ژئوشیمی دگرسانی زئولیتی در سنگ های آتشفشانی منطقه کجل (شمال غرب هشجین - استان اردبیل)

منطقه ی مورد بررسی در 20 کیلومتری شمال غربی هشجین، جنوب غربی استان اردبیل واقع شده و جزئی از زون دگرسانی کجل- شمس آباد در کمربند آتشفشانی طارم - هشتجین است. زئولیت و کانی های همراه آن مانند کوارتز و کلسیت در درز و شکستگی های سنگ میزبان تراکی آندزیتی تشکیل شده اند. در زون های دگرسان زئولیتی مورد بررسی، استیلبیت کانی اصلی بوده و کانی های ایلیت، سانیدین، کلریت، کلسیت و کوارتز به عنوان کانی فرعی حضور دارند. بر اساس مشاهدات سنگ نگاری، کانی های اصلی سنگ های میزبان شامل پلاژیوکلاز، فلدسپار پتاسیم و اوژیت همراه با شیشه های آتشفشانی بوده و بافت پورفیری نشان می دهند. بررسی های ژئوشیمیایی و محاسبات تغییرات جرم عناصر اصلی و فرعی نشان می دهد که عناصری مانند Na، K، Ca، Mg، Fe و Mn در سنگ های دگرسان شده نسبت به سنگ اولیه تراکی آندزیتی تهی شده و Al و Si غنی شده اند، عناصر نادر خاکی بجز Eu و عناصر با میدان پایداری بالا (HFSE) دارای رفتار نسبتا مشابهی بوده و با افزایش شدت دگرسانی غنی شده اند در حالیکه عناصر لیتوفیل درشت یون (LILE) الگوی توزیع متفاوتی در سنگ های دگرسان و نادگرسان نشان می دهند. خاستگاه گرمابی زئولیت ها با شواهدی نظیر بلورهای خودشکل، بافت پرکننده ی فضای خالی و بادامکی و نبود کانی های شاخص دگرگونی تدفینی پشتیبانی می شود. گستره ی پایداری زئولیت در اثر فعالیت سیلیس محلول و دما کنترل می شود. استیلبیت در لگاریتم فعالیت سیلیس محلول 1/4- پایدار بوده و در دمای زیر C 100 و pH حدود 8 تا 9 تشکیل می شود.