نگاهی به تاریخ تمدن خراسان بزرگ در عهد باستان

از آن جا که توجه ما در اکثر مواقع تنها به تمدن ها بزرگ بشری جلب می گردد، در نتیجه، از تمدن های حاشیه ای و کوچک تر غفلت می ورزیم. این در حالی است که گه گاه بررسی های تاریخی و باستان شناسی نشان داده اند که بسیاری از شاهکارهای فرهنگی و هنری از همین تمدن های حاشیه ای و کوچک نشات گرفته است. اگر چه تمدن های ایران، مصر، بین النهرین، هند، چین و یونان از جمله تمدن های بزرگ جهان باستان بوده و نسبت به تمدن های امروزی سرنوش ساز بوده اند. اما در این راستا تمدن های کوچک تری نیز وجود داشته اند که نقش پل ارتباطی را ایفا می کردند و باعث ارتباطات فرهنگی جهان باستان می شدند. این تمدن ها چه بسا در بررسی های تاریخی و باستان شناسی مورد غفلت واقع شده اند. از این رو، تمدن های واقع در سرزمین وسیع خراسان بزرگ اگر چه نقش بزرگی را در ارتباطات فرهنگی تمدن های ایران و بین النهرین در غرب و نیز هند و چین در شرق ایفا می نمودند، اما حقیقت آن است که به گونه ای شایسته مورد بررسی قرار نگرفته اند.
خوشبختانه، در چند دهه ی اخیر بررسی های تاریخی، باستان شناسی و زبان شناسی که البته در اکثر مواقع توسط دانشمندان روسی درباره ی خراسان بزرگ انجام گرفته، باعث گردیده است که پرتوی بر زوایای تاریک تاریخ و تمدن این سرزمین کهن افکنده شود.