مقایسه تطبیقی سه شاخص خشکسالی در اقلیم های مختلف ایران

خشکسالی از جمله پدیده هایی است که در اقلیم های مختلف تکرار شده و اثرات آن صرفا به نواحی خشک و نیمه خشک محدود نمی شود، بلکه می تواند در نواحی مرطوب نیز رخ دهد. در ارزیابی خشکسالی، پایش خصوصیاتی از قبیل شدت، مدت و فراوانی آن ضروری به نظر می رسد. در این بررسی به منظور تحلیل خصوصیات خشکسالی از داده های مجموع بارش ماهانه ایستگاه های تهران، یزد، انزلی، شهرکرد، بندرعباس، زاهدان، مشهد و تبریز طی دوره آماری 2003-1957 استفاده شد، سپس با استفاده از سری های زمانی حاصل از محاسبه سه شاخص بارش استاندارد شده (SPI)، شاخص CZI و شاخص Z-Score، شدت، فراوانی و تداوم خشکسالی ها برای سه مقیاس زمانی یک، سه و دوازده ماهه استخراج گردید. روابط همبستگی دو شاخص CZI و Z-Score با SPI محاسبه و درنهایت نمودار نوسانات هر سه شاخص برای دوره مورد مطالعه در هشت ایستگاه فوق بدست آمد. نتایج این تحقیق نشان داد که شاخص های SPI، CZI و Z ابزارهای مناسبی برای آشکارسازی خشکسالی است. همچنین فراوانی طبقات SPI، CZI و Z علیرغم استفاده از توزیع های آماری مختلف رفتار مشابهی نشان می دهند. با استخراج دوره های خشکسالی در هر سه شاخص، مشاهده شد که مقادیر فراوانی دوره های خشکسالی از اقلیم مرطوب تا اقلیم های نیمه خشک و خشک در بازه یک ماهه کاهشی است. نتایج این تحلیل نشان داد که ضرایب همبستگی شاخص های CZI و Z با SPI از سطح معنی داری قابل قبولی برخوردارند. با این حال شاخص CZI در مقایسه با دو شاخص دیگر به هنگام کمبود بارش در شرایط حدی، خشکسالی را شدیدتر نشان می دهند. همچنین رابطه همبستگی خطی قوی تری بین شاخص های SPI و Z در بازه های طولانی تر وجود دارد.