مطبوعات و توسعه فضای عمومی

تاریخ ایران شاهد چهار دوره گشایش فضای عمومی است که در کنار سایر نهادها و پدیده ها، مطبوعات را نیز متاثرکرده اند. رشد کمی و کیفی مطبوعات در دوره های مذکور، یکی از اولین تغییرات مثبت در حوزه روزنامه نگاری محسوب می شود. از سوی دیگر، اگر مطبوعات از توسعه فضای عمومی تاثیرمی پذیرند، به عنوان عاملی مهم برای تقویت و حفظ آن نیز نقش آفرینی می کنند. این امر، از طریق بازتولید نظام معنایی که خواستار تقویت و توسعه فضای عمومی است، صورت می گیرد. در این پژوهش، با استفاده از روش تحلیل گفتمان، چهار روزنامه در دوره های انقلاب مشروطه (1285تا 1289) و نخست وزیری دکتر مصدق (1330 تا 1332) مربوط به دوره قبل از انقلاب، پیروزی انقلاب اسلامی (1358-1357) و برگزاری هفتمین انتخابات ریاست جمهوری (1380- 1376) مربوط به دوره بعد از انقلاب مورد بررسی قرارگرفته اند تا پس از شناخت نظام معنایی تولیدشده از سوی روزنامه ها، وجوه اشتراک و افتراق آن ها مشخص شود. ویژگی مشترک دوره ها، توسعه فضای عمومی و ویژگی مشترک روزنامه های منتخب حمایت از این فضا و تلاش برای تقویت آن است. نتایج پژوهش نشان می دهند، مفصل بندی نظام معنایی روزنامه ها به هنگام توسعه فضای عمومی، از انقلاب مشروطیت تاکنون به شیوه های مختلف بازتولیدشده و از وجوه اشتراک بیش از وجوه افتراق برخوردارند. «قانون»، «آزادی» و «مردم»، مولفه های اصلی نظام معنایی مطبوعات در این دوره زمانی (1380 تا 1285 ه. ش) بوده اند.