در هر دوره زمانی، به طور متوسط بیش از 68 درصد (به طور معمول بیش از 70 درصد) وسعت منطقه از نظر توزیع مکانی در محدوده عادی قرار می گیرد. بنابراین بر اساس شاخص SPI وسعت منطقه ای محدوده تحت پوشش وضعیت عادی سالانه بیش از مقدار مورد انتظار است.