انواع نمود واژگانی در افعال فارسی

مقاله حاضر نگاهی است به نمود واژگانی (Lexical aspect) و انواع آن که به صورت مشخصه معنایی در فعل موجود است و روند انجام فعل را از لحاظ استمرار، تکرار، تداوم و غیره نشان میدهد. اگرچه نمود مقوله ای مستقل در تصریف فعل بشمار می آید، اما بازتاب نحوی حاصل از آن تنها به نمود دستوری مربوط نمیشود بلکه نمود واژگانی را نیز دربر میگیرد. در این مقاله نمود واژگانی از نمود دستوری جدا و متمایز شده و انواع آن مورد تحلیل قرار میگیرد. نمود واژگانی در کل به دو نمود «ایستا» (مانند ارزیدن) و «پویا» قابل تفکیک است. افعال پویا به دو گروه «لحظه ای» و «تداومی» تقسیم میشوند. افعال لحظه ای خود در دو نمود «لحظه ای- کوتاه» و «تداومی» تقسیم میشوند. افعال لحظه ای خود در دو نمد «لحظه ای- کوتاه» (مانند سرفه کردن) و «فرایندی- لحظه ای» قابل شناسایی است که نوع اخیر به نوبه خود به دو نوع «فرایندی- لحظه ای- ایستا» (مانند نشستن) و «فرایندی- لحظه ای- پایانی» (مانند به دنیا آمدن) تقسیم میشود. افعال تداومی نیز در دو گونه «نهایت پذیر» (مانند گفتن) و «نهایت ناپذیر» (مانند صحبت کردن) یافت میشوند. نمود واژگانی در ترکیب با نمود دستوری ارزشهای نمودی گوناگون اما منظمی را بدست میدهد که بدون در نظر گرفتن آن، این ارزشها به بی قاعدگی و بی نظمی تعبیر خواهد شد.