طبقه بندی مقادیر شاخصهای کیفیت علوفه مراتع ییلاقی طالقان

به منظور حفظ وضعیت تغذیه ای دام و دستیابی به عملکرد مطلوب دام در مرتع، علوفه مرتع باید قادر به تولید حداقل نیازهای واحد دامی چراکننده در مرتع در مراحل مختلف فنولوژیکی باشد. اما به منظور اطلاع از اینکه آیا علوفه مرتع چنین قابلیتی را دارد یا خیر؟ نیاز به دستورالعملی که بر اساس مبانی علمی برای طبقه بندی شاخصهای کیفیت علوفه تدوین شده و در عین حال به لحاظ سادگی از قابلیت اجرایی و کاربردی بوسیله کارشناسان برخوردار باشد، محسوس است. تاکنون این گونه دستورالعمل ها برای گیاهان مرتعی کشور ارائه نشده یا کمتر به آن پرداخته شده است. به همین دلیل در این مقاله، ضمن ارائه اطلاعات جامع و کامل از مقادیر شاخصهای کیفیت علوفه گونه های مورد چرای دام در تیپ های گیاهی مراتع طالقان، گونه های مورد مطالعه از نظر مطلوبیت مقادیر شاخصهای کیفیت علوفه طبقه بندی شدند. گونه هایی که پروتئین خام آنها بیشتر از 7 درصد بود، خیلی مطلوب؛ آنهایی که پروتئین خام آنها کمتر از 5 درصد بود، نامطلوب (مطلوبیت کم) و گونه هایی که پروتئین خام آنها 7- 5 درصد بود، مطلوب در نظر گرفته شد. گونه هایی که هضم پذیری آنها بیشتر از 60 درصد بود، خیلی مطلوب؛ آنهایی که هضم پذیری آنها کمتر از 40 درصد بود، نامطلوب و گونه هایی که هضم پذیری آنها 60-40 درصد بود، مطلوب در نظر گرفته شد. گونه هایی که انرژی متابولیسمی آنها بیشتر از 8 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک بود، خیلی مطلوب؛ آنهایی که انرژی متابولیسمی آنها کمتر از 5 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک بود، نامطلوب و گونه هایی که مقدار انرژی متابولیسمی آنها 8- 5 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک بود، مطلوب در نظر گرفته شد. مقدار 7 درصد پروتئین خام، 50 درصد هضم پذیری و 8 مگاژول انرژی متابولیسمی، به عنوان حد بحرانی آنها برای نیاز نگهداری یک واحد دامی (گوسفند زنده بالغ غیرآبستن و خشک با میانگین وزن 50 کیلوگرم) چراکننده در مرتع در نظر گرفته شد. مقدار نیاز روزانه (کیلوگرم علوفه خشک) معادل واحد دامی چراکننده در مراتع مورد مطالعه (گوسفند نژاد فشندی به وزن 7/60 کیلوگرم)، در شرایط مطلوب کیفیت علوفه مرتع، بین 5/1 تا 4/2 کیلوگرم در روز در تیپ های گیاهی منطقه تغییر می کند که در شرایط خیلی مطلوب کیفیت علوفه مرتع، کمتر از 5/1 کیلوگرم و در شرایط نامطلوب کیفیت علوفه مرتع، بیشتر از 4/2 کیلوگرم می باشد. مقدار علوفه لازم برای تامین نیاز روزانه معادل واحد دامی چراکننده در مراتع منطقه در مراحل مختلف فنولوژیکی شامل مرحله رشد رویشی، گلدهی و بذردهی به ترتیب عبارتند از: 3/1، 6/1 و 9/1 کیلوگرم که کمترین مقدار مربوط به مراحل اولیه رشد مرتع و بیشترین مقدار مربوط به مراحل پایانی رشد می باشد. نتایج، مباحث و دستورالعمل ارائه شده در این مقاله، به عنوان اطلاعات پایه برای مدیریت دام و مرتع منطقه مورد مطالعه و رویشگاه های مشابه آن در سطح کشور و تامین بخشی از اطلاعات مربوط به روش های تعیین وضعیت، ظرفیت و گرایش مراتع می باشد.