مروری بر تحولات بهسازی مسکن روستایی و چشم انداز آتی

نوع نیاز روستاها به مسکن با آنچه شهرها به آن نیازمندند متفاوت است. در حالی که در شهرها مهم ترین وجه برنامه ریزی ها و اقدامات معطوف به رفع کمبود مسکن و عمدتا مبتنی بر ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضاست، مشکل اصلی در روستاها عرضه و تقاضا و کمبود آن نیست. به بیان دیگر مهم ترین چالشی که مسکن روستایی با آن مواجه بوده ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا نیست بلکه وجود پدیده بد مسکنی ناشی از فقدان استحکام مناسب، فرسودگی، آلودگی های بهداشتی ناشی از تداخل فضاهای زیستی و معیشتی درون خانه؛ و در عین حال برخورداری خانه از ارزش هایی چون طراحی متناسب با شیوه زیست و معیشت، بوم آوری، برخاستن از مکان و بستر محیط طبیعی می تواند باشد. در این راستا طی 4-3 دهه اخیر اقداماتی در جهت رفع معضلات فوق صورت گرفته که تبیین و تحلیل آن ها و بهره مندی از بازخورد نتایج شان در برنامه های موجود و جهت گیری مناسب سیاست ها و برنامه های آتی ضرورت پیدا نموده است. این مقاله از طریق بررسی و تحلیل مسکن روستایی در گذشته و وضع موجود به دنبال روشن نمودن جهت گیری مناسب سیاستگذاری تامین مسکن روستایی کشور است. بخش اول مقاله به مقدمه ای در مورد ضرورت توجه به مسکن در روستاهای ایران و بررسی ویژگی های گذشته مسکن در روستاهای ایران اختصاص دارد. بخش دوم وضعیت موجود مسکن روستاهای ایران را از طریق بررسی و ارزیابی داده های نمونه گیری سال های 82 و 87 مورد توجه قرار می دهد. در این بخش مسکن روستایی ایران از 4 جنبه مهم کالبد (استحکام و میزان فضا)، برخورداری از امکانات آسایشی و رفاهی، نقش فعالیت های معیشتی در مسکن و جایگاه اقتصادی آن و بعد زیست محیطی مورد بررسی قرار می گیرد. ارزیابی و تحلیل داده های این نمونه گیری ها موید تفاوت در ویژگی های محتوایی وضعیت مسکن بین استان ها بوده که چنانچه با دیگر عوامل و مولفه های موثر در طرح مسکن مناسب روستایی در تعامل قرار گیرد می تواند نقش تعیین کننده ای در رفع نیازهای این بخش ایفا نماید. بخش پایانی با تاکید بر تفاوت نوع معماری، فناوری و نتیجه گیری از تفاوت ماهوی بین مسکن مناطق مختلف، اتخاذ رویکرد منطقه ای متناسب با هویت روستایی و تاکید بر ویژگی مولد این نوع مسکن از طریق تقویت فضاهای معیشتی در طرح های مسکن به عنوان مهم ترین اولویت های کنونی تامین مسکن مطرح می نماید.