اثر تنش خشکی بر محتوای اسمولیت های سازگار، فعالیت آنزیمی و عملکرد دانه ژنوتیپ های نخود (Cicer arietinum L.)

به منظور بررسی رابطه بین تجمع اسمولیت های سازگار و فعالیت آنزیم سوپراکسیددیسموتاز در واکنش ژنوتیپ های نخود به تنش خشکی، دو آزمایش مجزا در شرایط مزرعه و کنترل شده در سال زراعی 90-1389 در دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان به اجرا گذاشته شدند. آزمایش مزرعه ای به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. عامل اصلی شامل دو تیمار (آبیاری مطلوب و دیم) و عامل فرعی شامل 19 ژنوتیپ نخود بودند. آزمایش گلدانی نیز به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو سطح پتانسیل آبی 3- بار (شاهد) و 12- بار (تنش خشکی) و 19 ژنوتیپ نخود انجام شد. نتایج نشان داد که اثرات تنش خشکی و ژنوتیپ بر عملکرد دانه در آزمایش مزرعه ای معنی دار بود. بر این اساس ژنوتیپ های نخود متحمل به خشکی شناسایی شدند. در آزمایش گلدانی برخی از ویژگی های فیزیولوژیکی رابطه مشخصی با نمود ژنوتیپ ها در شرایط مزرعه نشان دادند. در مرحله زایشی تنش خشکی میزان پروتئین محلول برگ را از 17/5 به 5 میلی گرم بر گرم وزن تر کاهش داد، اما در مجموع رابطه ای بین میزان پروتئین محلول برگ و مقاومت به خشکی مشاهده نشد. با افزاش میزان پرولین و کربوهیدرات های محلول بویژه در مرحله رویشی، شاخص تحمل به تنش بهبود پیدا کرد. همچنین رابطه مثبتی بین تجمع پرولین و کربوهیدرات های محلول (**r = 0.59) مشاهده شد که نشان دهنده نقش مشترک این دو در بهبود تحمل به تنش است. در مرحله رویشی تحت تنش خشکی میزان پرولین از 0/27 به 2/4 میلی گرم بر گرم وزن تر و غلظت کربوهیدرات های محلول از 14 به 1689میلی گرم بر گرم افزایش یافت. نتایج این تحقیق نشان داد که تجمع کربوهیدرات های محلول در مقایسه با تجمع پرولین ارتباط بیشتری با تحمل به خشکی در ژنوتیپ های نخود داشت و نقش تنظیم کنندگی اسمزی کربوهیدرات های محلول تحت تنش خشکی در نخود دو برابر پرولین بود. بنابراین به نظر می رسد که میزان کربوهیدرات های محلول شاخص مناسب تری برای ارزیابی تحمل به خشکی در نخود می باشد، اما رابطه مشخصی بین فعالیت سوپر اکسید دیسموتاز و تحمل به تنش مشاهده نگردید و به نظر می رسد که فعالیت آین آنزیم به شدت تنش بستگی داشته و به تفاوت های ژنوتیپی وابسته نیست.