بررسی تطبیقی اعتبار شرط قبض- یا- تادیه در قراردادهای طویل المدت تامین کالا و انرژی در پرتو حقوق انگلیس و ایران (با نگاه ویژه به قراردادهای خرید و فروش گاز)

در چند سال اخیر پرونده ای در خصوص شروط قبض- یا- تادیه به یکی از محاکم انگلستان ارجاع گردید و برای اولین بار رویه قضایی این کشور مجبور شد در این خصوص اظهار نظر نماید. دادگاه بررسی نمود که آیا شروط مذکور یک نوع جریمه قراردادی می باشد یا خیر؟ این مقاله به بررسی موضوع حقوق انگلستان و ایران در خصوص اعتبار و لازم الاجراء بودن شروط مذکور در پرتو رای صادره می پردازد. صنعت انرژی علی الخصوص قراردادهای طویل المدت به شدت به این شروط برای تضمین سرمایه گذاری های پایین دستی وابسته می باشند. با درج این شروط در قرارداد، مشتری ملزم می گردد مقدار حداقلی از محصول را قبض و یا در صورت عدم قبض قیمت آن را بپردازد. سئوالی که ممکن است در خصوص اعتبار این شروط مطرح شود، این است که ماهیت حقوقی این شروط چیست؟ آیا این شروط افاده جریمه قراردادی می کند یا خسارت؟ و یا ماهیت آن غیر از این دو مفهوم می باشد؟ شروط قبض- یا- تادیه ماهیتا افاده دین می کند و در حقوق ایران و انگلستان معتبر می باشند. از طرفی در حقوق ایران قاعده ای به نام قاعده منع جریمه قراردادی (بر خلاف حقوق انگلستان) وجود ندارد؛ بنابراین حتی اگر این شروط جریمه هم تلقی شوند، باز لازم الاجراء می باشند.