رفتار بازتابی؛ رویکردی نو در حل مساله آزادی اراده

مساله جبر و اختیار، در طول تاریخ اندیشه، همواره از اهم مسائل فلسفی و شاید پر بحثترین وچالشبرانگیزترین آنها بوده است، به طوریکه گذر زمان و پیشرفت جوامع بشری صرفا صورت بحث را متحول ساخته ولی اساس مساله همچنان باقی است. درحالیکه اعتقاد رایج بر این بوده که دو سویه مساله در تعارضی آشتی ناپذیر با یکدیگر قرار دارند، گروهی از فلاسفه توانستند با طرح اندیشه سازگاری آزادی و جبر پرتوی تازه بر شیوهنگرش به این مساله بیفکنند. «پیتر استراسون» یکی از این فلاسفه سازگارانگار، و بنیانگذار رویکرد رفتار بازتابی در موضوع جبر و اختیار است. وی در اثر نوآورانهاش آزادی و آزردگی میکوشد بهجای گرفتار نمودن خود در نزاعهای بیحاصل جبرگرایانه و آزادیگرایانه، محور تاملات خود را عکسالعملها و به تعبیر خودش رفتارهای بازتابی ما در زندگی جاری و معمولمان قرار دهد. چنین رفتارهایی –که برخاسته از بطن طبیعت ما و بیانگر نیاز نوع بشر به احساس حدی از احترام و اراده نیک ازسوی دیگران است- بهعنوان عناصر جدانشدنی تعاملات انسانی، اساسی کافی را برای مسئول دانستن افراد فراهم مینمایند؛ حال چه موجبیتی در کار باشد یا نباشد. در این مقاله سعی نمودهایم به روشنسازی ابعاد مختلف رویکرد استراسون بپردازیم.