گفت وگوی فلسفی هایدگر با رودلف اتو دربارهٴ شرق

در گفتار و کردار هایدگر کم نیستند تصریحات، اشارات و اماراتی که نظرورزی او با شرق آسیا را باز می گویند، که البته پرسابقه نیز بوده است. اهل نظر به این جانب از فلسفهٴ هایدگری توجه بسیار کرده اند و از این رو، منابع و مراجع آن در زبان های اروپایی نیز نسبتا غنی است. اما، آنچه در این مباحث نادیده می ماند، اهمیت نگاه هایدگر به شرق برای بسط و تداوم راه فکری خودش است. نوشتهٴ حاضر برای اینکه راهی به این مسئلهٴ بگشاید، رابطهٴ فکری یا گفت وگوی او با رودلف اتو، فیلسوف مشهور دین را بررسی می کند، که از نکات مهم دربارهٴ آن ورود وی است به مسئلهٴٴ شرق و غرب. اتو عرفان را مبنای خویشاوندی شرق و غرب می داند.
محور اصلی گفت وگوی فکری هایدگر با اتو، اصطلاح اتویی «غیر مطلق» یا «غیر بالکل» (das ganz Andere) است. این معنا را هایدگر برای برقراری این همانی میان وجود و عدم استفاده می-کند، که از مباحث بسیار مفصل فلسفهٴ اویند: به اعتبار آنکه دربارهٴ وجود همانند همهٴ موجودات نمی توان گفت «وجود موجود است» یا «وجود وجود دار» یا «وجود هست»، پس غیر از همهٴ آن ها است. این غیریت وجود نسبت به موجود درعین حال به طور مطلق و علی الاطلاق هم هست، تا به آن حد که باید از آن به عدم تعبیر کرد. پس، دربارهٴ وجود به اعتبار آنکه نسبت به همهٴ موجودات، غیریت علی الاطلاق دارد، چیزی نمی توان گفت، مگر آنکه عدم است.
اما،، وجود و عدم به خصوص درنزد هایدگر متاخر، دو مفهوم نظری صرف نیستند، بلکه مبنای فهم او از شرق و غرب نیز هستند. هایدگر غرب یا تاریخ تفکر غربی را تاسیس یافته بر وجود می داند و اصل تفکر شرق آسیا را به معنای عدم برمی گرداند. سپس برمبنای این همانی وجود و عدم، هایدگر قائل به خویشاوندی میان شرق و غرب می شود. ولی هم این همانی دو مفهوم وجود و عدم و هم برگرداندن شرق و غرب به این دو معنا نخست در فلسفهٴ دین رودلف اتو طرح شده است.
اینکه چرا هایدگر نامی از اتو نمی آورد برای پرهیز از سوء-تفاهمات زیادی است که همواره پیرامون فلسفهٴ خودش وجود داشته است.