بسوس یا اردشیر چهارم هخامنشی

پادشاهان هخامنشی بر بزرگ ترین امپراطوری عصر باستان حکمرانی می کردند و برای برقراری امنیت داخلی و هم چنین حفظ مرزها و ثغور آن نیاز به امرا و والیانی داشتند تا آنان را در این امر مهم یاری دهند. به طور معمول این امرا و حاکمان از میان طایفه یا خاندان هخامنشی انتخاب می شدند. ازجمله این مقامات، بسوس بود که از طرف شاه هخامنشی به مرزداری و والی گری باختر منصوب شد. با حمله اسکندر به شرق، شهربان باختر، شاه هخامنشی (داریوش سوم) را از سمت خود برکنار کرد و به قتل رساند و پادشاهی خود را اعلام کرد. پادشاهی او به سبب بی ثباتی ساختار سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی و هم چنین به دلیل سوءاستفاده از اعتماد اطرافیان، تکیه کردن بیش ازحد به سپاه، برخورد خشن و نادرست با دوستان و زیردستان و عدم استفاده درست از موقعیت استراتژیک در جنگ، برای مدت زمان زیادی دوام نیاورد و عاقبت با خیانت همراهانش دستگیر و به دستور اسکندر در نزدیکی دامغان امروزی کشته شد. نوشتار حاضر بر آن است تا به بررسی تحولات اواخر عصر هخامنشی بپردازد و با طرح این سوال که چه عوامل و انگیزه هایی موجب شد تا بسوس در مرحله ای به اوج قدرت برسد و بعد از مدتی دولت او سقوط کند، جایگاه او را در این دوره مورد بررسی قرار دهد.
بررسی حاضر درصدد است با تکیه بر منابع، تحقیقات و پژوهش ها، ضمن بررسی تحولات این دوره، ابهامات و پیچیدگی های موجود را برطرف کند و پاسخی درست و بدون پیش داوری برای این مقوله ارائه دهد.