حکومت در اندیشه محقق قمی

بحث از حکومت، شرایط حاکم، حوزه اختیارات و مشروعیت آن از مباحث مهمی است که همواره دغدغه فکری برخی از فقها بوده است. میرزا ابوالقاسم قمی از فقهای برجسته شیعه در اوایل دوره قاجار به شمار می رود که دیدگاه های فقهی سیاسی وی از این منظر، دارای اهمیت است. در این نوشتار، نخست دیدگاه محقق قمی درباره حکومت، ضرورت، مشروعیت و انواع آن بررسی گردیده و سپس دیدگاه ایشان پیرامون ولایت فقیه در عصر غیبت، مورد واکاوی قرار خواهد گرفت. دو نوع تقسیم بندی از حکومت در آثار میرزای قمی، ارائه گردیده که یکی تقسیم حکومت به «استحقاقی و امتحانی» و دیگری تقسیم حکومت به «عدل و جور» است که در واقع، نشانگر دو نوع حکومت مشروع و نامشروع به شمار می رود. در باب ولایت فقیه نیز ایشان معتقد به ولایت انتصابی عامه فقها در عصر غیبت است؛ اگر چه از برخی نوشته های ایشان می توان نیم نگاهی به ولایت سیاسی فقها در عصر غیبت را نیز استنباط نمود، اما به صراحت در این مورد، مطلبی بیان ننموده است.