تاثیر توزیع اندازه ذرات اولیه بر پایداری خاکدانه در کلاس های مختلف اندازه

توزیع اندازه ذرات یکی از ویژگی های مهم فیزیکی خاک محسوب می شود که خود شامل توزیع اندازه ذرات اولیه و ثانویه می باشد. تحقیق حاضر به بررسی ارتباط بین توزیع اندازه ذرات اولیه (شن، سیلت و رس) و ثانویه (خاکدانه) در مقیاس های مختلف اندازه خاکدانه می پردازد. به این منظور، نمونه برداری خاک از شش سیستم کشت شامل گندم، جو، ذرت، یونجه، آیش و زمین شخم خورده، از دو عمق 10-0 و 20-10 سانتی متر در سه تکرار انجام شد. هر نمونه خاک اصلی به سه کلاس اندازه ای (نمونه فرعی) شامل 25/0-0 میلی متر (کلاس ریز)، 1-25/0 میلی متر (کلاس متوسط) و 5-1 میلی متر (کلاس بزرگ) تقسیم گردید. نتایج نشان داد که سیستم کشت تاثیر معنی داری بر توزیع اندازه ذرات ثانویه در سطح احتمال یک درصد دارد. برای خاک های اصلی، درصد شن و سیلت به ترتیب همبستگی منفی و مثبت معنی داری با درصد خاکدانه های بزرگتر از 25/0میلی متر نشان دادند در حالی که تاثیر رس از این نظر معنی دار نشد. درصد ذرات اولیه شن، سیلت و رس در هر سه کلاس اندازه خاکدانه، تفاوت معنی داری با سایر کلاس ها داشت، به نحوی که با افزایش اندازه خاکدانه ها (به سمت کلاس های بزرگتر)، فراوانی ذرات شن افزایش و درصد ذرات سیلت و رس کاهش معنی داری نشان داد. سه کلاس اندازه خاکدانه های ریز، متوسط و درشت، به ترتیب حاوی 5/45، 9/55 و 8/60 درصد شن، 0/36، 5/27 و 3/24 درصد سیلت و 8/17، 6/16 و 8/14 درصد رس بود. البته در هر سه کلاس اندازه خاکدانه ها، درصد ذرات شن بیشتر از درصد سیلت و رس بود. با افزایش اندازه خاکدانه ها از کلاس اندازه 1-25/0 به کلاس 5-1 میلی متر، درصد ذرات پایدار در آب بزرگتر از 25/0میلی متر افزایش معنی داری نشان داد. نتایج همچنین حاکی از آن بود که در دو کلاس اندازه 5-1 و 1-25/0 میلی متر، درصد شن همبستگی منفی و معنی داری با درصد خاکدانه های پایدار در آب بزرگتر از 25/0 میلی متر نشان داد در حالی که این همبستگی با درصد سیلت و رس مثبت بود. یافته های این تحقیق روشن ساخت که هرچند با افزایش اندازه ذرات ثانویه، فراوانی ذرات شن افزایش و درصد ذرات سیلت و رس کاهش می یابد ولی شن باعث کاهش و سیلت و به ویژه رس باعث افزایش پایداری خاکدانه می شود.