برآورد عمل ژن و پارامترهای ژنتیکی صفات مرتبط با کیفیت نانوایی در گندم هگزاپلوئید (Triticum aestivum L.)

به منظور برآورد عمل ژن ها و وراثت پذیری صفات مرتبط با کیفیت نانوایی در گندم نان از تلاقی های دای آلل کامل شش رقم گندم تجاری به نام های اترک، اروند، زرین، کرج-3، MV-17 و نوید استفاده شد. برای تهیه مواد ژنتیکی آمیزش های دو طرفه بین والدین در سال زراعی 89-1388 و آزمایش اصلی در یک طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 90-1389 درایستگاه تحقیقاتی ماهی دشت کرمانشاه انجام شد. صفات مرتبط با کیفیت نانوایی یادداشت برداری و به روش دی آلل دیپلوئیدی و تریپلوئیدی تجزیه و تحلیل شدند. نتایج تجزیه واریانس داده ها، اختلاف معنی داری را بین ژنوتیپ برای صفات مورد مطالعه در سطح احتمال یک درصد نشان داد. نتایج تجزیه و تحلیل گرافیکی نشان داد سهم اثر افزایشی ژن ها در کنترل بیشتر صفات مرتبط با کیفیت نانوایی بیش از سهم اثر غیرافزایشی است. بیشترین و کمترین میزان وراثت پذیری خصوصی به صفت شاخص سختی دانه و عدد فالینگ به ترتیب با 79 درصد و 31 درصد تعلق گرفت. واریانس افزایشی وابسته به جنین و اندوسپرم برای صفات درصد پروتئین دانه، سختی بذر، درصد جذب آب آرد، درصد گلوتن تر و شاخص گلوتن مشابه واریانس افزایشی به روش هیمن بود. اثر مادری به روش هیمن برای صفات مرتبط با کیفیت نانوایی همانند روش تجزیه تریپلوئیدی معنی دار بود. با توجه به این که سهم اثر افزایشی در کنترل وزن هزار دانه، درصد پروتئین دانه، درصد رطوبت دانه، سختی بذر و حجم نان بیشتر و مقدار توارث پذیری خصوصی این صفات نیز بالا بود، برای بهبود آن ها می توان از روش های اصلاحی مبتنی بر گزینش استفاده کرد. صفات درصد جذب آب آرد، شاخص گلوتن و عدد فالینگ تحت تاثیر اثر افزایشی و غیرافزایشی بودند که همراه با روش گزینش می توان از تلاقی والدین مناسب و گزینش با تاخیر بهره جست.