عناصر شریعت دوگانه ی شاعری انوری

شریعت شاعری، مبتنی بر اصول، عناصر و راهبردهای هنری شاعران است و عناصر این شریعت در دوره های مختلف تاریخی و ادبی، بنا به شرایط اجتماعی، ابعاد شخصیتی و الگوهای مختلف فکری- هنری هر یک از شاعران، جنبهی نسبی و متغیر پیدا کرده است. با توجه به شرایط درباری حاکم بر جامعهی انوری و نیز افکار و الگوهای مادیگرایانهی وی، این شاعر ترجیح میدهد که تنها، شخصیت مداح و هجاگوی خود را رونمایی کند و بر این اساس، شریعت آغازین شاعری خود را بر دو محور «گدایی های شاعرانه» و توجه انحصاری به نوع ادبی «مدیحه سرایی»- آن هم از نوع ستایشهای ناسالم و غیرمنطقی- قرار میدهد؛ اما با آشفتگی و نابسامانی پیشآمده از هجوم ترکان غز و در پی آن، حذف حمایتهای وابستهساز حاکمان سلجوقی، اولین نشانه هایتحول در شخصیت و شریعت شاعری انوری پدیدار می شود که شامل پشیمانی و سرخوردگی این شاعر از عناصر پیشین شریعت شاعری خود، همراه با نکوهش شعر (مدح) و شاعری (مدیحهسرایی) است. در این برهه، انوری با رونمایی از شخصیت نوظهور خود با عنوان «شخصیت واعظ و ناقد»، عناصر سازندهی شریعت نوپای خود را- در نقطهی مقابل شریعت پیشین- بر پرهیز از گدایی های شاعرانه، توصیه به عقلگرایی (برای مقابله با طمعورزی)، اهمیت دادن به سن کارآمدی شاعران (برای پرهیز از هذیانگویی های شاعرانه)، لزوم نقشپذیری و نقشآفرینی شاعر در جامعه، و پرهیز از بردگی فکری (بهویژه با دوری از خدمت درباریان) استوار میسازد.