نگاهی به جایگاه جنین ناقص الخلقه در هستی از منظر فلسفه ی صدرایی

یکی از چالش های حوزه ی اخلاق پزشکی، سقط جنین های ناقص الخلقه است که مبانی تصمیم گیری در مورد آن در اسلام و تفکر غربی تفاوت های عمده ای دارد. یکی از دلایل آن، عدم اعتقاد به بقاء و تکامل روح انسانی پس از مرگ در دیدگاه های غیردینی است که عمدتا به آزادی سقط جنین ناقص در جهان غرب منجر شده است؛ در حالی که اسلام، و بالتبع فلاسفه ی اسلامی، به علت اهمیتی که به روح و تکامل آن می دهند، تصمیم گیری در مورد سقط چنین جنین هایی را منوط به بررسی تمام ابعاد آن ها- جسم و روح (نفس)- با دقت نظر بیش تر بر روح (نفس) می دانند. در چنین نگاهی، پیش فرض های مهمی مطرح می شود؛ از جمله: علت بروز نقص در بعضی از جنین ها چیست؟ آیا جنینی که در جسم نقص دارد، روح (نفس) ناقصی هم دارد؟ نوشتار حاضر، به روش کتابخانه ای مروری- تحلیلی غیر سیستماتیک و با شیوه ی گردآوری اطلاعات صورت گرفته است و فارغ از مساله ی ولوج روح و زمان پدیداری آن در جسم، نگاهی گذرا به تکامل نفس جنین در مراتب حیات (نباتی، حیوانی، انسانی)، بر اساس آرای صدرالمتالهین شیرازی و امام خمینی (ره) دارد و هدف از آن، نگرشی فلسفی به علل ایجاد نقص در خلقت و پاسخ به این سوال مهم است که آیا نفس جنین ناقص نیز نقص دارد؟ نتیجه ی این مطالعه نشان می دهد که بر اساس عقیده ی ملاصدرا، آفرینش (تکوینی) همه ی موجودات، احسن و در زیباترین صورت ممکن است. جنین ناقص الخلقه نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ بنابراین، جنین ناقص الخلقه، نفس کامل و زیبایی دارد. تنها ظهور نفس در جسم معیوب، ناقص است که می تواند دو علت داشته باشد؛ اول: به دلیل اختیار سوء چنین موجودی در عوالم پیش از ماده، که یکی از جلوات این سوء اختیار می تواند نقص در جسم باشد. که البته تعیین این موارد، از اسرار آفرینش است و علم انسان را یارای کنکاش در آن نیست. دوم: مزاحمت ایجاد کردن ژن و محیط، علیرغم حسن اختیار موجود ناقص در عوالم پیش از ماده. به هر حال از آن جا که تصمیم گیری اخلاقی در مورد سقط جنین های ناقص الخلقه، از موارد مشکل در اخلاق پزشکی است، به نظر می رسد مطالعات تکمیلی از منظر فلسفه ی اسلامی بتوانند برخی از لایه های پنهان آن را نمودار کنند و بدین ترتیب برای ارائه ی راهنمای اخلاقی بر پایه ی فرهنگ اسلام در مورد سقط جنین ناقص الخلقه گام نخستین برداشته شود.