رسالت روشنفکر و نزاع سنت و تجدد در رمان نفرین زمین

رمان نفرین زمین داستان نزاع تجدد با سنت و روشنفکر با حکومت و سند شکست روشنفکر و سنت است.آل احمد این رمان را برای ایفای رسالت روشنفکری که برای خود قایل بود، نوشته است. وی در این رمان به بهانه نقد اصلاحات ارضی، با تجدد و دین سازی در برخی محافل فکری و سیاسی، و با اقتصاد بورژوایی مخالفت می کند. بدین جهت رمان در برخی قسمت ها به یک بیانیه سیاسی تبدیل می شود. گاهی نیز واقعیت ها مغفول می مانند چنان که گویی نویسنده نمی خواهد آن ها را ببیند. در نتیجه نظریات و تئوری های اجتماعی او تعمیم نمی یابند. در این نوشته درصددیم که رسالت روشنفکر و مفهوم تجدد را از دیدگاه او بررسی کنیم و تئوری اجتماعی او را با برخی مدل های معروف تبیین در علوم اجتماعی، تطبیق دهیم و ضمن اشاره به تقابل سنت و تجدد که در رمان مطرح شده است، طرح جامعه مطلوب او را ترسیم کنیم. حاصل این بررسی این است که تئوری اجتماعی وی فقط با یک مدل قابل تطبیق نیست بلکه برای تبیین آن باید از چند مدل استفاده کرد؛ تمام نظریات او صائب و قابل دفاع نیستند و برخی ضعف هایی دارند؛ او بیش از این که قصد تئوری پردازی و ارائه راه حل داشته باشد، به حکم التزام رسالت روشنفکری با وضع موجود مخالفت می کند.