تمامیت پنداری و جزمیت یا پیش فرض و پیش داوری؟ بررسی زمینه های فکری مفسر در تفسیر اثر هنری

هر اثر هنری در بستر زمانی و مکانی خاصی از سوی مخاطبان دریافت و فهم می شود و گاهی مورد نقد و تفسیر قرار می گیرد. رویکردها و روش های مختلفی در تفسیر اثر هنری طرح شده و درباره آن بحث کرده اند؛ از هرمنوتیک و نشانه شناسی گرفته تا روش های تاویل فلسفی و عرفانی. در تفسیر اثر هنری مولفه هایی چون زمان و مکان و آگاهی از تاریخ و هنر و متن اثر دخالت دارند. در این میان، پیشفرض های فکری، فلسفی، فرهنگی، تاریخی و... مفسر نقش تعیین کننده ای در نوع نگاه مفسر خواهد داشت.
هرچند مفسر اثر هنری با اثر عینی ملموس و قابل تجربه ای روبه روست،نوع رهیافت و برداشت وی از لایه های ظاهری و باطنی اثر ارتباط مستقیمی با تصورات و پیش فرض ها و پیش فهم های او دارد و فهم و تفسیر وی را در رابط های بینامتنی با متون از پیش تجربه شده قرار می دهد.
سوال اصلی این مقاله آن است که آیا ورود و تاثیر چنین پیش فرض ها و تعلقاتی در تفسیر اثر هنری معتبر و مقبول است یا به نوعی تمامیت پنداری و جزمیت می انجامد.
برای پاسخ به پرسش بالا نمونه هایی از باورهای پیش بینی و پیش فرض ها را در تفسیر اثر هنری بررسی می کنیم:1. پیش فرض و باور فیثاغورس موسیقی کی هانی موجود در افلاک، که الهام بخش هنرمندان و موسیقی دانان است، در دسته بندی و تفسیر آثار موسیقی نقش موثری داشته است. افلاطون، فلوطین، بوئتیوس و زرتشت و مانی و عرفا و شعرای مسلمان، به ویژه مولانا، چنین باوری را در تفسیر موسیقی داشته اند.
2. آموزه های فلسفی از پیش فرض های مهم تفسیر و تاویل مظاهر عالم، به طور عام، و امور زیبا و آثار و مصنوعات هنری، به طور خاص، بوده است. تایید و اثبات و یا طرد و بطلان این آموزه ها، تفاسیر و نقدهای ادبی و هنری مبتنی بر آن ها را نیز تایید، رد، و یا تشکیک می کند؛ هم چون تفسیرهای عرفانی و مثلا وحدت وجودی ای که از آثار معماری و تزیینات آن صورت گرفته است.
بر این اساس، با بررسی و واکاوی و تحلیل پیش فرض ها و باورهای پیش رویکرد تفسیری و تعلقات و مقبولات مفسر، می توان به پاسخ پرسش این مقاله دست یافت که دلالت های تفسیری و تاویلی زمینه ای برای تمامیت پنداری و جزمیت نیست، گاهی تغییر و اصلاح و نقد پیش فرض ها تفسیر و تاویل های دیگرگونه ای را به دست خواهد داد.