ارائه روشی جامع برای تعیین فرسایش پذیری واحدهای سنگ شناسی با نگرشی بر زمین شناسی ایران

یکی از مشکلات پیش روی کاربران مدل های تجربی برآورد فرسایش و رسوب در ایران، استفاده از مدل هایی است که برای خارج از کشور تهیه شده و بالطبع در این مدل ها به خصوص در مورد عامل زمین شناسی بسته به تنوع سنگی کشور مبدع، امتیازاتی به لیتولوژی ها نسبت داده اند که به دلایلی چند در مورد کشور پهناور ایران با آن همه تنوع لیتولوژیکی همخوانی ندارد. در راستای کاهش مشکلات کاربران مدل های تجربی یادشده و افزایش بهره وری، بومی سازی روش های موجود و ارائه روش منطبق با شرایط طبیعی ایران، این پژوهش انجام شده است. در مدل های تجربی برآورد فرسایش و رسوب رایج در کشور مانند PSIAC و EPM، عامل لیتولوژی از میان عوامل امتیازآور، از اهمیت بسیار ویژه ای برخوردار است. در پژوهش حاضر، یک طبقه بندی جامع برای لیتولوژی های مختلف بر مبنای ویژگی های کانی شناسی، شیمیایی، بافت و ساخت و خصوصیات مقاومتی در 10 رده حساسیت به فرسایش ارائه شده است. نتایج نشان داد که در کشور، بیش از 70 درصد سازندهای زمین شناسی دارای مقاومت کم تا خیلی کم نسبت به عوامل فرسایش بوده و لذا پتانسیل رسوبدهی بالایی را نیز خواهند داشت. لذا، با در نظر گرفتن آب و هوای خشک حاکم بر گستره عظیمی از ایران و نرخ خاک زایی کم، بررسی میزان فرسایش پذیری سازندهای زمین شناسی برای ارزیابی نرخ فرسایش پذیری حوزه های آبخیز ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار است. رتبه بندی حساسیت به فرسایش سازندهای زمین شناسی به فرسایش در سطح حوزه های30گانه رتبه چهار تماب به کمک این روش انجام شد و سپس با نتایج میزان تولید رسوب مشاهداتی و برآوردی آن حوضه ها مقایسه شد. نتایج حاصله با شرایط طبیعی تطابق خوبی نشان داده است با در نظر گرفتن سایر پارامترهای مهم حوضه مانند توپوگرافی و شرایط بارندگی، می توان با سطح اطمینان بالا و قابل قبول به آن اعتماد کرد و از آن برای رتبه بندی حساسیت به فرسایش سازندها و واحدهای سنگی استفاده نمود.