ارزیابی صفات موثر بر میزان دگرگشنی لاین های نرعقیم سیتوپلاسمی برنج ایرانی

در برنامه تولید بذر هیبرید، ارزیابی صفات مرتبط با دگرگشنی در لاین های نرعقیم، جهت گزینش لاین های مطلوب ضروری است. در تحقیق حاضر از 7 لاین نرعقیم سیتوپلاسمی (بین المللی) و نگهدارنده آنها و تعداد 33 لاین نرعقیم ایرانی به همراه لاین والدینی آنها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی استفاده گردید. نتایج حاصل از تجزیه واریانس حاکی از وجود تفاوت معنی دار بین لاین های مورد مطالعه برای صفات طول کیسه بساک، طول میله پرچم، طول کلاله، طول گلوم، طول گلچه، عرض گلچه، باروری دانه گرده، طول خوشه، درصد خروج خوشه، درصد دگرگشنی، تعداد کل دانه و درصد باروری خوشه بود. مقایسه میانگین صفات نشان داد که لاین نرعقیم حسنی ریشک قرمز A دارای بلندترین طول کلاله (93/2 میلی متر) و کوتاهترین طول کیسه بساک (87/1 میلی متر) می باشد. درصد دگرگشنی در لاین حسنی ریشک قرمز A و خزر A بسیار پایین بود. لاین نرعقیم بین المللی IR69224A ضمن داشتن عقیمی کامل گرده، درصد دگرگشنی بالایی (79/37%=) داشته است. صفات درصد عقیمی گرده، تعداد گلچه در خوشه، طول گلوم و طول میله پرچم، ضریب تغییرات ژنوتیپی، وراثت پذیری و پیشرفت ژنتیکی بالایی نسبت به سایر صفات داشته اند، در نتیجه این صفات را می توان به عنوان معیار انتخاب در لاین های نرعقیم سیتوپلاسمی با میزان دگرگشنی بالا در نظر گرفت. همچنین درصد دگرگشنی با صفاتی نظیر طول بساک (47/0= r)، خروج خوشه (32/0= r) و طول گلچه (22/0= r) رابطه مثبت و معنی داری داشته است در نتیجه لاین های نرعقیم سیتوپلاسمی با طول بساک و اندازه گلچه بزرگتر و خروج خوشه بیشتر، درصد تشکیل بذر هیبرید بیشتری خواهند داشت.