سازوکار شکل گیری ندول های تورمالین در منطقه ی بروجرد (دهگاه-سرسختی)

بر اساس مشاهدات صحرایی، سنگ میزبان گرهک های تورمالین منطقه ی دهگاه، از دایک های اسیدی (آپلیت ها) و در منطقه سرسختی، از مونزوگرانیت ها تشکیل شده اند. در این مناطق، گرهک ها از تورمالین، کوارتز و فلدسپار قلیایی به وجود آمده اند با این تفاوت که میزان کانی های روشن در گرهک های دهگاه کمتر است. بیهنجاری منفی Eu، غنی شدگی از LREE، کاهش HREE و الگوی جدایش یافته از عناصر نادر خاکی در سنگ های میزبان این دو منطقه دلالت بر خاستگاه ماگمای مولد آن ها از ذوب بخشی متاپلیت ها دارد. وجود منطقه بندی، داشتن ترکیب شورلیت - دراویت تورمالین ها، انباشت گرهک ها در سقف توده و کاهش فراوانی آن ها با افزایش عمق، نسبت پایین Fe/Fe+Mg در برخی از گرهک ها (دراویت)، وجود هاله ی روشن و شکاف های مو مانند پیرامون گرهک های سرسختی از جمله شواهدی است که جدایش شاره به وجود آورنده ی آن ها به آرامی رخ داده و با شاره سنگ درونگیر (متاپلیت ها) واکنش داده و در یک شرایط ماگمایی – گرمابی شکل گرفته اند. در حالی که تورمالین های دهگاه با داشتن ترکیب شورلیت، سنگ میزبان با ساخت صفحه ای (آپلیت)، عدم منطقه بندی، نبود هاله ی روشن و عدم وجود شکاف های مومانند نشان می دهند که شاره ی ماگمایی بوردار با شاره ی درونگیر (متاپلیت ها) واکنش نداده و به سرعت در دایک های اسیدی میزبان با شریط کاملا ماگمایی تزریق و منجر به تبلور گرهک های تورمالین شده است. بنابراین رفتار و سرعت متفاوت بور در سیستم های ماگمایی- گرمابی، فاکتور اصلی انباشت تورمالین و تشکیل گرهک در این دو منطقه بوده است.