پایان تاریخ یا بحران ایدئولوژی

مقوله«پایان تاریخ» در تمام اعصار و زمان ها مورد توجه بشر بوده است.از زمانی که انسان فلسفیدن را آغازید ودر کنه جهان غور و معنا نمود، فرجام دنیا مورد عنایت او بوده است. از سوی دیگر، افراد بشر و بویژه حکومت ها از دیرباز در چارچوب جوامع مختلف، برای مدیریت تضادهای اجتماعی- سیاسی، ایجاد یکپارچگی و ادغام اجتماعی، مشروعیت بخشی به نظام سیاسی و پیشبرد برنامه های اقتصادی، همواره خود به نوعی ایدئولوژی متوسل شده اند. با این حال، سده بیستم به علت تبلور آموزه ها و مکاتب سیاسی متعددی، مانند لیبرالیسم،سوسیالیسم، مارکسیسم،آنارشیسم، توتالیتاریسم (در قالب سه گانه های نازیسم، فاشیسم وکمونیسم) فمینیسم، اکولوژیسم و... از این حیث عصر و عرصه جدال و هماوردی «ایدئولوژی ها» بوده است.حال به نظر می رسد با تحولاتی مانند فروپاشی نظام کمونیسم اتحاد شوروی و فروکش کردن منازعات ایدئولوژیک بین شرق و غرب در پایان قرن بیستم، افرادی چون فرانسیس فوکویاما با سرمستی هر چه تمام تر از«پایان تاریخ» و پیروزی لیبرالیسم غربی درآغاز هزاره سوم خبر داده و ساموئل هانتینگتون نیز از طرح «برخورد تمدن ها» در قرن پیشاوری سخن به میان می آورد. بر این اساس، در نوشتار حاضر برآنیم تا ابتدا به معرفی اجمالی برخی از مکاتب وآموزه های سیاسی درقرن بیستم اشاره نموده،سپس دو نظریه پایان تاریخ فوکویاما و برخورد تمدنهای هانتینگتون را نقد و ارزیابی کنیم و در نهایت، مبحث بحران ایدئولوژی و خلا معنویت ایجاد شده در نظام سرمایه داری راکه انگیزه ای برای طرح دیدگاه هایی مانند نظریه فوکویاما گردیده است، بررسی خواهیم کرد. روش این نوشتار تبیینی- توصیفی با تاکید بر منابع کتابخانه ای- اینترنتی است.