حدیث عیسی بن هشام بین استلهام التراث والاحتکاک بالغرب

ادبیات برای خروج از حالت جمود و ضعف به تجدید و ابداع نیاز مبرم دارد و باید میان تجدید و میراث فرهنگی ادبی پیوند استواری وجود داشته باشد، این تجدید در کنار از بهره گیری از جنبه های مثبت فرهنگ های دیگر، باید زمینه را برای آفرینش اجناس ادبی جدید نیز فراهم سازد. بنابراین این نوع از تجدید مثبت است. حدیث عیسی بن هشام محمد المویلحی از بارزترین آثار ادبی در زمینه تجدید به شمار می رود که در اواخر قرن نوزدهم انتشار یافت. این اثر تجدیدی در حدود معقول است و توانست زمینه را بری آفرینش اجناس ادبی جدید مانند رمان و داستان فراهم سازد. اما گنجاندن این کتاب تحت عنوان یک جنس ادبی خاص دشوار است؛ زیرا این کتاب در برگیرنده ویژگی های ادبیات قدیم عربی و ادبیات تازه وارد غربی است و مویلحی به شکلی از شکل های ادبی سنتی عربی و شکل تازه وارد غربی کاملا پایند نمانده است تا جایی که این کتاب سرآغاز رمان و داستان در ادبیات معاصر عربی به شمار می رود. مقاله حاضر بر آن است تا به بررسی حدیث عیسی بن هشام پرداخته آن را از جهت محتوی و مضمون تحلیل نماید. تا از یک سو جنبه های برگرفته از میراث و از دیگر سو نشانه های تجدید در این اثر را تبیین نماید. بررسی این اثر به وضوح نشان از آن دارد که مویلحی در تالیف این کتاب از میان میراث خویش از مقامات الهام گرفت، همانگونه که از دستاوردهای نوین غرب، قصه و رمان را سرلوحه کار خویش قرار داده است. بنابراین این کتاب پیوند محکمی با مقامات داشته، و از برخی جنبه ها نیز به قصه و رمان شباهت دارد.