اصل کلیت به عنوان چارچوب طراحی شهر ایرانی - اسلامی

امروزه بیشتر دیدگاه ها نسبت به مقوله های شهری ناشی از زمینه ای است که در آن تفکر جزئی نگری حاکم است. با این وجود، افراد گوناگون بر آن شدند تا با استفاده از مفهوم های طرح شده در فیزیک کوانتوم، همچون کلیت، چارچوب تازهای در برخورد با آن مقوله ها بیابند. پیشینه حقیقی این مفهوم به فلسفه و حکمت شرق باز می گردد و بازنمود آن در طراحی شهرهای ایرانی- اسلامی قابل مشاهده است. در این مقاله، نظریه کلیت به عنوان چهارچوبی برای رویارویی با مسائل مطرح در طراحی شهری، مورد توجه قرار گرفته است. مفهوم کلیت به عنوان یکی از اصلهای کلیدی شهرهای ایرانی- اسلامی با استفاده از رویکرد کیفی و تحلیلی- تطبیقی مطالعه شده است. در این تحلیل تطبیقی، ایده های ارائه شده به وسیله افرادی چون الکساندر و سایر اندیشمندانی که شهرهای ایرانی- اسلامی را مورد کنکاش قرار داده اند، بررسی گردیده است. به این منظور، ابتدا به پیشینه و تعریف خاص آن پرداخته و سپس انطباق آن با شهرسازی ایرانی- اسلامی بیان می گردد. در انتها با مطالعه نمونه موردی اصفهان دوران صفوی به عنوان یک کلیت، درستی این فرضیه اثبات می گردد. اصفهان دوران صفوی حاصل روابط غنی بین ساختارهای طبیعی و دستساز است که در آن به پشتوانه کلیت ذهنی حاکم بر اندیشه انسان سنتی، نقطه های رویارویی و همپوشانی این ساختارها، مرکزهای قویای را شکل می دهند که در تقویت این کلیت موثر بوده است.