پیشینه سنگ های شان زا در منابع مکتوب و محوطه های باستانی

سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی که ما از آنها در اینجا به عنوان سنگهای شانزا یاد میکنیم، همواره از با ارزشترین داده های باستانی شناختی در محوطه های باستانی محسوب میشوند که عموما در اقلیت هستند و در مقیاس بسیار کوچک و در محوطه های انگشت شماری در نجد ایران به دست آمده اند، چرا که نشان دهنده سازوکارهای اجتماعی و روابط با مناطق دوردست در این محوطه ها هستند و مطالعه دقیق آنها میتواند اطلاعات بسیار سودمندی برای بازسازی جوامع گذشته، درک بهتر روابط آنها، جنبه های آیینی و مذهبی و سطح رفاه اجتماعی و... در اختیار باستان شناسان و دیگر پژوهشگران علوم انسانی قراردهند. همسان با محوطه های باستانی از معتبرترین منابع مطالعاتی این سنگها کتب تاریخی و جواهر نامه هایی هستند که با نگاهی انسان شناسانه به معرفی سنگهای شانزا پرداخته اند و اطلاعات مفیدی را در اختیار پژوهشگران علوم دیگر قرارمیدهند. در کتب و مقالات بسیاری به جنبه های زمین شناسی، ترکیبات شیمیایی، تجارت و سودآوری اقتصادی سنگ فیروزه پرداخته شده، اما جنبه های باستانشناختی و تاریخی آن کمتر مورد توجه قرارگرفته است. این منابع مکتوب اطلاعات مفیدی را به لحاظ شناسایی محل معادن، شیوه استخراج، امتیاز معادن، چگونگی خرید و فروش، مسیرهای تجارت، حتی فناوری و فرآوری و... در اختیار پژوهشگران قرارمیدهند.