تعیین گونه ها و ویژگی های گیاهان مقاوم به چرای حیوانات در مراتع استپی بروجن

تعیین گونه ها و ویژگی های شاخص گیاهی علاوه بر تخمین خصوصیات اکولوژیکی مراتع به ویژه مراتع خشک و نیمه خشک، راهکاری مناسب برای اصلاح و احیاء مراتع استپی از طریق معرفی گونه ها با ویژگی های مرتبط با هر منطقه، به شمار می آید. به همین منظور این مطالعه در سه نوع مدیریت قرق، چرای متوسط و چرای آزاد با شدت سنگین در منطقه نیمه استپی بروجن انجام شد. نمونه برداری از درصد پوشش گونه های گیاهی در10 پلات مستقر شده در طول 3 ترانسکت (در کل 90 پلات در طول 9 ترانسکت) در هر منطقه چرایی به روش تصادفی- سیستماتیک صورت گرفت. ویژگی های گیاهی مورد بررسی شامل فرم های رویشی (گندمی یکساله، گندمی چند ساله، پهن برگ یک ساله، پهن برگ چند ساله و بوته ای)، شکل های زیستی رانکیائر (فانروفیت، اپی فیت، کامفیت، همی کریپتوفیت، ژئوفیت یا کریپتوفیت، تروفیت و هیدروفیت)، ساختار پوشش (طوقه ای، نیمه طوقه ای، راست) و خوشخوراکی گونه ها (کلاسI (خوشخوراک)، کلاس II (مطلوب) و کلاس III (غیر خوشخوراک)) و ارتفاع گیاهان بود. برای تعیین گونه های شاخص مقاوم به چرای حیوانات و بررسی تغییر در خصوصیات پوشش به ترتیب از تحلیل گونه های شاخص و رج بندی مقیاس بندی چندبعدی غیرمتریک استفاده شد. نتایج تحلیل گونه های شاخص نشان داد که برای قرق بلندمدت 16 گونه و قرق کوتاه مدت 8 گونه و منطقه چرای آزاد 4 گونه به عنوان گونه های شاخص وجود دارد و ویژگی های شاخص منطقه قرق شامل همی کریپتوفیت ها، کریپتوفیت ها، گندمی چندساله و گیاهان کلاس I؛ ویژگی های شاخص منطقه با شدت چرای متوسط شامل پهن برگ یکساله، گندمیان چندساله کوتاه، گیاهان علفی با ساختار پوشش راست؛ و ویژگی های شاخص منطقه با چرای سنگین شامل گندمیان یکساله، تروفیت ها، گیاهان با ساختار پوشش طوقه ای و کلاس خوشخوراکی III بود. نتایج بیانگر این موضوع است که چرای حیوانات با تغییر در گونه های گیاهی شاخص مناطق مختلف، موجب تغییر در ترکیب ویژگی های گیاهی شده و بر این اساس می توان با تعیین ویژگی های شاخص گیاهی منطقه مورد نظر به شدت های چرایی اعمال شده نیز پی برد، با این وجود باید همزمان از چندین گونه و ویژگی شاخص برای تخمین شرایط موجود استفاده نمود.